Ο Νικόλας Βαγιονάκης στο documentonews

Από την πένα του κορυφαίου συγγραφέα του 20υ αιώνα Φραντς Κάφκα εμπνεύστηκε ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Νικόλας Βαγιονάκης και δημιούργησε μια συγκλονιστική παράσταση -ύμνο στην ελευθερία, την αξιοπρέπεια και την αυτογνωσία- που στροβιλίζεται σε ρυθμούς φρενήρεις στην σκηνή του θεάτρου Φούρνος.

Το Kafka’s Freaks που παρουσιάζεται επί δυο χρόνια, σε Ελλάδα και εξωτερικό κάνει τώρα 2 τελευταίες παραστάσεις στο σημείο από όπου ξεκίνησαν όλα. Τον «Φούρνο» στην Μαυρομιχάλη.

Λίγο πριν τις παραστάσεις αυτές, ο Νικόλας Βαγιονάκης μιλά στο Documentonews.gr για την ιδέα, την υλοποίησή της, την προσωπική του διαδρομή μέσα στους λαβυρίνθους του Κάφκα, τις δυσκολίες να γίνει το όραμα τέχνη, την πρόκληση μιας Solo performance που απαιτεί προσύλωση, ενέργεια και δύναμη.

Πώς προέκυψε η ιδέα της παράστασης?

Μέσα από μια δική μου προσωπική διαδρομή, πάλη με τους δαίμονές μου, την ανάγκη του αυτοσεβασμού. Νιώθω ότι από όλα παίρνεις υλικό και δίνεις υλικό. Θεωρώ τον Καφκα έναν ογκόλιθο, περα απο την συγγραφική του οντότητα, είναι ένας φιλόσοφος. Εχει εμβαθύνει στην υπόσταση των πραγμάτων. Ολοι έχουμε μέσα μας κομμάτια που περιγράφει ο Κάφκα, είναι μέσα στο dna μας ο φόβος της χειραγώγησης, η αγωνία απέναντι σε μια αδίστακτη κοινωνία, οι μοναχικές μας –τελικά πορείες- βάζω και τον εαυτό μου μέσα. Ολα αυτά, είναι μοναχικές διαδικασίες, οργασμικές διαδικασίες. Δεν είναι τυχαίες οι επιλογές που κάνουμε.

Η σφραγίδα του καθε καλλιτεχνη ειναι η διαφορετικότητα της προσεγγισης. Να τολμά να κάνει πραγματα που δεν εχουν γίνει πριν. Η παράσταση αυτή ηταν και ένα πολύ μεγάλο στοίχημα για μένα και σηματοδότησε την επιστροφή μου στο θέατρο, ελειπα χρόνια στο Λονδίνο…

Ο Κάφκα δεν είναι από τους «εύκολους» συγγραφείς. Γιατί τον επέλεξες? Και γιατί αυτά τα τρία διηγήματα. Ειδικά το δεύτερο είναι σχεδόν άγνωστο…

Δεν είναι εύκολος, και είναι και απο τους παρεξηγημένους συγγραφείς. Το λεω διότι ο Καφκα έχει τέτοιο βάθος… έχει πιάσει το βάθος των συναισθημάτων, περιγράφει έντονα την ανάταση, την λύτρωση. Ολο αυτο το καφκικό τρίγωνο, οι δυσμορφικοι ηρωες μέσα από την πορεια τους, κατακρίνουν, νικούν, μάχονται…

Νομίζω πως όλοι βρίσκουν κάτι οικείο σε αυτό. Το κείμενο, τις συμπεριφορές. Είναι καθρέφτης.

Έχεις κάνει την σύνθεση, την διασκευή την σκηνοθεσία και ερμηνεύεις. Πόσο δύσκολο είναι όλο αυτό και πόσο δύσκολο θα σου είναι να αποχωριστείς την παράσταση, όταν έρθει εκείνη η ώρα?

