Ποιος να το ’λεγε! Τα κόµµατα µοιάζουν περισσότερο µε µικροµάγαζα όπου µπορείς να αγοράσεις οτιδήποτε µε 2 ευρώ παρά µε τις στιβαρές πολιτικές ενώσεις που συντάσσονταν γύρω από κοινούς σκοπούς. Ο «πελάτης» σήµερα µπορεί να καταβάλει περί τα 3 ευρώ για να επιλέξει αρχηγό στο ΠΑΣΟΚ ή 2 ευρώ και να ψηφίσει ποιον θέλει για πρόεδρο στον ΣΥΡΙΖΑ. Φυσικά, µε ένα έξοδο παραπάνω µπορεί να επιλέξει αρχηγό σε ΠΑΣΟΚ, ΣΥΡΙΖΑ και Ν∆ ταυτόχρονα.
Σύµφωνα µε τα κόµµατα, η φτηνή τιµολόγηση της πολιτικής συµµετοχής για εκλογή προέδρου, χωρίς άλλα κριτήρια, δεν είναι παρά ένα βήµα προς την άµεση δηµοκρατία. Το επιχείρηµα αυτό ωστόσο δεν συµβαδίζει µε τον ίδιο τον ορισµό του κόµµατος. Τα κόµµατα είναι οµάδες που οργανώνονται κάτω από κοινές ιδέες, δράσεις και λειτουργίες µε σκοπό να πάρουν την εξουσία. Οπως αντιλαµβάνεται εύκολα κάποιος, ο ψηφοφόρος «είδα φως και µπήκα για να ψηφίσω» ή ο περιφερόµενος σε όλα τα εκλογικά κέντρα των κοµµάτων δεν επιβεβαιώνει ούτε το πρότυπο του ανθρώπου που ανησυχεί πολιτικά ούτε του «αµεσοδηµοκράτη». Η άµεση δηµοκρατία, αν µπορούσε να υπάρξει στις σηµερινές συνθήκες, σίγουρα δεν έχει ως εικόνα τον πολιτικό χυλό που ρέει για να καλύπτει τρύπες σε προαποφασισµένες επιλογές.
Το 2004 ο Γιώργος Παπανδρέου προχώρησε στην εκλογή προέδρου του ΠΑΣΟΚ από τη βάση. Για πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ µπορούσε να ψηφίσει οποιοσδήποτε, χωρίς αυστηρές προϋποθέσεις περί επί χρόνια κοµµατικού µέλους. Αν πλήρωνες για να γίνεις µέλος εκείνη τη στιγµή, µπορούσες και να ψηφίσεις.
Το µέτρο της άµεσης εκλογής διαφηµίστηκε ως βήµα προς τη δηµοκρατία και τον σεβασµό της άποψης του απλού πολίτη. Ως απόδειξη δε της αποδοχής του µέτρου είχε εµφανιστεί ότι ψήφισαν για πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ περί το 1 εκατοµµύριο πολίτες-αυτοµάτως µέλη. Αν και ο αριθµός «1 εκατοµµύριο» αµφισβητήθηκε έντονα, αυτό είχε µικρή σηµασία. Η ουσία ήταν ότι εκατοντάδες χιλιάδες πρόσωπα είχαν παρέµβει στην εκλογή προέδρου στο κόµµα και πολλοί από αυτούς δεν ψήφισαν καν ΠΑΣΟΚ στις βουλευτικές εκλογές.
Σήµερα το «αµεσοδηµοκρατικό µέτρο» που ακολούθησαν η Ν∆ αλλά και ο ΣΥΡΙΖΑ φαντάζει ως απόδειξη ευτελισµού της κοµµατικής και δηµοκρατικής λειτουργίας. Στις εκλογές του ΠΑΣΟΚ, για παράδειγµα, οργανωµένες οµάδες που έχουν κινητοποιηθεί από αντίπαλα κόµµατα µπορούν να επιβάλουν τον αρχηγό της αρεσκείας τους πληρώνοντας 3 ευρώ. ∆εν υπάρχει καµία προϋπόθεση οι εκλογείς να είναι αποδεδειγµένα κοµµατικά µέλη στο παρελθόν και εξαιτίας αυτού µπορεί ένα κόµµα να καταληφθεί µε γιουρούσι από µέλη-οπαδούς άλλου κόµµατος.
Στις προηγούµενες εκλογές για την ανάδειξη προέδρου στο ΠΑΣΟΚ υπήρξαν πολλές καταγγελίες ότι η Ν∆ κατηύθυνε ψηφοφόρους της για να ανεβάσει τα ποσοστά του υποψηφίου-εκλεκτού του Μητσοτάκη στο ΠΑΣΟΚ. Στις 19 Σεπτεµβρίου 2024 η Ντόρα Μπακογιάννη, η οποία δεν λέει τίποτε τυχαία και άστοχα, δήλωσε: «Υπάρχει ένας υποψήφιος που αν εκλεγεί, ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα κάνει πάρτι».
Στο ίδιο το ΠΑΣΟΚ είναι στοιχείο της εσωκοµµατικής αντιπαράθεσης ότι η Αννα ∆ιαµαντοπούλου αποτελεί βραχίονα της Ν∆ στο κόµµα και δεν έχει καµία σχέση µε το ΠΑΣΟΚ. Στις δε δηµοσκοπήσεις περί των εσωκοµµατικών του ΠΑΣΟΚ και του ΣΥΡΙΖΑ δηλωµένοι ψηφοφόροι των άλλων κοµµάτων βεβαιώνουν ότι θα προσέλθουν στις εκλογές για να ορίσουν την πορεία των ξένων γι’ αυτούς κοµµάτων. Ξένοι σε ξένο κόµµα.
