Πήγαμε στην πρόβα της παράστασης «Ο Πουπουλένιος», της σκοτεινής ιστορίας αφύπνισης που σκηνοθετεί ο Ν. Χανιωτάκης.
Οταν ήμασταν παιδιά οι μεγάλοι μάς μιλούσαν για τον μπαμπούλα που θα έρθει να μας πάρει μακριά από τους γονείς μας. Υπάρχουν παιδιά που τα βράδια κλαίνε κάτω από την κουβέρτα τους και δαγκώνουν τα μαξιλάρια τους. Μεγαλώνουν κι ακόμη κοιτούν πίσω τους μην τα αρπάξει ο μπαμπούλας. Γι’ αυτά τα παιδιά γράφει ιστορίες ο Χατούριαν, ο ήρωας του Μάρτιν ΜακΝτόνα στον «Πουπουλένιο» που θα ανέβει στο Σύγχρονο Θέατρο σε σκηνοθεσία Νικορέστη Χανιωτάκη στις 11 Οκτωβρίου. Ενα σκοτεινό παραμύθι για μικρά και μεγάλα παιδιά που δεν τελειώνει με τη φράση «ζήσαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα».
Ικανοί για το καλό και το κακό
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Νικορέστης Χανιωτάκης καταπιάνεται με έργο του Μάρτιν ΜακΝτόνα («Στην Αγρια Δύση», «Ο κουλοχέρης του Σποκέιν»), αφού πρόκειται για έναν από τους πιο ενδιαφέροντες σύγχρονους δημιουργούς. Ο ιρλανδικής καταγωγής βραβευμένος θεατρικός συγγραφέας, σεναριογράφος και σκηνοθέτης κινηματογράφου έχει δει τα έργα του να ανεβαίνουν με επιτυχία στο West End του Λονδίνου ενώ οι ταινίες του έχουν κερδίσει βραβεία, με πιο πρόσφατες τις «Τρεις πινακίδες έξω από το Εμπινγκ, στο Μιζούρι» και τα «Πνεύματα του Ινισέριν».
Στον «Πουπουλένιο» ένας συγγραφέας ανακρίνεται από δύο αστυνομικούς για τις παράξενες ιστορίες που γράφει. Οταν παιδιά δολοφονούνται με τον ίδιο τρόπο που περιγράφει στις ιστορίες του οι υποψίες πέφτουν πάνω στον ίδιο και τον αδερφό του που πάσχει από νοητική υστέρηση. Η ρεαλιστική σκηνοθεσία του Νικορέστη Χανιωτάκη δημιουργεί ένα δίπολο με τις παραμυθένιες αφηγήσεις, όπως ακριβώς και οι αμφίσημοι ήρωες του ΜακΝτόνα. «Ο “Πουπουλένιος” είναι ένα παραμύθι για ενήλικες, που σε αντίθεση με τα παιδιά που τους λένε ένα παραμύθι για να κοιμηθούν, εμείς θα τους πούμε ένα παραμύθι για να ξυπνήσουν. Το συγκεκριμένο έργο με συναρπάζει γιατί δεν υπάρχει ένα ξεκάθαρο μήνυμα αλλά θέτει πάρα πολλά ερωτήματα. Μες στη σκληρότητά του κρύβει μια τρυφερότητα. Στον “Πουπουλένιο” οι πιο φρικτές ιστορίες φανερώνονται μέσα από την αφήγηση ενός παραμυθιού. Μου αρέσει το αφηγηματικό θέατρο. Διηγείσαι ιστορίες και καθένας διαλέγει εκείνη που του ταιριάζει καλύτερα. Και οι τέσσερις ήρωες του έργου έχουν να πουν το δικό τους παραμύθι. Οταν ακούσεις τις ιστορίες που έχουν να σου πουν καταλαβαίνεις τι είναι αυτό που ενώνει αυτούς τους ανθρώπους κι έτσι καταλαβαίνεις και πώς δημιουργήθηκε ο “Πουπουλένιος”. Τα τέρατα είναι άνθρωποι και όλοι είμαστε ικανοί και για το καλό και για το κακό» εξηγεί ο σκηνοθέτης.