Εχω κάνει όλα όσα είπες και συνεχίζω να προσθέτω. Κάθε παράσταση ειναι διαφορετική, το κοινό είναι διαφορετικό κάθε φορά, άλλα στοιχεία είναι πιο έντονα –ανάλογα τη φορά- Η «Αναφορά σε μια ακαδημία» για παράδειγμα είναι μιας ώρας έργο. Το ίδιο και η «Μεταμόρφωση». Προσπάθησα να «φωτίσω» τα στοιχεία που ειναι ουσιαστικά, τα πιο σημαντικά και κομβικά για να βγεί η ακύρωση, η ταπείνωση. Δούλεψα την παράσταση χωρίς να έχω κανένα «τρίτο μάτι» να με κατευθύνει. Φτιάχτηκαν πρώτα τα κομμάτια ένα ένα –και το μεσαίο ναι, δεν έχει ξαναγίνει στο θέατρο. Και μετά τα δούλεψα ασταμάτητα. Και η «μεταμόρφωση» είναι ένα ακραίο έργο. Και έχει να κάνει με την αυτογνωσία. Να μπορεί ένας άνθρωπος να ενταχθει στην κοινωνία με τους δικούς του όρους. Θεωρώ πως αυτό που συνθέτει τα τρία κείμενα ειναι η εσωτερική μεταμόρφωση.

Θα είναι πολύ δύσκολο να αποχωριστώ την παράσταση. Είναι σαν …παιδί μου. Αλλά και η επόμενη δουλειά που θα κάνω θα έχει έντονο το στοιχείο μου. Που προσπαθώ να είναι διαφορετικό και να δίνει το προσωπικό μου στίγμα.

Είναι ευκολότερο για ένα «φρικιό» να πει αλήθειες σε σχέση με έναν «κανονικό» άνθρωπο?

Πιστεύω ναι. Μπορούν να μιλούν γιατί δεν έχουν τιποτα να χάσουν. Η μάλλον έχουν επιλέξει μέσα από την αυτογνωσία τους τι και πόσα θα χάσουν. Ειναι πολλάπλοί οι ρόλοι που έχω σε αυτό το έργο.

Μετά είναι και οι συμβολισμοί: ο πιθικος για παράδειγμα σηματοδοτεί την ελευθερία, την αγνότητα, την παιδικότητα. Είναι ένας άνθρωπος πριν την ολοκλήρωσή του. Και ως τέτοιος μπορεί να μιλά χωρίς να «παρεξηγείται».

Ο «καλλιτέχνης της πείνας» στην αρχή γοητεύει τους θεατές με τον λιτό τρόπο ζωής του, αλλά όσο περνά ο καιρός παραγκωνίζεται διότι το κοινό μαγεύεται πια από την ύλη…

«Στους χαλεπούς καιρούς που ζούμε, ο κόσμος εξοικειώθηκε με την ιδέα ότι κάποιος ενώ πεινάει δεν τρώει. Κι αυτή η εξοικείωση προκάλεσε την αδιαφορία.»

Με την δική σου οπτική, που έχεις «ζήσει» την παράσταση περισσότερο από δυο χρόνια, βλέπεις κοινά σημεία από τότε που ..έσερναν τα φρικιά στα κλουβιά για να τα βλέπει ο κόσμος, με την σημερινή εποχή?

Ο Κάφκα έχει αποκωδικοποιήσει την ανθρώπινη υπόσταση γι αυτο και είναι διαχρονικός. Εχει περιγράψει πολύ βαθιά την εφιαλτική κοινωνία, την ψευδαίσθηση, τον φόβο. Σε κάθε εποχή μπορεί να αλλάζουν οι συνθήκες, αλλά η ανθρώπινη φύση δεν αλλάζει. Είναι ίδιες οι ανησυχίες.

Παρουσιάζεις –σε μεγάλο βαθμό- το σκοτάδι στους ανθρώπους, που είναι αναλλοίωτο στα χρόνια. Ομως βγαίνοντας από την παράσταση, ένιωθα ότι τελικά δίνεις «φως» στα «φρικιά» και εντείνεις το «μαύρο» των ανθρώπων…

Ναι είναι ακριβώς αυτό. Υπάρχει μια μετακίνηση, μια μετατόπιση. Υπάρχει ένα παιχνίδι, ένα καθρέφτισμα απο την μια οι θεατές, οι «κανονικοί» άνθρωποι και από την άλλη τα φρικιά. Ο ένας μοιάζει στον άλλον. Ο ένας είναι ο άλλος. Αλλά τελικά, όταν η παράσταση τελειώνει, τα φρικιά είναι εκείνα που καταλήγουν να είναι συμπαθή, και «φωτεινά» και το «σκοτάδι» έχει επικεντρωθεί στους «κανονικούς» ανθρώπους.

