Οι αποκαλύψεις του Documento αναφορικά με τις αδιαφανείς διαδικασίες λήψης των δανείων της εταιρείας που εξέδιδε την εφημερίδα «Κήρυκας Χανίων», στην οποία ο Κυριάκος Μητσοτάκης κατείχε το 60% των μετοχών ενώ πρόεδρος ήταν ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, είχαν οδηγήσει στην εξέταση της υπόθεσης από την εξεταστική επιτροπή της Βουλής για τα θαλασσοδάνεια.
Το πόρισμα της εξεταστικής που συντάχθηκε τον Ιανουάριο του 2017 ανέδειξε τις προκλητικές δανειακές ρυθμίσεις που είχε λάβει η εταιρεία του Κων. Μητσοτάκη. Ρυθμίσεις που αποτυπώνουν μια πλευρά, όπως σημειώνεται στο πόρισμα, «αδιαφανών σχέσεων πολιτικής εξουσίας και τραπεζικού συστήματος», ειδικά επειδή η αποπληρωμή του δανείου από τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης βρισκόταν για περίπου μια δεκαετία «εν υπνώσει» και είναι «εξαιρετικά αμφίβολο» το αν τα δάνεια θα δίνονταν, αν δεν προορίζονταν για την εφημερίδα της οικογένειας Μητσοτάκη.
Για την υπόθεση έχει σχηματιστεί δικογραφία με βάση την οποία διενεργείται προκαταρκτική εξέταση από την Εισαγγελία Οικονομικού Εγκλήματος.
Υποθηκευμένο κτίριο
Η εταιρεία Κήρυξ ΑΕ κατέθεσε τον Απρίλιο του 2005 αίτημα προς την Τράπεζα Πειραιώς προκειμένου να της χορηγηθεί μεσο-μακροπρόθεσμο δάνειο 300 χιλιάδων ευρώ, διάρκειας 2,5 ετών, ώστε να αποπληρώσει οφειλές προς ΙΚΑ, ΔΟΥ και προμηθευτές. Η Πειραιώς διαπίστωσε ότι η εταιρεία ήταν κάτοχος ακινήτου, εντός της πόλης των Χανίων, συνολικής εκτιμηθείσας αξίας 743.000 ευρώ και ελεύθερο βαρών. Το συγκεκριμένο ακίνητο όμως δεν μπήκε ως εγγύηση, αφού η εταιρεία διαβεβαίωσε την τράπεζα ότι θα δινόταν προς εκμετάλλευση σε συνεργασία με δημόσιο φορέα, ενώ τμήμα του θα πουλιόταν και από το προϊόν της πώλησής θα εξοφλούνταν πλήρως το δάνειο, μάλιστα εντός του 2006. Αυτή η υπόσχεση της εταιρείας όμως «δεν τηρήθηκε».
Ως εμπράγματη εξασφάλιση του δανείου δόθηκε εντέλει δικαίωμα προσημείωσης σε ακίνητο που κατείχε η εταιρεία εκτός πόλης, στη θέση Νεοκούρος – Χρυσοπηγή Αγιος Ιωάννης, συνολικής εκτιμηθείσας αξίας 324 χιλιάδων ευρώ. Αυτό συνέβη παρότι επί του συγκεκριμένου ακινήτου υπήρχε ήδη άλλη προσημείωση από έτερη απαίτηση λόγω δανείου το οποίο είχε λάβει η Κήρυξ ΑΕ από την Παγκρήτια Συνεταιριστική Τράπεζα, ύψους 160 χιλιάδων ευρώ. «Ητοι ο ακάλυπτος κίνδυνος για την τράπεζα ήταν 265.312 ευρώ, ήτοι ποσοστό 88.43% του ποσού του δανείου». Παρά όμως τη μη επαρκή εμπράγματη εξασφάλιση και την κακή οικονομική κατάσταση της εταιρείας –σωρευτικές ζημίες 1.004.000 ευρώ από προηγούμενες χρήσεις–την οποία η τράπεζα γνώριζε, το δάνειο χορηγήθηκε.
«Εν υπνώσει» σύμβαση
Προκειμένου να γίνει αυτό εφικτό «παρασχέθηκαν και προσωπικές εγγυήσεις των Κωνσταντίνου Μητσοτάκη και Γεωργίου Τζινευράκη, χωρίς ωστόσο να γίνεται σαφές εάν αυτές περιβλήθηκαν τον τύπο της σύμβασης εγγυήσεως, εάν υπήρξε απλή δήλωση διαθεσιμότητας (letter of comfort) ή κάποιου άλλου είδους δεσμευτική για τον παρέχοντα δήλωση». Το σίγουρο είναι ότι η εκταμίευση του ποσού έγινε εφάπαξ στις 31 Μαΐου 2005. Τον Ιούνιο του 2005 η εφημερίδα διέκοψε την κυκλοφορία της.