Από τον κόσμο του Κάφκα
Το περιστρεφόμενο σκηνικό της Μαρίας Φιλίππου εξυπηρετεί πάλι ένα δίπολο. Στη μια πλευρά βρίσκεται το ανακριτικό γραφείο και στην άλλη το κελί όπου κρατείται ο Μίκαλ, ο αδερφός του συγγραφέα. Επί σκηνής θα λάβει χώρα ένα πρωτότυπο θέατρο σκιών με φιγούρες που μοιάζουν λες κι έχουν βγει από τον κόσμο του Κάφκα. Για τον ηθοποιό Γεράσιμο Σκαφίδα που υποδύεται τον υπαστυνόμο Αριελ οι θεατές πρέπει να δουν πώς η εξουσία γεννά τη βία και πώς η κοινωνία έχει συνηθίσει να κλείνει τα μάτια: «Ο μπρεχτικός τρόπος γραφής του ΜακΝτόνα δημιουργεί σύμβολα με έναν πολύ έντεχνο τρόπο. Αυτά που παρουσιάζει στα έργα του είναι ακραία. Οχι όμως περισσότερο από αυτά που βιώνουμε στην πραγματική μας ζωή. Ο χαρακτήρας που υποδύομαι προσπαθεί να επουλώσει τα δικά του τραύματα ασκώντας εξουσία στους άλλους. Και όχι οποιαδήποτε εξουσία αλλά την ειδεχθέστερη. Αυτή που σε αντιμετωπίζει σαν σκουπίδι. Ενας κύκλος βίας που αναπαράγει ακριβώς τα ίδια πρότυπα. Το κοινό πρέπει να συνδεθεί με μια ιστορία που προκαλεί αποτροπιασμό και μόνο στο άκουσμά της. Συμβαίνουν στα αλήθεια αυτά; Κακοποιούνται παιδιά, δολοφονούνται άνθρωποι στα κρατητήρια; Η εξουσία είναι εξ ορισμού κακοποιητική και εμείς την έχουμε συνηθίσει. Και τους βιασμούς και τις δολοφονίες παιδιών έχουμε συνηθίσει».
«Κλισέ, αλλά η αγάπη σώζει»
Σε όλη η διάρκεια της πρόβας οι ρυθμοί είναι καταιγιστικοί. Ολα είναι στο κόκκινο. Ενα ερμηνευτικό μπρα ντε φερ αξιώσεων υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες του Νικορέστη Χανιωτάκη. Η προετοιμασία έχει ξεκινήσει από νωρίς το καλοκαίρι και η δυνατή χημεία των ηθοποιών πάνω στη σκηνή μαρτυρά τη σκληρή δουλειά που έχει προηγηθεί. Ετσι κι αλλιώς υπάρχει κάτι που συνδέει τους τέσσερις χαρακτήρες του «Πουπουλένιου». Ολοι τους έχουν κακοποιηθεί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Ολοι έχουν υποφέρει σαν παιδιά και όλοι έχουν πληγώσει ως ενήλικες. Ακόμη και ο Μίκαλ, που υποδύεται ο Αργύρης Αγγέλου, είναι το θύμα ενός πειράματος: «Ο “Πουπουλένιος” είναι ένα σκληρό έργο που κινείται μεταξύ παραμυθιού και πραγματικότητας και τα όρια δεν είναι πάντα ευδιάκριτα. Ισως να ήταν ο τρόπος του συγγραφέα να μιλήσει για κάτι τόσο σκληρό. Πώς να μιλήσεις για παιδιά που δολοφονούνται; Ο Μίκαλ που ερμηνεύω είναι ένας ραγισμένος άνθρωπος που οι ίδιοι του οι γονείς αποφάσισαν πως δεν του αξίζει να ζει με αγάπη. Μεγάλωσε μες στη φρίκη υπηρετώντας ένα νοσηρό πείραμα. Η θυσία του αδερφού του δεν μπόρεσε να τον σώσει. Θα ακουστεί κλισέ αλλά πιστεύω –κι ας ξέρω ότι μπορεί να μην ισχύει– πως η αγάπη μπορεί να μας σώσει».