Αισθάνεσαι πως τα «φρικιά» σε στοιχειώνουν; Τα κουβαλάς μαζί σου;

Νιώθω πως είμαι ενα φρικιό. Οπως και ο Κάφκα θεωρούσε πως είναι φρικιό. Παίζει σημαντικό ρόλο ότι η παράσταση παίζεται τόσο καιρό. Ταυτίζεσαι τόσο πολύ με αυτό που κάνεις… συζώ με αυτούς τους ήρωες, και επειδή είναι γενναίοι, μπορω να πάντα να παλεύω για κάτι παραπάνω. Και συμβαίνει και το άλλο: όλον αυτό τον χρόνο που περνώ με την παράσταση, ως καλλιτέχνης, τελικά δεν υποδύομαι τους ρόλους, γίνομαι οι ήρωες.

Παρότι όλα διαδραματίζονται σε εξαιρετικά «ασφυκτικό» χώρο, η κίνησή σου είναι διαρκής και φρενήρης….

Για μενα το σώμα, ο λόγος και η κίνηση είναι ταυτόσημα. Ως ερμηνευτής είμαι και θα είμαι πάντα έτσι. Αλλά και στη ζωή μας είμαστε έτσι, το σώμα μας παίρνει την μορφή της αίσθησης της κατάστασης. Για μένα, ως ηθοποιό, αυτό είναι τρόπος προσέγγισης: σώμα και λόγος συμμετέχουν και είναι πάντα ισοδύναμα. Τίποτα δεν είναι τυχαίο και τίποτα δεν έχει γίνει για εντυπωσιασμό.

Η παράσταση έχει ταξιδέψει ήδη σε διάφορα μέρη της Ελλάδας και πρόσφατα παρουσιάστηκε με τεράστια απήχηση και στο Λονδίνο (στο κεντρικό LOST THEATRE). Θα συνεχίσεις και του χρόνου?

Η Ελλάδα είναι μικρός χώρος, τα θεάματα αυτά έχουν μικρό κοινό, και εγώ είμαι πολύ ευχαριστημένος για τα δυο χρόνια που κάνω την παράσταση και το θέατρο είναι γεμάτο. Εχουν έρθει πολλοί νέοι άνθρωποι, μια πνευματική ελίτ… Είναι καλύτερο να μένει μια παράσταση με αυτόν τον ωραίο απόηχο παρά να σέρνεται χρόνια και τελικά να φθίνει. Ωστόσο ήδη υπάρχει κάτι άλλο στο μυαλό μου, κάτι καινούργιο και όταν τελειώσω τις περιοδείες σε Ελλάδα και εξωτερικό θα ασχοληθώ με αυτό. Πάλι θα είναι διαφορετικό, ιδιαίτερο…

Λίγα λόγια για την παράσταση

Ο Νικόλας Βαγιονάκης έχει «υφάνει» ένα κείμενο βασισμένο σε τρία διηγήματα του Franz Kafka «Αναφορά σε μια ακαδημία», «Ο καλλιτέχνης της πείνας», «Μεταμόρφωση» και δίνει «φωνή» σε πρόσωπα περιθωριακά, γκροτέσκα, «φρικιά», που δεν διστάζουν να αντιταχθούν στην κοινωνία, τους ανθρώπους, ακόμα και τον ίδιο τους τον εαυτό.

Μέσα σε ένα κλουβί τσίρκου τρία Καφκικά πλάσματα , για κάποιους φρικιά, αψηφώντας τον φόβο της κοινωνικής και προσωπικής απομόνωσης, με δύναμη, θάρρος, αποφασιστικότητα και σαρκασμό καταγγέλουν ένα ολόκληρο σύστημα και αντιστέκονται στις συνθήκες που τους έχουν επιβληθεί. Με όπλο την αυτογνωσία κατακτούν την λύτρωση και την ελευθερία.