Επιστροφή στο 1962 και στον καιρό που ανέβαιναν η «Όμορφη πόλη» και η «Οδός Ονείρων»
Το 1962 θα μείνει τσεκαρισμένο στη μνήμη των κυνηγών των μεγάλων γεγονότων μέσα στον χρόνο για δυο τρία πράγματα: το εμπάργκο των ΗΠΑ στην Κούβα, το «Happy birthday, Mr President» που τραγουδά η Μέριλιν Μονρόε στον Τζον Κένεντι, την εκτέλεση δι’ απαγχονισμού του Αντολφ Αϊχμαν στη Ράμλα του Ισραήλ, την κυκλοφορία του πρώτου single των Beatles, του «Love me do», την έξοδο στις κινηματογραφικές αίθουσες της πρώτης ταινίας με ήρωα τον Τζέιμς Μποντ, του «Δρα Νο».
Στην Ελλάδα, από την άλλη, το 1962 βρίσκει την κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή (του πρεσβύτερου) που την ψήφισαν τον προηγούμενο χρόνο μέχρι και δέντρα και νεκροί να παραπαίει – αν και ο πρωθυπουργός συνεχίζει απτόητος αυτό που γνώριζε να κάνει καλύτερα από όλους: να εγκαινιάζει και να θεμελιώνει. Εγκαινίασε λοιπόν τη νέα εθνική οδό Αθήνας – Λαμίας και τη νέα εθνική οδό Αθήνας – Κορίνθου και θεμελίωσε τα εργοστάσια λιπασμάτων Νέας Καρβάλης και Αμφίπολης. Την ίδια εποχή ο μεγάθυμος βασιλιάς Παύλος Γλύξμπουργκ, ο οποίος με την οικογένειά του εγκατέλειψε την Ελλάδα όταν οι Γερμανοί κατέλαβαν τη χώρα, απένειμε χάρη στον άνθρωπο που κατέβασε τη ναζιστική σημαία από την Ακρόπολη, τον Μανώλη Γλέζο: έρχονται φορές που ακόμη και η πιο ευφάνταστη ντανταϊστική φάρσα δεν μπορεί να ξεπεράσει σε ευρηματικότητα και ανατροπή την πραγματικότητα.
Πρώτος ανοίγει τον χορό ο Μίκης…
Το καλοκαίρι του 1962 κάποια πράγματα φαίνεται να αλλάζουν. Δεν είναι μόνο η κυβέρνηση Καραμανλή (του πρεσβύτερου) που παραπαίει, είναι και ο χώρος της παραδοσιακής θεατρικής επιθεώρησης που δέχεται δύο χτυπήματα. Το πρώτο από τον Μίκη Θεοδωράκη και το δεύτερο από τον Μάνο Χατζιδάκι. Το εν λόγω μουσικοσατιρικό είδος πλέον είχε ξεπέσει σε ιμάντα μεταφοράς προς το κοινό κακόγουστων αστείων, ανέμπνευστων σκετς και τραγουδιών (στην πλειονότητά τους ελαφρολαϊκών) δίχως καμία μουσική ή ποιητική αξία.
Σε αυτό το τοπίο εκείνο το καλοκαίρι δύο έργα, η «Ομορφη πόλη» και η «Οδός Ονείρων», ήρθαν να ταράξουν τα λιμνάζοντα και δυσώδη ύδατα. Η «Ομορφη πόλη» ξεκίνησε τις παραστάσεις της στις 9 Ιουνίου στο Θέατρο Παρκ. Τα κείμενα του πρώτου μέρους υπέγραφε ο Μέντης Μποσταντζόγλου (Μποστ) με βασικούς ήρωες εκείνους των σκίτσων του (Πειναλέων, Ανεργίτσα, Μαμά Ελλάς) και του δεύτερου ο ίδιος ο Μίκης, ο οποίος έγραψε και τη μουσική της παράστασης. Στη σκηνοθεσία βρέθηκε ο Μιχάλης Κακογιάννης, ενώ τα σκηνικά επιμελήθηκαν ο Μποστ και ο Βασίλης Φωτόπουλος.
«Ουσιαστική καινοτομία της “Ομορφης πόλης” αποτελούσε η προσπάθεια να δοθεί ένας άλλος πολιτικός προσανατολισμός στη σάτιρα. Ο τρόπος που χειρίζεται ο Μποστ το θέμα των πριγκιπικών γάμων (Σοφία – Χουάν Κάρλος), η έκταση που αφιερώνει στο γεγονός και ο αιχμηρός σχολιασμός του δεν είχαν έως τότε εμφανιστεί σε επιθεώρηση. Στις πρώτες δεκαετίες ακμής του είδους το πρόσωπο του βασιλιά ήταν θεσμός που δεν επιτρεπόταν να σατιρίζεται. Η διακωμώδηση της βασιλικής οικογένειας στην “Oμορφη πόλη” αποτελεί προσπάθεια σατιρικής και, προφανώς, πολιτικής επίθεσης στον ίδιο τον θεσμό της βασιλείας» σημειώνει ο Μανώλης Σειραγάκης στη μελέτη για τις επιθεωρήσεις Θεοδωράκη – Χατζιδάκι.
