Πριν από δεκαπέντε χρόνια κυκλοφόρησε στην Ιταλία η έκδοση «Il mondo secondo Fo» η οποία περιλαμβάνει τη μεγάλη συζήτηση μεταξύ του Ντάριο Φο και της Τζουζεπίνα Μανίν, δημοσιογράφου της «Corriere della sera». Στις σελίδες του βιβλίου το οποίο εκδόθηκε στα ελληνικά το 2013 με τίτλο «Ο κόσμος μου» (εκδόσεις Καστανιώτη, μτφρ. Ανταίος Χρυσοστομίδης) αποτυπώνονται η ζωή και οι απόψεις του και μαζί η σύγχρονη ιστορία της Ιταλίας.
Ο Φο μιλάει για τα παιδικά του χρόνια σε ένα χωριό στον ιταλικό βορρά όπου ήρθε σε επαφή με τις τεχνικές αφήγησης των μεγάλων παραμυθάδων κι αυτό του έδωσε τα θεμελιώδη εφόδια για την εξέλιξή του, για τον φασισμό, τις σπουδές στο Μιλάνο, τη συνάντηση με τον έρωτα της ζωής του Φράνκα Ράμε με την οποία άνοιξαν νέους δρόμους στο θέατρο, τα χρόνια που εργάστηκε στην τηλεόραση, την πίεση και τις απειλές που δέχτηκε από τους πολιτικούς κύκλους για το περιεχόμενο των κειμένων του, τις αντιδράσεις της ιταλικής διανόησης για το Νόμπελ που του απονεμήθηκε.
Ο Ντάριο Φο έφυγε από τη ζωή σαν σήμερα, το 2016. Με αυτή την αφορμή και έπειτα από τα αποτελέσματα των πρόσφατων εκλογών στην Ιταλία διαβάζουμε ξανά τον ζωντανό λόγο του και στεκόμαστε σε δύο αποσπάσματα με θέμα τη δύναμη του γέλιου.
«Υπάρχουν γέλια και γέλια. Η κουλτούρα του γέλιου δείχνει και την ποιότητα ενός λαού. Υπάρχουν αυτοί που χαχανίζουν κι αυτοί που ξεκαρδίζονται… Κι αυτοί που έχουν την αίσθηση της ειρωνείας. Αυτή η τελευταία αίσθηση δίνει και το καλύτερο γέλιο. Στην Ιταλία είναι λίγοι αυτοί που ξέρουν να το χρησιμοποιούν: είναι όσοι κατάγονται από τη Νάπολη, την Τοσκάνη, τη Βενετία, τη Λομβαρδία. Άνθρωποι που έχουν προπονηθεί να μην παίρνουν σοβαρά την εξουσία. Το χιούμορ είναι διαταξικό, δεν το μαθαίνεις ούτε στο σχολείο ούτε στα σαλόνια. Η κουλτούρα της ειρωνείας είναι εγκάρσια, οι αγρότες για παράδειγμα, τη χρησιμοποιούσαν από πάντα στις προφορικές ιστορίες που περνάνε από γενιά σε γενιά και λέγονται σε γάμους και άλλα κοινωνικά γεγονότα. Πραγματικές θεατρικές παραστάσεις, έστω και χωρίς κείμενο. Πρέπει να διευρύνουμε τα όρια της έννοιας “παράσταση”. Αν ξέρεις τη δουλειά σου, ακόμη κι ένα μάθημα μπορεί να γίνει διασκέδαση. Θέατρο με την πιο αληθινή και πρωτογενή έννοια του όρου».
[…]
«Εγώ είμαι άθεος, αλλά αν θελήσω να σκεφτώ τον Θεό, τον φαντάζομαι μονάχα με έναν τρόπο: βυθισμένο σε ένα ομηρικό, συμπαντικό γέλιο. Και μου άρεσε πολύ εκείνη η φράση που πριν μερικές δεκαετίες έβρισκες συχνά γραμμένη στους τοίχους: “Ένα γέλιο θα σας θάψει”. Μια πρόσκληση να διώξουμε τη θλιβερή πολιτική τάξη λοιδορώντας την. Αν τελικά αυτό δεν έγινε, είναι επειδή δεν γελάσαμε αρκετά. Και με τον σωστό τρόπο, με τις αναγκαίες δόσεις διαύγειας και σκληρότητας. Η εξουσία, είτε θρησκευτική είτε πολιτική είναι, δεν γελάει ποτέ. Όσο πιο απόλυτο, πιο δικτατορικό είναι ένα σύστημα, τόσο πιο θλιβερά και σκυθρωπά γίνονται όλα γύρω του. Να λοιπόν, που αν ένα γέλιο εκραγεί εκεί μέσα, το κάνει με τη βία μιας βόμβας, κάνοντας συντρίμμια όλο τον μηχανισμό του τρόμου και απελευθερώνοντας τον άνθρωπο από το φόβο».
Διαβάστε επίσης:
Κυκλοφορεί ανέκδοτο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη
