Ο κεραυνοβόλος πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία απέδειξε πως όταν κάποιος ξυπνάει την αρκούδα από τη χειμερία νάρκη, τότε αντιμετωπίζει και τις ανάλογες συνέπειες. O κύβος ερρίφθη από τον πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν και πλέον μια νέα εποχή ξημερώνει για την Ευρώπη από τη στιγμή που τα ρωσικά στρατεύματα διέσχισαν τα σύνορα με την Ουκρανία.
Η «ειδική στρατιωτική αποστολή αποναζιστικοποίησης» της Ουκρανίας, όπως ονομάστηκε η ρωσική εισβολή από τον Πούτιν, εγκαινιάζει το νέο ρωσικό δόγμα στο εγγύς εξωτερικό. Πρόκειται για σαφή συνέχιση του δόγματος Πριμακόφ –αρχιτέκτονάς του ο μετασοβιετικός υπουργός Εξωτερικών Γεβγκένι Πριμακόφ– διανθισμένο με την ισχύ της ρωσικής στρατιωτικής μηχανής και την εργαλειοποίηση των μειονοτήτων.
Μέχρι στιγμής οι Αμερικανοί και οι σύμμαχοί τους είχαν το αποκλειστικό δικαίωμα στη χρήση βίας στον μεταψυχροπολεμικό κόσμο. Ιράκ, Γιουγκοσλαβία, Κόσοβο, Σομαλία, Αφγανιστάν, δεύτερος πόλεμος του Κόλπου, Λιβύη, Συρία, ενώ είναι εκατοντάδες οι βομβαρδισμοί που έχουν γίνει σε άλλες κρατικές οντότητες χωρίς την ανάλογη διεθνή νομιμοποίηση. Κατά συνέπεια, ο Πούτιν αντιγράφει τις συστηματικές «νομιμοφανείς» παρανομίες της Δύσης, όπως η αναγνώριση του Κοσόβου και οι ανατροπές των Σαντάμ Χουσεΐν και Μουαμάρ Καντάφι.
Η στρατηγική παραπλάνηση
Ο Ρώσος πρόεδρος ανακοινώνοντας την αναγνώριση των αποσχισθεισών Λαϊκών Δημοκρατιών (ΛΔ) του Λουγκάνσκ και του Ντονιέτσκ στην ανατολική Ουκρανία, ύστερα από ένα μαραθώνιο διάγγελμα στις 22 Φεβρουαρίου, αποκάλυψε πολλές όψεις για τη στρατηγική του σκέψη και στοχοπροσήλωση. Για τον ίδιο η Ρωσία ιστορικά αδικήθηκε από τους μπολσεβίκους και τους δυτικούς μετά το 1991 και ως εκ τούτου έχει εκλείψει ο απαραίτητος σεβασμός προς τις ρωσικές ευαισθησίες και κυρίως τα ρωσικά συμφέροντα. Ο Πούτιν συνομιλώντας με την Ιστορία προϊδέασε για τις μετέπειτα εξελίξεις.
Την επομένη του διαγγέλματος η Δούμα τον εξουσιοδότησε να χρησιμοποιήσει τον στρατό στο εξωτερικό, ενώ οι ηγέτες των ΛΔ προσκάλεσαν τη Ρωσία στο έδαφός τους ώστε να αντιμετωπιστεί η ουκρανική «επιθετικότητα» και να επανέλθουν τα σύνορα των κρατιδίων τους εκεί που βρίσκονταν το 2014. Συνακόλουθα, οι περισσότεροι αναλυτές θεώρησαν ότι η Ρωσία θα επιτεθεί σε περιορισμένο εύρος ώστε να απαγκιστρώσει τους Ουκρανούς από αυτές τις περιοχές και να επιβάλει διαπραγματεύσεις, ενόσω είχε απλώσει τα στρατεύματά της σε όλο το μήκος των ουκρανικών συνόρων, από τη Λευκορωσία έως την Κριμαία. Εξωθώντας τους Ουκρανούς να σκορπίσουν τις δυνάμεις τους παντού, έλπιζαν παράλληλα πως οι οχυρώσεις που είχαν ετοιμάσει τα τελευταία επτά χρόνια θα αποδείκνυαν την αξία τους.
Οι κινήσεις Πούτιν ήταν προφανείς και δεν κρύβονταν από τον μεγεθυντικό φακό των δορυφόρων. Παρ’ όλα αυτά ο στρατηγικός αιφνιδιασμός επιτεύχθηκε, θυμίζοντας το σοβιετικό maskirovka (παραπλάνηση). Οι Ρώσοι εισβάλλοντας από τον βορρά και τον νότο χτύπησαν από εκεί που κανείς δεν περίμενε. Το Τσερνόμπιλ μετατράπηκε σε πεδίο μαχών, όπως και το μαλακό υπογάστριο της Κριμαίας.