…και στη συνέχεια ακολουθεί ο Χατζιδάκις
Η «Οδός Ονείρων» έκανε πρεμιέρα στις 14 Ιουνίου στο Μετροπόλιταν. Τα κείμενα έγραψαν ο Μάνος Χατζιδάκις (που συνέθεσε και τη μουσική), ο Μίνως Αργυράκης (που επιμελήθηκε και τα σκηνικά) και ο Αλέξης Σολομός (που ανέλαβε και τη σκηνοθεσία). Πρωταγωνιστές της παράστασης ήταν ο Δημήτρης Χορν, η Χρυσούλα Ζώκα, η Ρένα Βλαχοπούλου, η Μάρω Κοντού, ο Γιώργος Κωνσταντίνου, ο Γιώργος Μαρίνος (σε πρώτη εμφάνιση), ενώ επί σκηνής εμφανίζονταν και τραγουδούσαν ο Λάκης Παππάς και η Ζωή Φυτούση. Στην «Ομορφη πόλη» πρωταγωνιστούσαν οι αδερφές Καλουτά, ο Ανδρέας Ντούζος, η Μαρία Κωνσταντάρου, ενώ ερμηνευτές των τραγουδιών ήταν ο Γιάννης Βογιατζής, η Γιοβάννα, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης και η Ντόρα Γιαννακοπούλου.
Οσο για την απήχηση; Απαράμιλλη. Οι δύο ανανεωτικές επιθεωρήσεις (αν και ο Μάνος Χατζιδάκις αρνήθηκε ότι υπηρέτησε το συγκεκριμένο είδος με το έργο του) προσείλκυσαν 100.000 θεατές η «Ομορφη πόλη» και 75.000 θεατές η «Οδός Ονείρων». Βέβαια, η κριτική που επιφυλάχτηκε από μερίδα του αριστερού Τύπου δεν ήταν ακριβώς αποθεωτική: «Κύριοι στόχοι (σ.σ.: της “Ομορφης πόλης”) η κακοδαιμονία της χώρας, η φτώχεια του κοσμάκη, οι αρχοντοχωριάτικοι πριγκιπικοί γάμοι, οι ανοησίες των Ελλήνων κινηματογραφιστών, η αρπακτικότητα των νεότερων φιλελλήνων, το λεφούσι των ευγενών Ισπανών και παντοδαπών που εισέβαλε στην πατρίδα μας με την ευκαιρία των γάμων του Δον Χουάν κ.λπ. […] Τη θεατρική ποιότητα θα την εξασφάλιζε η γνώση της θεατρικής σάτιρας, γνώση που δεν φαίνεται να έχει ο Μποστ, ο οποίος αγνοεί τον θεατρικό λόγο. Δεν ξέρει να κάνει τους διαλόγους του περιεκτικούς […]. Στην “Οδό Ονείρων” το κύριο θετικό στοιχείο ήταν η αληθινά ωραία μουσική του Χατζιδάκι. Καλό το σκετς με την ταινία. Ομορφα τα σκηνικά του Μίνου Αργυράκη. Πολύτιμη η παρουσία του Χορν. Πέραν αυτών δυστυχώς τίποτε άλλο» γράφει ο Β. Μανιάτης στην «Επιθεώρηση της Τέχνης». Ακόμη κι έτσι όμως το 1962 ο Μίκης Θεοδωράκης και ο Μάνος Χατζιδάκις υπήρξαν οι βασικοί μοχλοί ανακαίνισης ενός είδους που εκπαίδευε το κοινό στο κακό γούστο, στην ευτέλεια και την απρέπεια.
INFΟ
Η «Όμορφη πόλη» αναβιώνει στo Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, 17-30 Ιανουαρίου
Μουσική & ποίηση: Μίκης Θεοδωράκης
Σύνθεση έργου – σκηνοθεσία:
Γιώργος Βάλαρης
Πεζά κείμενα: Γιώργος Βάλαρης,
Στέλιος Παπαδόπουλος
Παίζουν: Κώστας Καζάκος, Γιώργος
Κιμούλης, Πέγκυ Σταθακοπούλου
Γκεστ εμφανίσεις:
Γιώτα Νέγκα (17/1), Μελίνα Ασλανίδου
(22 & 23/1), Μπάμπης Στόκας (30/1), Ελένη Τσαλιγοπούλου (29 &30/1)