Ο ανυπότακτος Κρητικός γράφει στο Documento για το τάι τσι, την ευγενή εσωτερική πολεμική τέχνη της Ανατολής
Γράφει ο Χαΐνης Δ. Αποστολάκης
Καταρχάς δεν είμαι ο καταλληλότερος για να μιλήσω για το τάι τσι. Διαθέτω ελάχιστη πείρα. Με διακατέχει όμως τεράστιος έρωτας γι’ αυτό. Για όσους δεν έχουν ακούσει τίποτε για το τάι τσι θέλω να καταστήσω σαφές ότι δεν συνδέεται με κανένα θρησκευτικό δόγμα. Δεν είναι ασκήσεις για χαζοχαρούμενο fitness. Δεν είναι ένα ακόμη βαρετό χόμπι του new age. Οι ρίζες του εδράζονται στο φιλοσοφικό σύστημα του ταοïσμού που έχει άμεση συγγένεια με τους προσωκρατικούς και ειδικότερα με τον ηρακλείτειο τρόπο σκέψης.
Οταν η βασιλική οικογένεια της Δανίας θέλησε να χρίσει ιππότη τον δεύτερο μετά τον Αϊνστάιν μεγαλύτερο φυσικό του 20ού αιώνα (τιμημένο με βραβείο Νόμπελ) αρχιμάστορα της κβαντομηχανικής, Νιλς Μπορ, του ζήτησε να επιλέξει ένα οικόσημο. Αυτός διάλεξε το σύμβολο του τάι τσι, γράφοντας από κάτω με λατινικούς χαρακτήρες: «Τα αντίθετα είναι συμπληρωματικά». Αυτά τα δυο συμπληρωματικά στοιχεία κάθε ύπαρξης ατομικής ή συλλογικής ονομάζονται γιν και γιανγκ. Το πρώτο είναι το θηλυκό, το δεκτικό, το σκοτεινό, το παθητικό· το δεύτερο είναι το αρσενικό, το δοτικό, το φωτεινό, το ενεργητικό. Η ισορροπημένη ζωή ενός συστήματος είναι η υγιής διαλεκτική σχέση των δύο αυτών βασικών ποιοτήτων. Αν ζητήσετε από έναν σοβαρό επιστήμονα, από έναν αυτοσυνεπή καλλιτέχνη, έναν αφοσιωμένο χριστιανό καλόγερο, έναν βουδιστή ασκητή, έναν ταοϊστή αναχωρητή να σας πουν τις μεγάλες αλήθειες της ζωής, θα ακούσετε σχεδόν τα ίδια πράγματα: α) η αδιάσπαστη ενότητα του συμπάντου και β) η ακατάλυτη ροή του.
Η αξεδιάλυτη σχέση τάο και φυσικής
Η σωματικοποίηση αυτής της συμπαντικής ενότητας και της παιδιάστικης ροής είναι η ιερή πολεμική τέχνη του τάι τσι. Αγαπήθηκε από εξαιρετικά μυαλά όλων των εθνικοτήτων. Ο διακεκριμένος φυσικός Φρίτζοφ Κάπρα έγραψε ένα ρηξικέλευθο βιβλίο –έκδοση του 1971 αν δεν απατώμαι– με τίτλο «Τάο και φυσική», που πραγματευόταν τις ασύλληπτες ομοιότητες του τρόπου αντίληψης που προτάσσει το τάο (μτφ. δρόμος, ατραπός, μονοπάτι ή Λόγος) με τον τρόπο ερμηνείας του κόσμου από τη σύγχρονη φυσική. Οσο προχωρούμε στην επιστήμη της φυσικής τόσο οι ομοιότητες αυξάνονται ραγδαία.
