Η ακραία ρητορική του Ντόναλντ Τραμπ, με τον ρατσιστικό λόγο, τις αναφορές στη βία, τις προσβολές εναντίον των αντιπάλων του και τα fake news, έχει απασχολήσει ουκ ολίγες φορές την επικαιρότητα.
Πολλοί επικριτές του εκλεγμένου προέδρου των ΗΠΑ θεωρούν ότι πίσω από τις δημόσιες εμφανίσεις του, δεν κρύβεται κάποια στρατηγική ή ένα μεγαλύτερο σχέδιο, παρά μόνο ο ναρκισσισμός και η παρορμητικότητα ενός ανισόρροπου ανθρώπου.
Ωστόσο, ο Λόρεν Ντ. Μαρς, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Χούμπολτ του Βερολίνου, διερωτάται γιατί στο «σκοτεινό» σύμπαν του Τραμπ, παλιοί και νέοι υποστηρικτές του συνεχίζουν να ενθουσιάζονται μαζί του.
Όπως αναφέρει ο Μαρς σε άρθρο του στο Conversation, διαφεύγει σε πολλούς ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί η ρητορική του μεγιστάνα. Παρόλο που επιχειρείται μια εκλογίκευση του φαινομένου, σύμφωνα με την οποία κάποιοι υποστηρικτές του δεν τον παίρνουν πράγματι στα σοβαρά, προκύπτει το ερώτημα γιατί τόσοι πολλοί ψηφοφόροι θα ακολουθούσαν κάποιον που στην πραγματικότητα δεν πιστεύουν τα όσα λέει;
Η εξήγηση της τεράστιας απήχησης του Τραμπ στο κοινό απαιτεί ένα διαφορετικό είδος εργαλείου για την ανάλυση των πολιτικών μηνυμάτων σύμφωνα με τον Μαρς, ο οποίος στρέφεται στον αρχαίο Έλληνα φιλόσοφο Αριστοτέλη.
Κατά τον Αριστοτέλη, απαραίτητο στοιχείο οποιασδήποτε ιστορίας ή αφήγησης είναι ο μύθος. Ο μύθος θεωρείται ως η ψυχή της τραγωδίας, δεδομένου ότι, χωρίς αυτόν, είναι αδιανόητη η ύπαρξη δράματος. Πρόκειται για μια σειρά γεγονότων ή επεισοδίων που συνδέονται στενά με την αιτία και το αποτέλεσμα (π.χ. κεραυνός χτύπησε ένα δέντρο και μετά το δέντρο πήρε φωτιά). Επειδή κάθε γεγονός στον μύθο οδηγεί απευθείας στο επόμενο, κανένα από αυτά δεν μπορεί να αλλάξει, να εξαλειφθεί ή να αναδιαταχθεί χωρίς να αλλάξει η ουσία της ίδιας της ιστορίας.
Ο μύθος του Τραμπ
Η προεκλογική εκστρατεία του Τραμπ μπορεί να θεωρηθεί ως μια ιστορία, τα επεισόδια της οποίας προβάλλονται στα μέσα ενημέρωσης.
Η πορεία της προεκλογικής εκστρατείας του Τραμπ χαρακτηρίστηκε χαοτική: ψέματα, εμπρηστικές υποσχέσεις και δικαστικές περιπέτειες, αποτελούν μόνο μερικά παραδείγματα. Ωστόσο, για τους υποστηρικτές του, αυτά τα γεγονότα δεν είναι η πραγματική ιστορία, αλλά απλώς τα επεισόδια. Πίσω από το δράμα, ο Τραμπ διατηρεί προσεκτικά έναν πολύ συνεκτικό μύθο: ότι εκείνος είναι ένα αουτσάιντερ που αψηφά το κατεστημένο.
Η ιστορία της ρητορικής του Τραμπ μπορεί να συνοψιστεί κατά τον Μαρς ως εξής: Οι ΗΠΑ διοικούνται από διεφθαρμένους (τους Δημοκρατικούς και τους ομοίους τους) που επιτίθενται στον Τραμπ. Αψηφώντας τους, εκείνος αποδεικνύει ότι δεν μπορούν να τον διαφθείρουν.
Για να τους αψηφήσει και να τους νικήσει, όμως, πρέπει πρώτα να του επιτεθούν και έτσι, ο Τραμπ προκαλεί σκόπιμα αυτές τις επιθέσεις εναντίον του. Μεγάλο μέρος της ακανόνιστης, απρόβλεπτης συμπεριφοράς του εξυπηρετεί αυτόν ακριβώς τον σκοπό, όπως η άρνηση να παραδεχτεί ότι έχασε στις εκλογές του 2020, ή η επιμονή του ότι οι μετανάστες από την Αϊτή τρώνε τα κατοικίδια των πολιτών του Οχάιο. Αυτά, είναι επεισόδια.
Οι αντιδράσεις του στις επιθέσεις που ο ίδιος πυροδοτεί εναντίον του, αποτελούν τον μύθο του. Παρόλο που η συμπεριφορά του φαίνεται ασταθής, ο Τραμπ δεν την αλλάζει ποτέ, δεν ακολουθεί άλλη πορεία και δεν ζητά συγγνώμη. Αυτό τελικά πείθει τους οπαδούς του ότι δεν μπορεί να χειραγωγηθεί ή να πιεστεί ώστε να ενεργήσει όπως θα ήθελαν οι αντίπαλοί του.
Οι σταθερά προκλητικές δηλώσεις του, είναι τα γεγονότα που βρίσκονται στο επίκεντρο της αφήγησής του, τα οποία συνδέονται στενά με το αποτέλεσμα, ότι δηλαδή οι οπαδοί του πιστεύουν ότι είναι ένα αουτσάιντερ που αψηφά το κατεστημένο. Η ρητορική του, είναι ο μύθος της ιστορίας του.
Επομένως, η παρουσίαση των προκλητικών δηλώσεών του από τα μέσα ενημέρωσης, κατά τον Μαρς, είναι και αυτή στην πραγματικότητα μέρος της ιστορίας του. Για όσους παρακολουθούν αυτή την ιστορία, κάθε «επίθεση» του Τραμπ στο κατεστημένο, συνιστά ακόμη ένα επεισόδιο που μπορεί να χρησιμοποιήσει ο ίδιος στη αφήγησή της.
Διαβάστε επίσης:
ΗΠΑ: Τι φέρνει η νέα προεδρία Τραμπ στην οικονομία και την αγορά εργασίας
ΗΠΑ: Αναταραχή στο Πεντάγωνο εν αναμονή της ανάληψης της προεδρίας από τον Ντόναλντ Τραμπ
Τραμπ: «Δεν υπάρχει επιλογή – Προτεραιότητα οι μαζικές απελάσεις μεταναστών»