Ο Γιάγκος Ανδρεάδης επανέρχεται συγγραφικά και καταπιάνεται με ένα ζήτημα αιχμής: την αρχαιοκαπηλία, μέσα από ένα αστυνομικό μυθιστόρημα με νουάρ αισθητική.
Όπως χαρακτηριστικά λέει ο ίδιος στη συνέντευξη που μας παραχώρησε, στο βιβλίο του «Οι αρχαιοκάπηλοι»: «η αρχαιοκαπηλία είναι άγρια πραγματικότητα και μεταφορά, προσωπείο της γενικότερης καπηλείας που πλήττει τη ζωή μας».
Γιατί επιλέξατε τη φόρμα του αστυνομικού μυθιστορήματος για την εξιστόρησή σας;
Γιατί ο ντετέκτιβ, ο αρχαιολόγος και ο ψυχαναλυτής σκάβουν εκεί όπου άλλοι βλέπουν μόνο σωρούς από χώματα ή ψέματα και φέρνουν στο φως την ομορφιά ή/και την αλήθεια. Ο αστυνομικός του δικού μου μυθιστορήματος εξομολογείται ότι ήθελε να είχε γίνει αρχαιολόγος. Είχα τελειώσει το βιβλίο μου όταν έκπληκτος πληροφορήθηκα ότι ο φίλος μου Βίκτωρ Σαρηγιαννίδης, ο μεγάλος ανασκαφέας που έφερε στο φως ολόκληρους πολιτισμούς και εντόπισε τα πολιτισμικά ίχνη του Αλεξάνδρου και των επιγόνων, ήθελε στα νιάτα του να γίνει ανακριτής.
Έχετε μελετήσει τη σύνδεση μεταξύ αστυνομικής λογοτεχνίας και αρχαίας τραγωδίας. Μπορείτε να μας μιλήσετε γι’ αυτήν;
Μίλησε πριν από μας ο Σοφοκλής. Είναι ο πρώτος συγγραφέας ενός συγκλονιστικού αστυνομικού, του «Οιδίποδα τυράννου». Το σασπένς διατρέχει το κείμενό του από τον πρώτο έως και τον τελευταίο στίχο. Υπάρχει ένα στοιχείο της τραγωδίας που το ξαναβλέπουμε σε αρκετά καλά αστυνομικά. Είναι ότι ο ένοχος μπορεί να είναι ο πιο κοντινός σου και ο πιο υπεράνω υποψίας. Στον «Οιδίποδα» ένοχος για τον λοιμό της Θήβας είναι ο βασιλιάς που εμπιστεύεται όλος ο λαός. Σε αρκετά αστυνομικά ο φύλακας-άγγελος –αστυνομικός, φίλος, εραστής του απειλούμενου προσώπου– μπορεί να είναι ο δολοφόνος. Αν στην τραγωδία συμπεριλάβουμε και τον Σαίξπηρ, όπως πιστεύω ότι πρέπει να κάνουμε, τότε ο «Ιούλιος Καίσαρας» και ο «Μάκβεθ» μας απαντούν διεξοδικά. Αλλά και στα όνειρα, που τα χρησιμοποιώ ως πρώτη ύλη για το μυθιστόρημά μου και όχι σπάνια στην πραγματική ζωή, ο φονιάς μπορεί να φορά το προσωπείο του σωτήρα.
Ιόλη Ανδρεάδη: «Σπάνια μιλάμε για τις απογοητεύσεις των ηρώων του 1821»
Ο χαρακτήρας που έχετε δημιουργήσει είναι ένας εθνικός ευεργέτης που φαίνεται ότι αγαπά τον πολιτισμό και μέσω του ιδρύματός του θέλει «ανιδιοτελώς» να συνδράμει στην ανάπτυξη της περιοχής. Ωστόσο τα κίνητρά του είναι σκοτεινά. Αυτή η συνθήκη δεν φαίνεται να απέχει πολύ από την ελληνική πραγματικότητα.
Τα πρόσωπο για το οποίο μιλάτε το έχει μάλλον γράψει η ζωή και μάλιστα σε αρκετές βερσιόν. Η ζωή που σαν τον υποβολέα μας ψιθυρίζει κάποια σπουδαία πράγματα τα οποία –ακριβώς επειδή είναι όλο και πιο πολύ πανταχού παρόντα– αρνούμαστε, φοβόμαστε να τα δούμε, να τα αγγίξουμε, να τα πούμε. Αυτό που κάνει σήμερα τόσο πνιγηρή την παρουσία αυτών που ευεργετούν εμάς και τον πολιτισμό με τα λεφτά που μας αρπάζουν δεν είναι τόσο το ότι ζουν απλώς. Είναι το ότι ζουν και βασιλεύουν, διότι τα κράτη καταντούν όλο και πιο πολύ υπηρέτες τους.