Η άµεση δηµοκρατία, που διαφηµίζεται ως νεοκοµµατική κατάκτηση απέναντι στη γραφειοκρατία, στην πραγµατικότητα είναι νόθευση της πραγµατικής βούλησης και παραχάραξη της πολιτικής λειτουργίας. Τα κόµµατα δεν τα ορίζουν πλέον οι ιδέες ούτε τα προσανατολίζουν οι πολιτικά ενεργοί και ενδιαφερόµενοι αλλά οι τυχάρπαστοι, οι περαστικοί και εκείνοι που ψήφισαν για να τα στρέψουν εκεί που θέλουν.
Την εποχή του Ψυχρού Πολέµου έχουν καταγραφεί εκατοντάδες επιχειρήσεις µυστικών υπηρεσιών για να χειραγωγήσουν τα κόµµατα και να τα στρέψουν προς τις επιθυµητές πολιτικές θέσεις. Η πιο γνωστή επιχείρηση είναι αυτή του Μάρκους Βολφ, αρχηγού της διαβόητης ανατολικογερµανικής Στάζι, ο οποίος τοποθέτησε πράκτορά του ως σύµβουλο του ∆υτικογερµανού καγκελάριου Βίλι Μπραντ και µπορούσε να τον χειραγωγεί για να παίρνει αποφάσεις υπέρ του ανατολικού µπλοκ.
Σήµερα δεν απαιτούνται τόσο παρακινδυνευµένες και σε βάθος χρόνου επιχειρήσεις. Τα πράγµατα είναι πολύ απλά, αλλά παραµένουν επικίνδυνα. Τα κόµµατα µπορούν να µετατραπούν σε offshore σχήµατα που η µόνη σχέση την οποία έχουν µε την πολιτική είναι ότι απλώς την επικαλούνται. Οι επιχειρηµατίες θα µπορούν να επιβάλουν πολιτικές και πολιτικούς όχι µε την παλιά έννοια των επιλογών που κάνουν και διαφηµίζουν από τα µέσα ενηµέρωσης. Θα µπορούν να οργανώσουν επιχειρήσεις τοποθέτησης αρχηγού κινητοποιώντας οµάδες από κόµµατα που ελέγχουν. Οργανωµένοι και κατευθυνόµενοι ψηφοφόροι θα παίρνουν εντολή να ψηφίσουν συγκεκριµένο υποψήφιο, που θα είναι ο υποψήφιος µε τον οποίο οι επιχειρηµατίες έχουν κάνει συµφωνία να τους εξυπηρετήσει.
Είναι πολύ απλό για τον κοµµατικό µηχανισµό της Ν∆ να κινηθεί για να επιλέξει, για παράδειγµα, τον χειρότερο υποψήφιο πρόεδρο για το ΠΑΣΟΚ ώστε να εξασφαλίσει την πιο βολική αντιπολίτευση. Σε µια πιο επιθετική κίνηση, µπορεί επίσης να τοποθετήσει αρχηγό franchise για να εξασφαλίσει παράρτηµα της Ν∆.
Ακόµη όµως κι αν υποθέσουµε ότι κανένα κόµµα δεν θα µπει στον πειρασµό να εποικίσει την απέναντι όχθη της πολιτικής και να στήσει το πολιτικό παιχνίδι σε ένα άλλο κόµµα, η κατάσταση παραµένει προβληµατική.
Αυτό που εµφανίζεται ως άµεση, καθαρή δηµοκρατία, ουσιαστικά είναι η παραχώρηση δικαιώµατος σε γυρολόγους να καθορίσουν τα της πολιτικής. Η έννοια της κοινής δράσης πάνω στη βάση κοινών προβληµατισµών και θέσεων, του κόµµατος δηλαδή, εκφυλίζεται σε πανηγύρι γύρω από τις κάλπες. Νικητής µπορεί να είναι οι µεθοδεύσεις, οι συνωµοσίες, οι τακτικισµοί, αλλά σίγουρα όχι η πολιτική.
Η κρίση που περνούν τα κόµµατα δεν λύνεται µε εφευρέσεις που αναιρούν τα ίδια τα κόµµατα. Η επανίδρυση των κοµµάτων, ο εκσυγχρονισµός της κοµµατικής λειτουργίας ώστε να γίνει συµβατή µε την ψηφιακή λειτουργία είναι άλλο θέµα και άλλο ζήτηµα είναι να εκπέσουν σε ριάλιτι στο οποίο θα µπορείς να πάρεις µέρος µε 2-3 ευρώ για να ψηφίσεις ποιοι θα αποχωρήσουν.
Τα κόµµατα πρέπει να αντιληφθούν εγκαίρως τον κίνδυνο που ελλοχεύει και να θέσουν τις προϋποθέσεις (χρονική παρουσία στο κόµµα ή ενεργή δράση) ώστε να διαφυλαχθεί η δηµοκρατία στο εσωτερικό τους. ∆ιαφορετικά, πάµε σε κόµµατα «ό,τι πάρετε 2 ευρώ».
Διαβάστε επίσης
Έφυγε από τη ζωή ο Μίμης Πλέσσας
Ξυπόλυτη ξανά η Ελλάδα στα αγκάθια του χρέους – Βοούν τα «καμπανάκια» για την ελληνική οικονομία
Μήνυμα ενότητας από Καρυστιανού: «Νίκο, Σοφία, Δημήτρη, Μάρθα… πονάμε το ίδιο»
