Μια Ελληνίδα καθηγήτρια στο Πεκίνο, η Έλενα Αβραμίδου, καταγράφει τη σχέση του μεγάλου Κρητικού με την Κίνα
Η Αναπληρώτρια καθηγήτρια Φιλοσοφίας και Ελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Πεκίνου και πρόεδρος του κινεζικού τμήματος της Διεθνούς Εταιρείας Φίλων Νίκου Καζαντζάκη Ελενα Αβραμίδου με αφορμή το 4ο Διεθνές Φεστιβάλ Λόγου και Τέχνης που διοργανώνει το Μουσείο Καζαντζάκη στο Ηράκλειο Κρήτης από τις 8 έως τις 14 Ιουλίου γράφει στο Documento για τη σχέση του μεγάλου Κρητικού με την Κίνα.
«Ο Νίκος Καζαντζάκης είχε ιδιαίτερη σχέση με την Κίνα, την οποία επισκέφτηκε δύο φορές, το 1935 και το 1957. Στο πρώτο ταξίδι το ενδιαφέρον του εστιαζόταν στον κινεζικό πολιτισμό, ενώ στο δεύτερο στις αλλαγές που είχαν συντελεστεί με την ανάληψη της εξουσίας από τους κομμουνιστές. Τα κείμενα που μας άφησε για τη “χελώνα των εθνών”, όπως την αποκαλεί, εντυπωσιάζουν με τη γνώση, τη διεισδυτική ματιά, τον βαθύ σεβασμό και την αγάπη για τον κινεζικό λαό. Παράλληλα αποκαλύπτουν τις πνευματικές του αγωνίες και αναζητήσεις καθώς και τις ελπίδες και την «καινούργια ανατριχίλα» που προσδοκούσε από την “Πέρα Ανατολή”.
Έχει ενδιαφέρον πώς ο Καζαντζάκης συλλαμβάνει τον σινικό χώρο και αποκωδικοποιεί τα μηνύματά του. Πώς η φλογερή ματιά του καταγράφει τις συγκινήσεις και τις εκπλήξεις, ενίοτε τον θυμό και την οργή του. Πώς αφουγκράζεται τον παλμό του σινικού κόσμου. Τέλος, είναι ενδιαφέρον ότι αναζητάει έμπνευση στην Κίνα. Για παράδειγμα, στο πρώτο ταξίδι ψάχνει τις μορφές και τις ιδέες εκείνες που θα μπορούσε να συμπεριλάβει στο μεγάλο επικό του ποίημα, την “Οδύσεια”.
Παρατηρείται, συνεπώς, μια διπλή πορεία, εξωτερική και εσωτερική, όπως ο ίδιος γράφει σε επιστολή του στον Πρεβελάκη. Και ανάμεσα στις δυο πορείες υπάρχει εμφανής συμπληρωματικότητα. Η δε ταύτιση των νέων τόπων με τους νέους (πνευματικούς) έρωτες εμφανίζεται στον πρόλογο κιόλας του “Ιαπωνία – Κίνα”. Αναφερόμενος στη στιγμή που πάτησε στο υπερωκεάνιο που από το Πορτ Σάιντ θα τον πήγαινε στην “Ακρότατη Ανατολή” σχολιάζει: “Ξέχασα μεμιάς όλες τις χώρες που είχα αγαπήσει, όλους τους νόμιμους και παράνομους γεωγραφικούς έρωτες, και στράφηκα αλάκερος προς τη νέαν ερωτική περιπέτεια – προς την αλαργινή χώρα με τα λοξά μογγόλικα μάτια και το ασάλευτο, σκληρό, όλο μυστήριο χαμόγελο”.
Το ενδιαφέρον του για την Κίνα και τον βουδισμό εκδηλώνεται νωρίς, από το πρώτο του κιόλας βιβλίο, “Οφις και κρίνο”, το 1906, όπως μαρτυρεί το ψευδώνυμο Κάρμα Νιρβαμή. Και η ανάγνωση των βουδιστικών κειμένων τον συντροφεύει στο ταξίδι του στο Αγιο Ορος με τον Σικελιανό το 1914. Ωστόσο αρχίζει να γράφει το θεατρικό του “Βούδας”, με τον αρχικό τίτλο Γιαγκ-Τσε, πολύ αργότερα, το 1922. Η αφήγηση εξελίσσεται σε δύο επίπεδα: το κατώτερο επίπεδο που αναφέρεται στην ιστορία του γερο-Τσαγκ και το πάνω επίπεδο για τη ζωή του Βούδα.
Η περίοδος αυτή είναι πνευματικά πολύ έντονη για τον Καζαντζάκη. Εγκαταλείπει τον εθνικισμό και, ενώ είναι βυθισμένος στον βουδισμό, στρέφεται προς τον κομμουνισμό. Νιώθει έναν εσωτερικό διχασμό και προσπαθεί να συμφιλιώσει τα δυο αντιθετικά γνωρίσματά του: την επιθυμία για δράση, για πολιτικό ακτιβισμό, και τη διαπίστωση της ματαιότητας κάθε κοινωνικής και πολιτικής συμμετοχής, τη βουδιστική παραίτηση.
Η αναμέτρηση της ρεαλιστικής και οραματικής του φύσης είναι εμφανής και στη μυθιστορηματική καταγραφή των δημοσιογραφικών του άρθρων. Διότι οι ταξιδιωτικές του εντυπώσεις από την Κίνα (και την Ιαπωνία), αφού δημοσιεύτηκαν πρώτα σε εφημερίδες της εποχής, αποτέλεσαν κατόπιν το υλικό του “Ταξιδεύοντας Ιαπωνία – Κίνα” και στη συνέχεια τη βάση του μυθιστορήματός του “Ο βραχόκηπος”.