Το σχέδιο του Πούτιν για την επόμενη μέρα
Η πρώην καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ σχολιάζοντας τη ρωσική εισβολή τη χαρακτήρισε σημείο καμπής στην ευρωπαϊκή ιστορία. Η ρωσική αρκούδα είναι πλέον στα Βαλκάνια, με ενισχυμένο χέρι λόγω των αυξημένων τιμών της ενέργειας, με ισχυρή εσωτερική συσπείρωση και με την Κίνα και την «αποαμερικανοποιημένη» κεντρική Ασία να δίνουν επιπλέον στρατηγικό βάθος. Ταυτόχρονα η Λευκορωσία βρίσκεται σε σημείο που η ένωσή της με τη Ρωσία αποτελεί ρεαλιστικότατο σενάριο και δεν αποκλείεται να υπάρξουν εξελίξεις εν ευθέτω χρόνω.
Κυρίως όμως η Ρωσία απέδειξε ότι μπορεί να απωθήσει τη διείσδυση του ΝΑΤΟ στο μαλακό υπογάστριό της. Το παιχνίδι που έκανε η Ρωσία στην Υπερδνειστερία στις αρχές της δεκαετίας του ’90, όταν και αποσχίστηκε από τη Μολδαβία, και στη Γεωργία το 2008 ήταν τελείως διαφορετικό από το τρέχον στην Ουκρανία. Εκεί η Ρωσία επιδίωκε μια γρήγορη νίκη, ενώ την επόμενη μέρα μέρος των ρωσικών στρατευμάτων παρέμενε στις περιοχές ως ειρηνευτική δύναμη και τα αυτόνομα κρατίδια που έστηνε δεν τα αναγνώριζε επισήμως.
Στην Ουκρανία τα δεδομένα είναι ότι η Κριμαία προσαρτήθηκε το 2014 στη Ρωσία, οι ΛΔ Ντονιέτσκ και Λουγκάνσκ αναγνωρίστηκαν ως κράτη και μάλιστα με τα σύνορα που είχαν το 2014, πριν από τη σύγκρουση, ενώ στον νότο η ρωσική προέλαση δημιουργεί νέα δεδομένα. Κι αυτό διότι ρωσόφωνοι πληθυσμοί τόσο στον νότο όσο και στην ανατολή είναι είτε πλειοψηφικοί είτε με ισχυρή παρουσία και αποτελεί επίδικο εάν οι περιοχές ενσωματωθούν στη Ρωσία ή αποκτήσουν ενισχυμένα δικαιώματα στο πλαίσιο ενός νέου φεντεραλιστικού ουκρανικού κράτους στα πρότυπα των τουρκικών επιθυμιών για την Κύπρο.
Την επαύριον της σύγκρουσης η Ουκρανία θα είναι ένα κράτος που θα έχει αναγνωρίσει ως ρωσική την Κριμαία, «φινλανδοποιημένο», χωρίς άποψη για την εξωτερική πολιτική, «σαλαμοποιημένο» από τη στιγμή που θα χάσει τουλάχιστον τις επαρχίες του Λουγκάνσκ και του Ντονιέτσκ και κυρίως «αποναζιστοποιημένο», χωρίς την παρουσία ακροδεξιών παραστρατιωτικών οργανώσεων.
Την επόμενη μέρα θα ξεκινήσει μια συζήτηση για τη νέα αρχιτεκτονική ασφαλείας της Ευρώπης. Η Μόσχα πλέον θα είναι κυρίαρχη σε σημαντικό τμήμα του μετασοβιετικού χώρου και ο δρόμος θα έχει ανοίξει για την ικανοποίηση των ρωσικών αιτημάτων για την παροχή εγγυήσεων ασφαλείας από το ΝΑΤΟ. Σίγουρα θα χρειαστεί χρόνος ώστε να παγώσει η ένταση στις σχέσεις Δύσης – Ρωσίας, όμως αργά ή γρήγορα μια νέα συνθήκη θα υπογραφεί, με το Κρεμλίνο να κρατάει περισσότερα χαρτιά απ’ όσα κρατούσε πριν.
Τα ρωσικά ρίσκα στην Ουκρανία
Ενόσω η Ρωσία φιλοδοξεί να ξανασχεδιάσει τον ευρωπαϊκό χάρτη αποτυπώνοντας τους νέους συσχετισμούς δύναμης, ένα εκρηκτικό μείγμα έχει διαμορφωθεί στα θεμέλια της νέας τάξης πραγμάτων στην ανατολική Ευρώπη. Η διάχυση οπλοπολυβόλων και άλλων συναφών όπλων στην ουκρανική κοινωνία, ο πολύχρονος εθισμός της στη βία και η αντίθεσή της στη ρωσική εμπλοκή έχουν τη δυνατότητα να αποσταθεροποιήσουν την όποια πολιτική λύση θα επιχειρήσουν να επιβάλουν οι Ρώσοι.
Είναι σίγουρο ότι ο ουκρανικός στρατός έχει δημιουργήσει ένα μυστικό στρατό που θα λειτουργήσει στη βάση των αδρανών πυρήνων (sleeper cells).
