«Εθνικό σπορ» το άδειασμα των ραφιών στα σουπερμάρκετ ακόμη κι όταν η απειλή είναι χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά
Πού θα βρεις έναν Eλληνα όταν ξεσπάει πόλεμος στον Περσικό κόλπο; Στο σουπερμάρκετ. Μπορεί να ακούγεται σαν ανέκδοτο αλλά είναι η πραγματικότητα. Η επιχείρηση «αδειάζω τα ράφια του σουπερμάρκετ» ή αλλιώς «η μάχη του εβαπορέ» είναι μια αντίδραση που χαρακτηρίζει τον ελληνικό λαό –με την αμέριστη συνδρομή των ΜΜΕ και των πολιτικών– και, όπως αναφέρουν ψυχολόγοι στο Documento, έχει εξήγηση. Ας θυμηθούμε:
Απρίλιος 1986
Τσέρνομπιλ. Ενα από τα πιο σοκαριστικά πυρηνικά ατυχήματα στην Ιστορία έκανε όλο τον κόσμο να πανικοβληθεί. Είναι η πρώτη φορά που η επιχείρηση «αδειάζουμε τα ράφια των σουπερμάρκετ» είναι γεγονός στην Ελλάδα. Ποδοπατώντας ο ένας τον άλλο, έντρομοι πολίτες γέμιζαν δυο δυο τα καρότσια με γάλατα μακράς διάρκειας και άλλα προϊόντα. Οι ψυχραιμότεροι ήταν και πάλι οι χαμένοι. Δεν έβρισκαν ούτε ένα κουτί γάλα! Ηταν ίσως από τις μοναδικές φορές που ο φόβος είχε στοιχεία λογικής.
Ιανουάριος 1991
Ξεκινά η επιχείρηση «Καταιγίδα της Ερήμου» στον Περσικό. Σε όλη την υφήλιο καθηλωμένοι πολίτες παρακολουθούν στις τηλεοράσεις τους βομβαρδισμούς σε ζωντανή σύνδεση. Ανάμεσά τους και οι Ελληνες, τα αντανακλαστικά των οποίων όμως πάνε ένα βήμα παραπέρα. Τα ράφια των σουπερμάρκετ αδειάζουν πάλι σαν να μας χτύπησε ο πόλεμος την πόρτα. Τα εβαπορέ έχουν πάλι την τιμητική τους. Παρκαρισμένα αυτοκίνητα με ανοιχτά πορτμπαγκάζ περιμένουν να φορτωθούν με τρόφιμα για να ξεχειμωνιάσουν οι οικογένειες. Η απειλή του πολέμου κυρίευσε μεγάλη μερίδα του κόσμου, έστω και αν οι πύραυλοι Patriot και Scud έπεφταν χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά.
11 Σεπτεμβρίου 2001
Οι δίδυμοι πύργοι πέφτουν από τρομοκρατικό χτύπημα. Ο κόσμος πανικοβάλλεται και ένα νέο κύμα αρχίζει να ψωνίζει και πάλι ξηρά τροφή στην Ελλάδα για τον πόλεμο που έρχεται (;). Ευτυχώς αυτή η επίθεση στα σουπερμάρκετ ήταν πολύ ήπια σε σχέση με τις προηγούμενες και διήρκεσε πολύ λίγο. Το εβαπορέ όμως είχε πάλι την τιμητική του.