Το τάι τσι είναι μια καταπληκτική εσωτερική πολεμική τέχνη, από τις πιο παλιές και τις πιο σεβαστές απ’ όλους. Ο αντίπαλος είναι ο εαυτός σας. Το μαλακό νικάει το σκληρό. «Στάλα τη στάλα το νερό το μάρμαρο τρυπά το…» γράφει στον «Ερωτόκριτο» ο Βιτσέντζος Κορνάρος. «Η φύση επιλέγει στον αγώνα της επιβίωσης τον προσαρμοστικότερο» λέει ο Δαρβίνος και όχι τον ισχυρότερο όπως διατρανώνει παρερμηνεύοντας ο καπιταλισμός. Οι αργές, μαλακές κινήσεις του τάι τσι κρύβουν μέσα τους αστραπιαίες μαχητικές τεχνικές.
Το τάι τσι επίσης είναι κινητικός διαλογισμός. Μια εκστατική προσευχή, ένας δρόμος αυτογνωσίας, ένας αποκαλυπτικός χορός όπου μέσω της κιναίσθησης βρίσκεις το μέτρο σου, ενώ ταυτόχρονα ανασύρεις από το απειρόβαθο πηγάδι της ύπαρξής σου ποιότητες δικές σου που ποτέ δεν είχες φανταστεί ότι υπάρχουν.
Το τάι τσι είναι κυρίως άκρως αποτελεσματικό σύστημα υγείας. Η παθολόγος δρ Γκλόρια Γε, επίκουρος καθηγήτρια στο Χάρβαρντ, διαβεβαιώνει ότι ενδυναμώνει τόσο τα πάνω όσο και τα κάτω άκρα, καθώς και τους μυς της πλάτης και της κοιλιάς. Βελτιώνει απίστευτα την ισορροπία και ταυτόχρονα την ευλυγισία και την ευκαμψία του σώματος – μην ξεχνάτε ότι γήρας σημαίνει όχι μεγάλη ηλικία αλλά ακαμψία· ο νεκρός είναι ο πλέον άκαμπτος. Ανακουφίζει από τα συμπτώματα του άσθματος, μειώνει την αρτηριακή πίεση και βελτιώνει, σύμφωνα με πανεπιστημιακές μελέτες, τα επίπεδα της χοληστερόλης, των τριγλυκεριδίων, της ινσουλίνης και της C-αντιδρώσας πρωτεΐνης σε άτομα με κίνδυνο εμφάνισης καρδιακής νόσου. Βοηθάει στη διατήρηση της οστικής πυκνότητας. Εκτοξεύει το ανοσοποιητικό σύστημα. Σε μελέτες που έγιναν για τον έρπητα ζωστήρα αποδείχθηκε ότι το τάι τσι προκαλεί ανοσολογική απόκριση παρόμοια με εκείνη που προκαλεί το εμβόλιο της ανεμοβλογιάς.
Μελέτες του ιατρικού κέντρου του πανεπιστημίου UCLA επιβεβαίωσαν ότι άτομα με κατάθλιψη, που δεν ανταποκρίνονταν στη φαρμακευτική αγωγή, ασκούμενα στο τάι τσι παρουσίασαν μεγάλη βελτίωση στη διάθεσή τους, στους δείκτες φλεγμονής και στις γνωστικές τους λειτουργίες. Το τάι τσι έχει ευεργετικά οφέλη για πλήθος ασθενειών: από τη νόσο του Πάρκινσον μέχρι την οστεοαρθρίτιδα, τα εγκεφαλικά επεισόδια και τον καρκίνο του μαστού. Με πρόσφατη ανακοίνωσή του ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας Εγκεφάλου προτείνει για το ακόνισμα του νου πρώτο μεταξύ άλλων το τάι τσι. Τελευταίο αναφέρω ότι καταπολεμά το στρες και βελτιώνει την ποιότητα του ύπνου.
Από την προτυπολογική στη μη προτυπολογική σκέψη
Tάι τσι μπορούν να κάνουν άτομα όλων των ηλικιών και όλων των σωματικών τύπων. Είναι υψηλή τέχνη και υπέροχη επιστήμη ταυτόχρονα – έρευνα του κόσμου γύρω σας μέσα από το παιχνίδι του σώματός σας. Είναι σημαντικό ότι γι’ αυτή την τέχνη-επιστήμη δεν χρειάζεται κανένα προαπαιτούμενο (όπως π.χ. για να μάθετε τη θεωρία της σχετικότητας χρειάζεται να ξέρετε διαφορική γεωμετρία).