Το καζαντζακικό ενδιαφέρον για τον σινικό και βουδιστικό κόσμο εκφράζεται, επίσης, με τις μεταφράσεις – διασκευές, τα εγκυκλοπαιδικά άρθρα, τα κινηματογραφικά σενάρια και τις αναφορές σε άλλα έργα του.
Στα είκοσι δύο χρόνια που μεσολάβησαν ανάμεσα στα δυο ταξίδια λαχταρούσε πολύ να επισκεφτεί ξανά τη μακρινή Ανατολή. «Πάντα ο νους μου στην Κίνα» έγραφε σε φίλη του. Και αναρωτιόταν: “Είναι άραγε το Πεκίνο η ωραιότερη πολιτεία που είδα στον κόσμο, ή μήπως έτυχε καλόβολη η στιγμή που το αντίκρισαν για πρώτη φορά τα μάτια μου;”. Η αγάπη του για τη χώρα ήταν τόση ώστε επιθυμούσε να ζήσει μερικά χρόνια στο Πεκίνο· επιθυμία που θα πραγματοποιούνταν αν δεν τον προλάβαινε ο θάνατος, στο τέλος του δεύτερου ταξιδιού. Ενα ταξίδι που τον χαροποίησε πολύ· έτσι, ως αντίδωρο για τη μεγάλη χαρά που ένιωθε αποφάσισε να χαρίσει τα βιβλία του στους Κινέζους συγγραφείς. Και το έκανε, προς μεγάλη έκπληξη όλων».
Με πυξίδα το βιβλίο «Ταξιδεύοντας Ιαπωνία – Κίνα»
Γράφει η Μαρίνα Αγγελάκη
Για τέταρτη συνεχή χρονιά το Μουσείο Καζαντζάκη στη Μυρτιά Ηρακλείου Κρήτης παίρνει τον δρόμο των ταξιδιωτικών αράδων του Νίκου Καζαντζάκη και με πυξίδα το βιβλίο «Ταξιδεύοντας Ιαπωνία – Κίνα» κρατά από τις ταξιδιωτικές του εντυπώσεις του συγγραφέα στην «Πέρα Ανατολή» εκείνες που αφορούν την Κίνα και ετοιμάζεται για το 4ο Διεθνές Φεστιβάλ Λόγου και Τέχνης.
Χορευτές, ηθοποιοί, μουσικοί και εικαστικοί από την Ελλάδα, την Ευρώπη και την Κίνα θα φιλοξενηθούν από τις 8 έως τις 14 Ιουλίου στο χωριό Μυρτιά και στο κινηματοθέατρο Αστόρια στο Ηράκλειο.
Το φετινό φεστιβάλ, το οποίο διοργανώνεται σε συνεργασία με την Περιφέρεια Κρήτης, το China Cultural Center στην Αθήνα και τον Δήμο Αρχανών – Αστερουσίων με την αρωγή του Πολιτιστικού Συλλόγου Μυρτιάς και την καλλιτεχνική διεύθυνση του χορογράφου Κωνσταντίνου Τσακιρέλη, περιλαμβάνει την όπερα για παιδιά και νέους «Το αηδόνι του αυτοκράτορα» της Λένας Πλάτωνος από την Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Κινηματοθέατρο Αστόρια (8/7, 21.00 και 9/7, 18.00 & 21.00), την περιηγητική παράσταση «Δρόμοι λόγου & τέχνης: 10 κινέζικοι σταθμοί», μια site-specific σπονδυλωτή παράσταση σε σύλληψη, σύνθεση και γενική επιμέλεια του Κωνσταντίνου Τσακιρέλη, με αφετηρία στον χώρο στάθμευσης Μουσείου Καζαντζάκη (10 & 11/7, 20.30), το χοροθέατρο «Blooming of time» από την κινεζική χορευτική ομάδα Beijing Modern Dance Company στο Αστόρια (12/7, 18.00 & 21.00) καθώς και τις συναυλίες στον χώρο στάθμευσης του Μουσείου Καζαντζάκη «Dream back to the Orient Wonderland» από τους Chang Jing Studio (13/7, 21.00) και «Η Κρήτη συναντά την Απω Ανατολή» με τους Γιώργη Μανωλάκη & Nefalo Project και Chang Jing Studio (14/7, 21.00).
Παράλληλα, θα πραγματοποιηθούν απογευματινές δράσεις όπως τελετουργία τσαγιού, tangram, μαθήματα κινεζικής μαγειρικής, πρακτική Tai Chi, αφηγήσεις κινεζικών παραμυθιών, παραστάσεις κουκλοθεάτρου καθώς και ολοήμερα σεμινάρια κατασκευής κούκλας θεάτρου σκιών και μουσικοκινητικής για παιδιά, δράσεις για οικογένειες και σεμινάρια κινεζικής καλλιγραφίας, όπερας και μουσικής για ενήλικες από προσκεκλημένους Κινέζους καλλιτέχνες. Όλη τη διάρκεια του Φεστιβάλ θα λειτουργεί η περιοδική έκθεση με αντικείμενα και αρχειακό υλικό από τα ταξίδια του Νίκου Καζαντζάκη, «Αναμνήσεις από την Κίνα», στο Μουσείο Καζαντζάκη, καθώς και η έκθεση φωτογραφίας «Our Silk Road» που παρουσιάζει το China Cultural Center in Athens στη Φάμπρικα (Παλιό Οινοποιείο) στη Μυρτιά.