Ιούλιος 2015
Από τον πανικό του για πιθανό Grexit ο Ελληνας ψηφοφόρος δεν μπορούσε να σκεφτεί ότι τα φασόλια στο σακουλάκι σκουληκιάζουν αν μείνουν πολύ καιρό στο ντουλάπι. Ηταν τότε που το δημοψήφισμα γέμισε τα καρότσια. Ηταν τότε που οι υπάλληλοι των σουπερμάρκετ έτρεχαν αναμαλλιασμένοι να σωθούν από την επίθεση της νοικοκυράς. Ηταν τότε που οι νοικοκυραίοι έτρεμαν στην ιδέα ότι η καταστροφική πορεία της χώρας μετά την υπερίσχυση του «όχι» θα τους στερούσε ακόμη και το φουα γκρα από το πιάτο τους. Εκείνες οι μέρες έδειξαν πως η λογική χάθηκε μαζί με τις κονσέρβες από τα ράφια. Το «εθνικό σπορ» είχε επικαλεστεί η βουλευτής της ΝΔ Σοφία Βούλτεψη νωρίτερα, λίγο πριν από τις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015, απειλώντας ότι αν εκλεγεί κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ θα αδειάσουν τα ράφια και οι Ελληνες θα τσακώνονται για ένα ρολό χαρτί υγείας!
Φεβρουάριος 2020
Το πρώτο κρούσμα της νόσου Covid-19 στην Ελλάδα είναι γεγονός. Προστατευτικές μάσκες και αντισηπτικά είχαν εξαντληθεί τρεις μέρες προτού επιβεβαιωθεί. Και πάλι πρωταθλητές! Οι πρώτες εικόνες από τα άδεια ράφια των σουπερμάρκετ στη Θεσσαλονίκη δείχνουν ότι πάλι ο πανικός υπερίσχυσε, παρόλο που η επιστημονική κοινότητα μιλά για ιό ανάλογο της γρίπης.
Γιατί όμως αυτός ο λαός είναι τόσο ευάλωτος στον φόβο; Γιατί πανικοβάλλεται και γιατί δεν μπορεί να υπερισχύσει η λογική; Ο ψυχολόγος Γιάννης Νίκου μιλώντας στο Documento εξηγεί: «Οταν ένας λαός έχει τέτοιες αντιδράσεις, σημαίνει ότι είναι ανώριμος λαός και ότι έχουμε να κάνουμε και με μια πολιτεία η οποία δεν τον εκπαίδευσε ποτέ σωστά ώστε να ωριμάσει». Παράλληλα εφιστά την προσοχή των πολιτών στο ότι το στρες, πέρα από όλες τις άλλες επιπτώσεις, ρίχνει το ανοσοποιητικό σύστημα, γεγονός που σημαίνει ότι καθιστά τους ανθρώπους πιο ευάλωτους στη νόσο.
Ακόμη μια εξήγηση που δίνουν οι ειδικοί γι’ αυτές τις συμπεριφορές είναι η έλλειψη εμπιστοσύνης των πολιτών προς την πολιτεία, γεγονός που τους ωθεί να πάρουν την τύχη τους στα χέρια τους. Αυτό ενισχύεται, όπως αναφέρουν ψυχολόγοι στο Documento, με το διαγενεακό τραύμα, τις εμπειρίες δηλαδή που κουβαλάει ένας λαός τα τελευταία 100 χρόνια. «Υπάρχουν μελέτες που μιλάνε για διαγενεακό τραύμα. Βλέπουμε έναν 17χρονο νέο να εκδηλώνει συμπεριφορές λες και βρίσκεται σε πόλεμο του ’40» επισημαίνει ο κ. Νίκου και καταλήγει: «Αυτό που θα μας διαχωρίσει από τις εμπειρίες των παππούδων μας είναι η πνευματική καλλιέργεια».
Εκείνο πάντως που δεν έχει καμιά κοινωνιολογική και ψυχολογική εξήγηση είναι ότι τις ημέρες του δημοψηφίσματος το 2015 που άδειαζαν τα ράφια των σουπερμάρκετ και των φαρμακείων, ένα από τα πρώτα σε ζήτηση φάρμακα ήταν το Viagra. Δηλαδή στρες δεν προκαλούσε μόνο το ενδεχόμενο της πείνας αλλά και της στυτικής λειτουργίας. Σε αυτή την περίπτωση η επιστήμη σηκώνει τα χέρια ψηλά.