«Αν δεν ανακοπεί ο ρυθμός μείωσης του πληθυσμού των εντόμων, ο οποίος είναι οκτώ φορές ταχύτερος από των θηλαστικών, των πτηνών και των ερπετών, οι συνέπειες για τα οικοσυστήματα και την επιβίωση του ανθρώπινου είδους θα είναι καταστροφικές.
Το γεγονός μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε κατάρρευση ολόκληρων οικοσυστημάτων του πλανήτη Γη μέσα στα επόμενα 100 χρόνια» είναι το συμπέρασμα μελέτης που δημοσιεύτηκε στην επιστημονική επιθεώρηση «Biological Conservation».
Σιωπή για τα κινητά
Η ταχύτατη εξαφάνιση των μελισσών ήταν το γεγονός που πριν από μερικά χρόνια έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου. Τότε είχε επισημανθεί ότι η αιτία της εξαφάνισης των εντόμων και ειδικά των μελισσών είναι οι εκπομπές ακτινοβολίας από τις κεραίες κινητής τηλεφωνίας και τους τεχνητούς δορυφόρους. Στην πρόσφατη συγκεντρωτική μελέτη όμως αυτοί οι παράγοντες δεν αναφέρονται.
Ως κύριες αιτίες εμφανίζονται σήμερα η υπέρμετρη χρήση φυτοφαρμάκων που εξολοθρεύουν τα ζιζάνια, βασική τροφή των εντόμων, η αστικοποίηση της υπαίθρου και τα απορρίμματα που καταλήγουν σε βιότοπους, καθώς και η κλιματική αλλαγή που αναγκάζει τους πληθυσμούς των εντόμων να μεταναστεύσουν σε τόπους ακατάλληλους για την επιβίωσή τους.
Η μελέτη προκύπτει από συγκεντρωτικά στοιχεία 73 επιμέρους ερευνών οι οποίες έχουν γίνει σε πολλές περιοχές του πλανήτη και υπογράφεται από τον Φρανσίσκο Σάντσες-Μπάγιο του Πανεπιστημίου του Σίδνεϊ και τον Κρις Γουίκχουις της Κινεζικής Ακαδημίας Γεωργικών Επιστημών.
Πάνω από το 40% των ειδών εντόμων βρίσκεται σε πληθυσμιακή ύφεση και το ένα τρίτο από αυτά απειλείται με εξαφάνιση. Η άμεση επίπτωση είναι ότι χάνουν μεγάλο μέρος της τροφής τους πολλά πουλιά, ερπετά, αμφίβια και ορισμένα ψάρια που τρώνε έντομα. «Αν χαθεί αυτή η πηγή τροφής, όλα αυτά τα ζώα θα λιμοκτονήσουν» αναφέρεται χαρακτηριστικά.
Τέτοιες κλιμακωτές επιδράσεις έχουν ήδη παρατηρηθεί στο Πουέρτο Ρίκο, όπου πρόσφατη έρευνα διαπίστωσε μείωση κατά 98% του πληθυσμού των εντόμων τα τελευταία 35 χρόνια λόγω της χρήσης φυτοφαρμάκων, καθώς και στη Γερμανία, όπου ως αιτίες εκτός από τα φυτοφάρμακα αναφέρονται η ακτινοβολία και η μόλυνση του περιβάλλοντος.
Οι αριθμοί σοκάρουν
«Τα τελευταία 25-30 χρόνια το ποσοστό μείωσης του πληθυσμού των εντόμων στην ατμόσφαιρα είναι συγκλονιστικό και φθάνει το 2,5% τον χρόνο» δήλωσε στην εφημερίδα «Guardian», που αναδημοσίευσε τα σημαντικότερα στοιχεία της έρευνας, ο Φρανσίσκο Σάντσες-Μπάγιο. «Σε 10 χρόνια θα έχει χαθεί το ένα τέταρτο, σε 50 χρόνια θα έχουν απομείνει τα μισά και σε 100 χρόνια δεν θα υπάρχει κανένα» συμπλήρωσε.
Ως παραδείγματα ανέφερε ότι στις αγροτικές περιοχές της Αγγλίας ο αριθμός των πεταλούδων μειώθηκε κατά 58% από το 2000 έως το 2009. Στην Οκλαχόμα των ΗΠΑ το 2013 υπήρχαν μόνο οι μισές –σε πληθυσμό και είδη– μέλισσες απ’ αυτές που ζούσαν το 1949. Ο αριθμός των αποικιών των μελισσών στις ΗΠΑ ήταν 6 εκατομμύρια, ενώ από τότε έχουν χαθεί τα 3,5 εκατομμύρια.
Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι υπάρχουν σημαντικά κενά στις έρευνες για ορισμένα είδη, όπως για τα 350.000 είδη σκαθαριών. Επίσης δεν υπάρχει ικανοποιητικός αριθμός στοιχείων προκειμένου να εξαχθούν συμπεράσματα για τις μύγες, τα μυρμήγκια και τους γρύλους, αλλά τονίζουν ότι θεωρούν πως η κατάσταση γι’ αυτά είναι παρόμοια.
«Τα παρμπρίζ στην επαρχία γεμίζουν έντομα»
«Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν στοιχεία αναφορικά με τη γενική μείωση των εντόμων, ενώ δεν έχει παρατηρηθεί το φαινόμενο μαζικού θανάτου μελισσών όπως στις ΗΠΑ» δήλωσε στο Documento ο Γιώργος Παπαδούλης, καθηγητής στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Η διαπίστωση αναφορικά με τις μέλισσες γίνεται από ερευνητές του Εργαστηρίου Σηροτροφίας (εκτροφή μεταξοσκωλήκων) και Μελισσοκομίας. Αντικείμενο του Εργαστηρίου Γεωργικής Ζωολογίας και Εντομολογίας στο οποίο προΐσταται είναι η μελέτη εντόμων υγειονομικής σημασίας, όπως είναι τα κουνούπια και οι κατσαρίδες, καθώς και εντόμων επιζήμιων για τη γεωργία, όπως ο δάκος της ελιάς και η μύγα της Μεσογείου. Πάντως εμπειρικά στοιχεία μαρτυρούν ότι στις μεγάλες πόλεις παρατηρείται έντονη μείωση εντόμων και αυτό επιβεβαιώνεται από την καθημερινότητα. Αρκεί να αναλογιστεί κάποιος ότι στην Αθήνα λιγόστεψαν τα χελιδόνια και ο κυριότερος λόγος είναι η μόλυνση της ατμόσφαιρας που έγινε αιτία να χαθεί η τροφή τους, τα έντομα.
Στην περιφέρεια όμως η κατάσταση δεν είναι ίδια. «Οταν ταξιδεύουμε με αυτοκίνητο, χρειάζεται να καθαρίζουμε τακτικά το παρμπρίζ από τα έντομα που κολλάνε επάνω του» λέει ο Γ. Παπαδούλης.