Ο κυνικός αρχαιολόγος Σωτήρης Παραγιός εξηγεί στο βιβλίο σας πως οι συλλογές μεγάλων μουσείων έχουν φτιαχτεί με
βρόμικα μέσα, ενώ από την άλλη, ιδιωτικές συλλογές ανήκουν σε μεγαλοεγκληματίες. Ο πολιτισμός συνδέεται με το έγκλημα;
Από τα ρωμαϊκά χρόνια δημιουργήθηκαν αρχαιολογικές συλλογές φτιαγμένες με λεηλασίες, καταπίεση, αίμα. Οι συλλογές τέτοιου είδους συνεχίζουν έκτοτε να αυξάνονται. Αλλά ευτυχώς δεν είναι έτσι ούτε κάθε ανασκαφή ούτε κάθε συλλογή. Σκεφτείτε τους Έλληνες ή και τους Πολωνούς αρχαιολόγους που έθαψαν τους θησαυρούς των μουσείων τους για να σώσουν τη μνήμη των λαών τους από τους ναζί.
Παρουσίασα το πρόσωπο του Σωτηράκη –όνομα-προσωπείο ενός δήθεν σωτήρα των αρχαίων που είναι καταστροφέας και διαφθορέας– για να υμνήσω κατ’ αντιδιαστολή τους αρχαγγέλους της αρχαιολογίας μας: τον Πιττάκη, σωτήρα της Ακρόπολης, τον Καλοκαιρινό, αγνοούμενο ανασκαφέα της Κνωσσού, τον Ανδρόνικο, τον Σαρηγιαννίδη και όσους συνεχίζουν σήμερα στον δρόμο που άνοιξαν εκείνοι.
Καταλυτικό ρόλο στην ιστορία σας παίζουν οι γυναίκες και ο έρωτας. Μιλήστε μας γι’ αυτό.
Δεν υπάρχει ταξίδι στον Λαβύρινθο, αίσια αναμέτρηση με τον Μινώταυρο και επιστροφή χωρίς τον μίτο, το κουβάρι που χαρίζει στον Θησέα η Αριάδνη. Η αφήγησή μου ξετυλίγει το κουβάρι όχι ενός αλλά περισσότερων ερώτων που είναι αυτοί που θα τολμήσουν απάντηση στα δύσκολα. Ο έρωτας οδηγεί την πλοκή, σχεδιάζει τις ανατροπές. Είναι η πεμπτουσία της μύησης και της γνώσης –που είναι το παιδί της μύησης– στο ιερό σπήλαιο της Λυκόσουρας και ίσως και στη ζωή μας.
Μάρω Δούκα: «Aπό την ηλικία των 30 χρόνων μου λείπει κυριολεκτικά και μεταφορικά το βάδην»
Χωρίς να θέλω να κάνω spoiler για το τέλος του βιβλίου σας, κατά πόσο είναι εφικτό το δίκαιο και ο νόμος να επικρατήσουν έναντι της διεφθαρμένης οικονομικής ελίτ που έχει δεκανίκια το πολιτικό σύστημα και τα μέσα ενημέρωσης; Και ειδικά στην Ελλάδα;
Συμφωνώ με τις ευθύνες που καταλογίζετε. Έχοντας ζήσει βέβαια πολύ έξω από τη χώρα μου θα διαφωνούσα μόνο με το «ειδικά στην Ελλάδα». Φτάνει να φέρουμε στον νου μας αυτούς που κρατούν και σήμερα τις τύχες του κόσμου στα χέρια τους. Τις πράξεις αλλά και τα κούφια λόγια και την τόσο εύγλωττη ασκήμια της μορφής τους. Από την άλλη, το δίκαιο και ο νόμος δεν κερδίζουν στην Ιστορία απλώς διότι είναι δίκαια και νόμιμα. Ο Χίτλερ δεν έχασε τον πόλεμο βάσει κάποιου νόμου που επιτάσσει να χάνουν οι κακοί. Χρειάζεται ο αγώνας. Και, ας το παραδεχτούμε, και κάποια τύχη.
Όσον αφορά στην αρχαιολογία πολλοί θεωρούν ότι -πρέπει να είναι και είναι ανεξάρτητη από πολιτικές σκοπιμότητες. Ωστόσο δεν υπάρχουν συχνά στιγμές που εργαλειοποιείται από το κράτος;
Το κράτος ή μάλλον η εξουσία συχνά επιχειρεί και ενίοτε καταφέρνει να εργαλειοποιήσει τα πάντα: ανασκαφές, εφευρέσεις και εξεγέρσεις. Δεν μπορούμε γι’ αυτό να πάψουμε να ανασκάπτουμε μνημεία και ψυχές για να φέρουμε στο φως την ομορφιά και την αλήθεια ούτε να εξεγειρόμαστε για ελευθερία και δικαιοσύνη. Από μας εξαρτάται να βρούμε τον τρόπο να μιλήσουμε και να πράξουμε διαφορετικά απ’ ό,τι θέλουν να μας επιβάλλουν.
INF0 Το βιβλίο «Οι αρχαιοκάπηλοι» του Γιάγκου Ανδρεάδη κυκλοφορεί από τον Εκδοτικό Οίκο Α.Α. Λιβάνη
*Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Documento στις 3/10/2021