Εξάλλου η τεχνογνωσία υπάρχει από τους δυτικούς και η παρουσία τους στη χώρα είναι καταγεγραμμένη εδώ και χρόνια. Μετά το πέρας του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου η CIA και το ΝΑΤΟ έχτισαν ένα πανευρωπαϊκό δίκτυο που φιλοξενούσε κρύπτες όπλων και μυημένους που ανήκαν στους στρατούς αλλά και σε ακροδεξιές οργανώσεις. Το δίκτυο έμεινε στην Ιστορία ως «Gladio» επειδή αποκαλύφθηκε πρώτα στην Ιταλία, αν και το όνομα της επιχείρησης ήταν «Stay Behind» (στην Ελλάδα ονομάστηκε «Κόκκινη Προβιά»).
Η καταγραφή πλήθους νεοναζιστών και υμνητών του Ουκρανού εθνικιστή Στεπάν Μπαντέρα στην Ουκρανία υποδηλώνει ότι το σενάριο ενός ανταρτοπολέμου στις πόλεις και σε δύσβατες περιοχές δεν είναι μακρινό. Αλλωστε οι Ουκρανοί έχουν ξαναπράξει αναλόγως. Οταν έληξε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος το 1945 οι συνεργάτες των ναζί και του Μπαντέρα συνέχισαν τον πόλεμο με αντάρτικες τακτικές εναντίον των Σοβιετικών έως το 1956. Εως ότου όμως καθυποταχτούν καταβλήθηκε μεγάλη προσπάθεια, ενώ δεν είναι σίγουρο ότι ο Πούτιν έχει την ισχύ και τους πόρους ώστε να επαναλάβει το τιτάνιο έργο της κατοχής και της παρατήρησης της κατάστασης.
Ο θαυμαστός καινούργιος κόσμος
Από όλες αυτές τις εξελίξεις υπάρχουν νικητές και ηττημένοι. Οι Ρώσοι σίγουρα είναι οι νικητές και οι Ουκρανοί οι ηττημένοι, στρατιωτικά και πολιτικά. Παράλληλα, η Δύση βγαίνει συσπειρωμένη έχοντας επιβάλει σοβαρές κυρώσεις εναντίον της Μόσχας, όχι όμως και μοιραίες για τη ρωσική οικονομία. Σε αυτό το πλαίσιο τα κράτη-μέλη της ΕΕ, αποφασίζοντας αυτά τα μέτρα, αυτοπυροβολήθηκαν στα πόδια. Κι αυτό διότι μόνο οι Ευρωπαίοι θα νιώσουν τις οικονομικές συνέπειες της σύγκρουσης, όχι οι Αμερικανοί.
Η Ευρώπη, πέρα από τις ελάχιστες αν και σαφώς αναβαθμισμένες κυρώσεις, δεν μπόρεσε να αντιδράσει ώστε να αποτρέψει αφενός τον πόλεμο, αφετέρου τις συνέπειές του. Οι Αμερικανοί κέρδισαν κατά κράτος γεωστρατηγικά, παρότι «χάνουν» την Ουκρανία. Από τη στιγμή που ο αγωγός μεταφοράς φυσικού αερίου Nordstream 2, ο οποίος συνδέει τη Γερμανία με τη Ρωσία, δεν θα λειτουργήσει στο εγγύς μέλλον, ενώ η ευρωπαϊκή οικονομία βρίσκεται σε προκαταρκτική φάση αποσύνδεσής της από τη ρωσική, πλην του τομέα της ενέργειας. Ο τελευταίος είναι κρισιμότατος για τους Ευρωπαίους και γι’ αυτό δεν προχώρησαν σε «μοιραίες» κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας.
Η Κίνα είναι ένας από τους κερδισμένους της σύγκρουσης, έχοντας υπογράψει μακροπρόθεσμη ενεργειακή συμφωνία τεράστιων διαστάσεων με τη Ρωσία, καλύπτοντας τα νώτα αλλά και τα κέρδη του Πούτιν. Ο τελευταίος αργά και σταθερά σπρώχνεται προς την αγκαλιά του Πεκίνου, συμπηγνύοντας μια ετεροβαρή σχέση μαζί του, αφού θα είναι ο «μικρός» της συμμαχίας.
Το Φιδονήσι θα πρέπει να ανησυχεί την Αθήνα
Μεγάλο ενδιαφέρον προκάλεσε η κατάληψη του Φιδονησίου (Snake Island) από τους Ρώσους. Το μικροσκοπικό νησί έξω από τις ακτές της Μαύρης Θάλασσας υπήρξε αντικείμενο αντιδικίας ανάμεσα σε Ρουμανία και Ουκρανία, μια και ήταν το σημείο-κλειδί για την οριοθέτηση ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας. Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης το 2009 έκρινε ότι 80% από τη διαφιλονικούμενη περιοχή ανήκει στη Ρουμανία και το υπόλοιπο 20% στην Ουκρανία. Εάν η Ρωσία επιβάλει την κυριαρχία της στο νησί, τότε αποτελεί ερώτημα εάν θα σεβαστεί την ετυμηγορία της Χάγης ή την ουκρανική ΑΟΖ. Πρόκειται για εξέλιξη που θα πρέπει να χτυπήσει καμπανάκια στην Αθήνα, αν δεν το έχει κάνει ήδη, μια και οι αναλογίες με το Καστελόριζο είναι προφανείς.