Ήταν ένα ζεστό καλοκαιρινό πρωινό του 1984 όταν ο τότε υπουργός Χωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλλοντος Αντώνης Τρίτσης αποφάσισε να θέσει σε εφαρμογή το πρόγραμμα «Οι ακτές ανοικτές».
Εναν χρόνο πριν είχε ψηφιστεί ο νόμος 1337, που μεταξύ των άλλων προέβλεπε ότι σε ζώνη πλάτους 500 μέτρων από τις ακτές δεν επιτρέπονταν περιφράξεις και θα κατεδαφίζονταν όσες είχαν κατασκευαστεί και παρεμπόδιζαν την πρόσβαση στη θάλασσα.
Ο Αντ. Τρίτσης και οι συνεργάτες του ήθελαν η πρώτη εφαρμογή του νόμου να γίνει μέσα από μια εμβληματική κατεδάφιση που θα έδινε στους πολίτες το μήνυμα ότι αρχίζει μια μεγάλη προσπάθεια για να μπει τάξη στο πολεοδομικό χάος, μια μεγάλη προσπάθεια για αλλαγή νοοτροπίας μέσα από την κατεδάφιση πρωτοφανών παρανομιών που γίνονται σε βάρος του περιβάλλοντος και των πολιτών.
Ο κύβος ερρίφθη και η εμβληματική κατεδάφιση θα ήταν η παράνομη περίφραξη στο σπίτι του Γεωργίου Παπαδόπουλου στο Λαγονήσι, μια βίλα που είχε παραχωρηθεί στον δικτάτορα από τον Αριστοτέλη Ωνάση.
Τα συνεργεία κατεδάφισης έφτασαν στην ώρα τους, οι επιτελείς του ΥΧΟΠ επίσης. Μόνο που όταν οι μπουλντόζες έπιασαν δουλειά άρχισαν να εκτυλίσσονται σκηνές αρχαίας… κωμωδίας. Ξαφνικά από τη διπλανή βίλα ακούγονταν ουρλιαχτά και μέσα σε χρόνο dt οι επιτελείς του υπουργείου βρέθηκαν απέναντι σε μια καλοστεκούμενη κυρία τρίτης ηλικίας, η οποία φορώντας μια καλαίσθητη robe de chambre άρχισε να απειλεί θεούς και δαίμονες με σπαρακτικές κραυγές, δηλώνοντας παράλληλα με ιδιαίτερο τουπέ το ονοματεπώνυμό της. Επρόκειτο για μέλος ζάπλουτης οικογένειας.
Η κατεδάφιση της περίφραξης συνεχίστηκε και το βράδυ στο μοναδικό τηλεοπτικό δελτίο ειδήσεων της εποχής, εκείνο της ΕΡΤ, παρουσιάστηκε το ρεπορτάζ με τη σημαντική πρωτοβουλία του Αντ. Τρίτση αλλά και πλάνα από την ολοφυρόμενη grande dame. Ε, αυτό ήταν. Ο Αντ. Τρίτσης δέχθηκε τηλεφώνημα από πρόσωπο που βρισκόταν πολύ ψηλά και δεν συμμερίστηκε την εμβληματική πρωτοβουλία του υπουργού του.
Με το πέρας του καλοκαιριού, στις 21 Σεπτεμβρίου 1984, ήρθε και ο ανασχηματισμός. Ο οραματιστής υπουργός αποχώρησε από το ΥΧΟΠ χειροκροτούμενους από τους υπαλλήλους του υπουργείου, τους αρχιτέκτονες και τους μηχανικούς, τους μοναδικούς δηλαδή που είχαν καταλάβει πόσο σημαντική ήταν η πρωτοβουλία του και πόσο θα άλλαζε τη χώρα.
Ιδια νοοτροπία
Την ιστορία αυτή μου τη διηγήθηκε προ ημερών ένας εκ των στενότερων συνεργατών του Αντ. Τρίτση, με αφορμή ότι έτσι ξαφνικά μέσα στη γενική οδύνη όλοι θυμήθηκαν τον οραματιστή υπουργό. Ολοι ανεξαιρέτως άρχισαν να κάνουν δηλώσεις μεταμέλειας για έναν νόμο που ψηφίστηκε πριν από 35 χρόνια και που συστηματικά επιδίωξαν και κατάφεραν να μην εφαρμοστεί.
Μόνο που τώρα είναι αργά για δάκρυα, είναι αργά γι’ αυτό τον νόμο. Οι προβλέψεις του ήταν προσαρμοσμένες στη δεκαετία του ’80 και σήμερα βρισκόμαστε το 2018. Σήμερα η νέα Επιχείρηση Πολεοδομικής Ανασυγκρότησης της χώρας πρέπει να έχει άλλα χαρακτηριστικά και το μοναδικό που πρέπει να κρατήσει κανείς από τον νόμο Τρίτση είναι η προβολή του μέλλοντός μας μέσα από σοβαρό σχεδιασμό και η επιμονή του για εφαρμογή των νόμων. Γιατί εάν κάτι δεν έχει αλλάξει από το 1983 και μέχρι σήμερα είναι η συντονισμένη αντίσταση απέναντι σε κάθε προσπάθεια αλλαγής. Η συντονισμένη αντίσταση στη νομιμότητα, η συντονισμένη αποθέωση της αυθαιρεσίας και της παρανομίας. Η συντονισμένη υπέρμετρη προβολή του πολιτικού κόστους. Είναι χαρακτηριστικό ότι δύο εβδομάδες μετά τη φονική πυρκαγιά και ενώ η βούληση του πρωθυπουργού για κατεδαφίσεις και δραστικές αλλαγές είναι διατυπωμένη σε όλους τους τόνους, οι μηχανισμοί κρατούν αντίσταση, κρυπτόμενοι πίσω από νομικά παραθυράκια και την ευθυνοφοβία τους.
«Να καταστρέψω το έργο σας;»
Στον Αντώνη Τρίτση εξέφραζαν τον θαυμασμό τους πολιτικοί φίλοι και εχθροί, μάλλον όμως όταν θεωρούσαν ότι πλέον δεν μπορούσε να εφαρμόζει τις ιδέες του. Ενας από εκείνους που είχε εκφράσει τη συμπάθειά τους στον οραματιστή υπουργό ήταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Ο ίδιος ο Αντ. Τρίτσης είχε μεταφέρει τη στιχομυθία τους σε μια συνέντευξή του. «Καλά τα πας εσύ» μου λέει ο Κωνσταντίνος Καραμανλής «αλλά για να φτιάξεις την Αθήνα πρέπει να την γκρεμίσεις πρώτα!» «Ημουν έτοιμος να του απαντήσω» σχολίασε γελώντας ο Αντώνης: «Αστειεύεστε, κύριε πρόεδρε; Να καταστρέψω το έργο σας;»
Πηγή φωτό: Αρχείο ιδρύματος Αντώνη Τρίτση