Για το τέλος θα αφήσω το σημαντικότερο κατ’ εμέ. Σε μια εποχή αδιεξόδου, κατάθλιψης, πλανητικής εσωστρέφειας, κατάρρευσης οραμάτων και ασύλληπτης οικολογικής καταστροφής είναι επιτακτική ανάγκη η σύνθεση των πολιτισμικών θησαυρών όλου του πλανήτη. Δεν έχομε την πολυτέλεια να αφήσομε καμιά παράδοση απάντρευτη. Τον δυτικό επαγωγικό τρόπο σκέψης τον ξέρομε, τον βιώνομε και συνεπώς δεν θα επεκταθώ σ’ αυτόν. Τον κινεζικό μη προτυπολογικό τρόπο σκέψης (που απαντάται σπερματικά μόνο στους κατά φύσιν πολιτισμούς – και στον ελλαδικό χώρο) τον γνωρίζομε (με εξαίρεση τον Ηράκλειτο); Που ερμηνεύει τον κόσμο όχι ως καταστάσεις, αλλά ως δυναμικές αλλαγές καταστάσεων; Ξέρετε ότι η Αναγέννηση στην Ευρώπη στηρίχτηκε στην πυξίδα, στην πυρίτιδα, στο τυπογραφείο (όλα ήρθαν από την Κίνα);
Κάποιες από τις εφευρέσεις των Κινέζων έκαναν αιώνες ή χιλιετίες για να φτάσουν στη Δύση: το μετάξι, το ορυκτό αλάτι, η χρήση πετρελαίου και αερίου για φούρνους και φωτισμό, το χαρτί, το βιβλίο και οι μεταλλικοί χαρακτήρες, το τιμόνι, ο βελονισμός, η πορσελάνη, το ποδόσφαιρο, η τράπουλα, η πυροτεχνία, ο χαρταετός, το χαρτονόμισμα, το μηχανικό ρολόι, ο σεισμογράφος, το βερνίκι, η κρεμαστή γέφυρα, η ομπρέλα, η βεντάλια, ο αναβατήρας, το πέταλο, το κλειδί, η οδοντόβουρτσα και πολλά άλλα μικρά και μεγάλα πράγματα.
Τι θα έλεγε ο δυτικός νους στις εξής ρήσεις της κινέζικης σοφίας;
· Ο μεγάλος πολεμιστής δεν φιλονικεί. Υποχωρεί!
· Ο μεγάλος στρατηγός είναι αυτός που νικάει όταν τα στρατεύματά του μένουν άθικτα, αλλά και του αντιπάλου μένουν άθικτα!
· Κανένας δεν είναι δειλός ή τολμηρός. Η δυναμική μιας κατάστασης μπορεί να γεννήσει την τόλμη ή τη δειλία!
· Πλάσε κανάτι με πηλό, χρήσιμο είναι το εσωτερικό κενό του. Αναγκαίο είναι το φανερό και χρήσιμο το αδήλωτο!
· Τα όπλα δεν είναι εργαλεία συνετού ανθρώπου. Αν δεν μπορείς να τα αποφύγεις, τουλάχιστον μην τα τιμάς!
· Η πρόσθεση αφαιρεί και η αφαίρεση προσθέτει!
· Πίστη είναι η εμπιστοσύνη στο άγνωστο!
Ο πλανήτης σε υπαρξιακό αδιέξοδο ψάχνει τον νέο, ποιητικό ανθρωπολογικό τύπο. Αυτός δεν μπορεί παρά να είναι σύνθεση όλων των μορφών κατανόησης και ερμηνείας του κόσμου γύρω του. Από την ενδελεχή ανάλυση του δυτικού νου μέχρι τη μη προτυπολογική δράση της ανατολικής κοσμοαντίληψης.