«Ολοι κουβαλάμε τα τραύματά μας»
Ο Αλέκος Συσσοβίτης είναι ο υπαστυνόμος Τουπόλσκι. Ενα αγόρι που μεγάλωσε με έναν αλκοολικό και βίαιο πατέρα. Ενας άντρας που κουβαλάει μέσα του τις δικές του ενοχές. Είναι ο μόνος που συμπαθεί τον Πουπουλένιο έχοντας την παρηγοριά πως όταν πέθανε ο δικός του ο γιος ίσως και να μην ήταν μόνος: «Ο Τουπόλσκι βασανίστηκε ως παιδί. Δεν υπήρχε κανείς για να τον σώσει. Μετά τον πνιγμό του παιδιού του γεμίζει με ενοχές. Ανήκει σε ένα δικτατορικό σύστημα. Είναι υψηλόβαθμος αξιωματικός της αστυνομίας και είναι ταγμένος στο καθήκον. Αν του δοθεί ευκαιρία να σκοτώσει, θα το κάνει. Η βία τον ακολουθεί σαν πιστό σκυλί. Δεν είναι σκληρός ούτε η διαδρομή του είναι ανώδυνη. Υποφέρει. Θέλει να βοηθήσει τα παιδιά. Φωνάζει στο έργο: “Σταματήστε να δολοφονείτε παιδιά”. Είναι κι αυτός ένα κακοποιημένο παιδί. Ομως δεν μπορεί να ξεφύγει από το παρελθόν του. Οταν μεγαλώνεις μες στη βία είναι σαν αυτοεκπληρούμενη προφητεία να γίνεις και εσύ ένας βίαιος άνθρωπος. Σαν το δάχτυλο στην πληγή που όλο ψάχνει να βρει τρόπο να γιατρευτεί και όλο η πληγή βαθαίνει. Ολοι κουβαλάμε τα τραύματά μας».
Η δύναμη των λέξεων
Ο Χατούριαν μεγάλωσε με πολλή αγάπη ή τουλάχιστον αυτό νόμιζαν οι γονείς του. Η διαστροφή τους του στέρησε την παιδική του ηλικία φορτώνοντάς τον με προσδοκίες και μια νύχτα που τον στοίχειωσε για όλη του τη ζωή. Γι’ αυτό γράφει ιστορίες. Για να ξορκίσει εκείνη τη νύχτα. Για τον Νίκο Πουρσανίδη ο «Πουπουλένιος» είναι μια ιστορία για το καλό και το κακό: «Νιώθω πολύ κοντά στον Χατούριαν. Γράφω κι εγώ και σε λίγο θα κυκλοφορήσει το δεύτερο βιβλίο μου. Ξέρω τη δύναμη των λέξεων. Ο ήρωας που υποδύομαι μέχρι τα εφτά του χρόνια έγραφε παιδικές ιστορίες και πίστευε στον Θεό. Μετά τη νύχτα που του σημάδεψε τη ζωή άρχισε να γράφει ιστορίες για τέρατα και παιδιά που πεθαίνουν. Ο Πουπουλένιος είναι ένα πλάσμα που δεν άντεξε τον πόνο και τη βία. Δεν άντεξε να βλέπει να δολοφονούνται παιδιά. Γι’ αυτό τους δίνει μια επιλογή. Να αυτοκτονήσουν προτού γνωρίσουν τη φρίκη. Εμείς το δημιουργήσαμε. Το θρέψαμε κάθε φορά που επιτρέψαμε να κακοποιείται ένα παιδί. Ο Πουπουλένιος δεν είναι ο μπαμπούλας. Εμείς είμαστε οι μπαμπούλες που έχουμε εξοικειωθεί με το κακό».