Οι πέντε σταθμοί στη διαδρομή του που είχε ξεχωρίσει ο Θάνος Μικρούτσικος γράφοντας στο Docville του Documento στις 3 Ιουνίου 2017.
Από την Πάτρα του σπιτικού γλυκού κουταλιού και των δύο σιωπηλών πιάνων έως τις συναντήσεις του με τον Άλκη Αλκαίο και τον Ανρί Ρονς.
Σπιτικό γλυκό κουταλιού και πιάνο
Μόλις είχα κλείσει τα τέσσερά μου χρόνια όταν η γιαγιά μου, η Ελένη, με έστειλε στο σπίτι της θείας μου για να της πάω ένα γλυκό του κουταλιού που μόλις είχε φτιάξει. Η Ηλέκτρα Παπαμικροπούλου ήταν μουσικός και έπαιζε πιάνο πολύ καλά. Ήταν παντρεμένη με τον Αριστείδη Μικρούτσικο, ο οποίος είχε πεθάνει στα 39 του χρόνια, δηλαδή πολλά χρόνια προτού γεννηθώ. Η θεία τον πενθούσε με τον τρόπο της. Δεν ξαναέπαιξε πιάνο.
Και τα δύο πιάνα του σπιτιού παρέμεναν σιωπηλά κάτω από βαριά μαύρα υφάσματα. Το σπίτι της, παλιό νεοκλασικό της Πάτρας. Ανέβηκα τα 60 σκαλοπάτια και αυτή με περίμενε στο κεφαλόσκαλο. «Σήμερα θα παίξω για σένα» μου είπε. Προχώρησε στο σαλόνι, ξεσκέπασε ένα μεγάλο πιάνο με ουρά και άρχισε να παίζει. Ύστερα από λίγο με κοίταξε και βλέποντας την έκφρασή μου μου είπε: «Τώρα θα παίξεις εσύ». Με ανέβασε στο σκαμπό του πιάνου, ακούμπησε τα δάχτυλα του δεξιού μου χεριού στα πλήκτρα και τα καθοδήγησε με την παλάμη της. Με διαπέρασε ηλεκτρικό ρεύμα. Αυτό είναι το σημείο εκκίνησης της μουσικής μου περιπέτειας.
Η πιο όμορφη φωνή για την «Πιο όμορφη θάλασσα»
Αρχές της δεκαετίας του ’70 είχα αποφασίσει ότι θα γίνω μουσικός και όχι μαθηματικός. Είχα γράψει τα πρώτα μου τραγούδια. Συνάντησα ένα νέο κορίτσι, τη Μαρία Δημητριάδη. Ήταν ήδη γνωστή γιατί στα 17 της είχε τραγουδήσει ένα τραγούδι του Ξαρχάκου και αμέσως μετά εξαιρετικά τραγούδια του Μαρκόπουλου και του Θεοδωράκη.
Θυμάμαι την πρώτη πρόβα που κάναμε στο σπίτι μου στην Κυψέλη. Είχα ήδη γράψει την «Πιο όμορφη θάλασσα» σε ποίηση του Ναζίμ Χικμέτ. Ακούστηκαν οι πρώτες νότες και ταξίδεψα με τη φωνή της. Δάγκωνε τις λέξεις και οι συλλαβές αποκτούσαν ζωή στο στόμα της. Πρωτοφανές. Τον ίδιο τρόπο ακολουθούσα και εγώ όταν έγραφα και τραγουδούσε τα τραγούδια μου. Φτιάξαμε μαζί τον τρόπο μας. Θα της το οφείλω για πάντα. Ο χρόνος που πέρασε απέδειξε ότι η Μαρία Δημητριάδη ήταν η σπουδαιότερη δραματική ερμηνεύτρια για το ελληνικό τραγούδι. Και τι σύμπτωση! Στην τελευταία παράσταση που έδωσε προτού φύγει από τη ζωή τόσο νέα τραγούδησε πάλι την «Πιο όμορφη θάλασσα» με έναν τρόπο συγκλονιστικό. Την ερμηνεία της αυτή την κρατώ εντός μου ως φυλαχτό.
«Πρώτο ταξίδι έτυχε ναύλος για το Νότο»
Με την ποίηση είχα πολλά πάρε δώσε από μικρός. Έπαιξε μεγάλο ρόλο ο πατέρας μου που μου διάβαζε ποιήματα προτού ακόμη πάω στο δημοτικό σχολείο. Έτσι η ποίηση έγινε εντός μου η δεύτερη κολόνα μετά τη μουσική. Φυσικό ήταν λοιπόν να τα συνδυάσω.
