Όσοι έχουν κρατήσει στα χέρια τους τον «Διάφανο» τον πρώτο δίσκο του Θανάση Παπακωνσταντίνου, σε δική του παραγωγή, θα έχουν διαβάσει ένα μικρό σημείωμα ένεκεν παρουσίασης στο οπισθόφυλλο του δίσκου. Όσοι δεν το έχετε κάνει σπεύστε.
Ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου, εκτός των μουσικών και άλλων συνεργατών του ευχαριστεί ιδιαίτερα «…την ορχήστρα του υπερωκεάνιου Μέγας Ανατολικός…». Μια ορχήστρα που ο μόνος τρόπος να την συναντήσει κάποιος είναι να αφεθεί στον υπερρεαλιστικό κόσμο του «Μέγα» Ανδρέα Εμπειρίκου.
Δεν είναι η μόνη φορά που ο Παπακωνσταντίνου καταπιάστηκε με την ποίηση του Εμπειρίκου. Οι στίχοι «Είναι τα βλέφαρά μου διάφανες αυλαίες/ Όταν τ’ ανοίγω βλέπω μπρος μου ό,τι κι αν τύχει/ Όταν τα κλείνω βλέπω μπρος μου ό,τι ποθώ» ανήκουν στην ποιητική συλλογή Ενδοχώρα που εκδόθηκε το 1945 και εμείς τους ακούμε στον δίσκο Άγια Νοσταλγία (1996).
Ο Ανδρέας Εμπειρίκος ανήκε στη Γενιά του ’30 και αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του ελληνικού υπερρεαλισμού. Ήταν ο πρώτος που άσκησε την ψυχαναλυτική πρακτική κατά την περίοδο 1935-1951. Χαρακτηρίζεται ως ένας από τους κατεξοχήν οραματιστές ποιητές παρά τη δυσπιστία με την οποία αντιμετωπίστηκε αρχικά. Από το σύνολο του έργου του ξεχωρίζει η πρώτη ποιητική συλλογή του, με τίτλο «Υψικάμινος», ως το πρώτο αμιγώς υπερρεαλιστικό κείμενο στην Ελλάδα, ενώ ανάμεσα στα πεζά έργα του διακρίνεται το τολμηρό ερωτογράφημα «Ο Μέγας Ανατολικός», που προκάλεσε αντιδράσεις για την ελευθεροστομία και το ερωτικό περιεχόμενό του.
Σε νεαρή ηλικία ο Εμπειρίκος ενστερνίστηκε τον Μαρξισμό ενθουσιασμένος από τη Ρωσική Επανάσταση. Οι πρώιμες ρομαντικές απόψεις του για το μαρξισμό και την Οκτωβριανή Επανάσταση αποτυπώνονται σε έξι ποιητικά σχεδιάσματα, τα περισσότερα από τα οποία παρέμειναν ημιτελή. Σε αυτά περιλαμβάνονται τα μη-υπερρεαλιστικά ποιήματά με τίτλο Κόκκινο Τραγούδι και Σκηνές μελλοντικών γεγονότων.
Σύντομα ο Εμπειρίκος αποκήρυξε τον κομμουνισμό και η διάστασή του έγινε ακόμα μεγαλύτερη μετά από ένα αναπάντεχο γι’ αυτόν γεγονός, τη σύλληψή του από τον Ελληνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό, κατά τα Δεκεμβριανά, στις 31 Δεκεμβρίου. Εκείνη την περίοδο άρχισε να γράφει και τον «Μέγα Ανατολικό». Ο Ανδρέας Σπέρχης – λογοτεχνικό πρόσωπο του έργου- είναι κατά πάσα πιθανότητα ο ίδιος ο συγγραφέας.
Σύµφωνα µε τον Οδυσσέα Ελύτη, το ταξίδι που περιγράφει ο Εμπειρίκος στο «Μέγα Ανατολικό», αποτελεί στην πραγματικότητα µια «αφορµή για να δημιουργήσει µια κοινότητα όπου, χωρίς τους περιορισμούς του καθωσπρεπισμού, θα συσσωρεύσει όλες τις παραλλαγές και τις εκφάνσεις της σαρκικής ηδονής από την ονείρωξη και τον αυνανισµό ως την επιδειξιοµανία, τον ηδονοβλεπτισµό, τον λεσβιασµό, την αιµοµιξία, τον φετιχισµό, τον σαδισµό, τον µαζοχισµό, την κοπροφαγία και οτιδήποτε άλλο µπορεί να βάλει ο νους του ανθρώπου αποβλέποντας στην ικανοποίηση του ερωτικού ενστίκτου».
Η αφήγηση είναι σχεδόν γραµµική και πραγματοποιείται σε τρίτο πρόσωπο. Η υπερπραγματικότητα, η εικονοποιητική θεωρία, η λειτουργία του φανταστικού, του αντικειμενικού τυχαίου και του θαυμαστού, είναι έντονα στο έργο του και θεωρήθηκαν δάνεια από τον Φρόυντ. Η γλώσσα καθαρεύουσα, με προσθήκη δικών του λέξεων.
Ο «Μέγας Ανατολικός» του Ανδρέα Εμπειρίκου είναι το εκτενέστερο νεοελληνικό μυθιστόρημα, οκτώ τόμοι, 2.104 σελίδες, και χωρίς αμφιβολία συνιστά ένα από τα εντυπωσιακότερα και τολμηρότερα κείμενα της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας. Αποτελεί το έργο ζωής του Εμπειρίκου, καθώς η συγγραφή του αρχίζει το 1945 και ολοκληρώνεται ύστερα από πολλές ενδιάμεσες φάσεις το 1970.
Πολλοί έχουν συγκρίνει το έργο του με τα κείμενα του Μαρκήσιου Ντε Σαντ ή τους «Τροπικούς του Καρκίνου», του Άρθρουρ Μίλλερ. Σίγουρα το κοινό τους σημείο είναι το πόσο ταλαιπωρήθηκαν για να εκδοθούν, λόγω της λογοκρισίας που τους επεβλήθη.