Το 1977 αποφασίστηκε να γίνει στην ΕΤ2 ένα σίριαλ υψηλών προδιαγραφών με θέμα τη θάλασσα, μια πολυδάπανη παραγωγή του Γιώργου Παπαλιού με σκηνοθέτη τον Τάσο Ψαρρά, έναν από τους καλύτερους κινηματογραφιστές του νέου ελληνικού κινηματογράφου. Δέχτηκα την πρόταση και τους ρώτησα αν χρειάζονται και τραγούδια. Μου απάντησαν καταφατικά και τους πρότεινα να μελοποιήσω Νίκο Καββαδία. Λίγο μετά κυκλοφόρησε ο δίσκος μου «Σταυρός του Νότου» με 11 τραγούδια μου πάνω στην ποίηση του Καββαδία. Η υποδοχή από τους κριτικούς αλλά και από τον ρηξικέλευθο διανοούμενο Αλέξανδρο Πατσιφά, ιδιοκτήτη της εταιρείας Lyra, ήταν απολύτως απορριπτική. «Γρήγορα να ξεχάσουμε αυτό τον δίσκο» έλεγαν και οι πιο καλοπροαίρετοι. Το τι επακολούθησε είναι γνωστό. Τρεις γενιές διεκδικούν τη δουλειά αυτή ως δική τους. Περίπου σαράντα χρόνια υπάρχει μια καββαδιομανία και ο «Σταυρός του Νότου» δικαιολογημένα είναι η αιχμή του δόρατος της τραγουδοποιίας μου.
Η τυχαία συνάντηση με έναν ποιητή
Αρχές του 1978 διαβάζω ένα ποίημα στην εφημερίδα «Ριζοσπάστης» άγνωστου σε μένα ποιητή. Το όνομά του, Άλκης Αλκαίος. Το μελοποιώ αμέσως. Ψάχνω να τον βρω αλλά μάταια. Ήταν ψευδώνυμο και δεν υπήρχε πουθενά σε κανέναν τηλεφωνικό κατάλογο.
Είχα ήδη μπει στο στούντιο με τη Μαρία Δημητριάδη όταν κάποιος φίλος μού αποκάλυψε το πραγματικό όνομα του ποιητή. Τηλεφώνησα στον Βαγγέλη Λιάρο και του είπα ότι έχω ήδη γράψει το τραγούδι του στο στούντιο. Του το έβαλα να το ακούσει από το τηλέφωνο. Ενθουσιάστηκε. Από εκείνη τη στιγμή αρχίζει η μουσική μου περιπέτεια με αυτό τον στιχουργό που συνέβαλε καθοριστικά με τον τρόπο του στην αλλαγή του τοπίου του έντεχνου ελληνικού τραγουδιού. «Ερωτικό», «Κακόηθες μελάνωμα», «Πάντα γελαστοί», «Ρόζα» τα μεγάλα παράσημά μας. Είμαι ευτυχής που ανακάλυψα έναν ποιητή ο οποίος υποδυόμενος τον στιχουργό μίλησε στον καθένα μας αλλά και σε όλους μας μαζί.
Ο σημαντικός Ευρωπαίος «αναβαπτιστής»
Ο Ανρί Ρονς (Henri Ronse) θεωρείται και σήμερα ένας από τους σπουδαιότερους σκηνοθέτες του ευρωπαϊκού θεάτρου, ειδικά σε αυτό που ονομάζεται ποιητικό θέατρο. Προτού ακόμη κλείσει τα 20 του χρόνια ήταν αναγνώστης στις εκδόσεις Gallimard.
Προτού κλείσει τα 30 του είχε σκηνοθετήσει όπερες στην Όπερα του Παρισιού. Ήταν κινητή βιβλιοθήκη. Είχε στα σπίτια του πάνω από 700 πίνακες σύγχρονης ζωγραφικής και βεβαίως κατείχε απόλυτα και σε βάθος την τέχνη της μουσικής. Από το 1982 έως το 1992 συνεργαστήκαμε σε 12 θεατρικές και μουσικοθεατρικές παραγωγές σε πολλά μέρη της Ευρώπης. Με έμαθε να βλέπω τα πράγματα σε βάθος. Με βούτηξε ξανά στην κολυμβήθρα πραγμάτων που είχα ξεχάσει. Θα θυμάμαι για πάντα, γιατί ο Ανρί έφυγε δυστυχώς γρήγορα, τις συζητήσεις μας, τους περιπάτους μας και φυσικά τις συνεργασίες μας στις Βρυξέλλες, στο Παρίσι, στη Λυών, τη Λιλ, τη Βενετία, τη Λιέγη… Είμαι πολύ τυχερός που βρέθηκα στον δρόμο του.