Η δανειακή σύμβαση παρείχε στην πιστούχο εταιρεία περίοδο χάριτος έξι μηνών, όταν οφείλονταν μόνο τόκοι, ενώ υπήρξε και διαβεβαίωση της τράπεζας ότι το δάνειο «εξυπηρετείτο μέχρι τον Νοέμβριο του 2005».
Η εξεταστική ζήτησε έγγραφες εξηγήσεις από την τράπεζα προκειμένου να βεβαιωθεί η καταβολή δόσης ή δόσεων από την εταιρεία προς την Πειραιώς. Τέτοια διαβεβαίωση μέχρι την ημερομηνία έκδοσης του πορίσματος «δεν έχει καταβληθεί».
Το ότι δεν καταβλήθηκε καμία δόση από την εταιρεία «ενισχύεται και από τον πίνακα που περιέχεται στο από 4/12/2015 υπηρεσιακό έγγραφο της Τράπεζας Πειραιώς, (πρώτη σελίδα δύο τελευταίες γραμμές του πίνακα, όπου στις στήλες “μεταβολή” και “μεταβολή σε %” σημειώνεται η ένδειξη “μηδέν”) Είναι εντούτοις πιθανόν μια δόση να παρακρατήθηκε κατά την εκταμίευση, κατά συνήθη τραπεζική πρακτική».
Παρότι όμως η Κήρυξ ΑΕ φαίνεται ότι δεν κατέβαλε παρά μία δόση του δανείου για πάνω από μία δεκαετία, δεν οχλήθηκε ποτέ από την Πειραιώς «προκειμένου να τηρήσει τις συμβατικές της υποχρεώσεις» εκτός από μια έγγραφη όχληση –μέσω εξωδίκου– την 1η Νοεμβρίου 2016. Ούτε η εταιρεία όμως παρείχε οποιαδήποτε εξήγηση γι’ αυτήν τη μακροχρόνια καθυστέρηση καταβολής δόσεων.
«Η παντελής απουσία οχλήσεως ξενίζει ιδιαιτέρως, δεδομένου ότι η χρονική περίοδος μη συμμόρφωσης υπήρξε μακρότατη (έντεκα έτη και πέντε μήνες)». Ως πιθανή αιτία αυτής της παρατεταμένης απραξίας εκ μέρους της Πειραιώς δίνεται από το πόρισμα η ιδιότητα του ιδιοκτήτη της εταιρείας Κων. Μητσοτάκη. Αξίζει να σημειωθεί ότι «στοιχεία περί του εάν το ποσό του δανείου κατευθύνθηκε εν όλω ή εν μέρει για τον σκοπό για τον οποίο δόθηκε δεν προκύπτουν προς το παρόν».
«Αδιαφανείς σχέσεις»
Μετά τις αποκαλύψεις του Documento και τη σύσταση εξεταστικής, η Πειραιώς μετέφερε το δάνειο σε προσωρινή καθυστέρηση. Ο Κυρ. Μητσοτάκης διαβεβαίωσε ότι το δάνειο έχει ρυθμιστεί, διαβεβαίωση «μη αληθής για τον χρόνο που δόθηκε». Μια μέρα μετά την προαναφερθείσα εξώδικη όχληση της Πειραιώς, στις 2 Νοεμβρίου 2016, ο Κων. Μητσοτάκης όντας πρόεδρος της εταιρείας υπογράφει συμφωνητικό αναγνώρισης και ρύθμισης οφειλής με προκλητικά ευνοϊκούς όρους: «Το συνολικό ποσό στο οποίο ανέρχεται η απαίτηση της τράπεζας είναι 718.000 ευρώ. Την αποπληρωμή του αναλαμβάνει η εταιρεία, επί 23 μήνες θα πληρώνει 3.000 το μήνα και τον 24ο,δηλαδή τον Νοέμβριο του 2018, θα πληρωθεί η τελευταία δόση από 649.000 ευρώ. Είναι το γνωστό σύστημα Balloon (μπαλόνι) όπου η τελευταία και γιγαντιαία δόση αφήνεται στο τέλος. Παρέχεται εντούτοις στην εταιρεία ρητά η δυνατότητα επαναρρύθμισης του υπολοίπου το 2018».
Στην «εν υπνώσει» δανειοδότηση της εφημερίδας «αποτυπώνεται μια ιδιαίτερη πλευρά των αδιαφανών σχέσεων πολιτικής εξουσίας και τραπεζικού συστήματος. Θεωρείται εξαιρετικά αμφίβολο εάν το συγκεκριμένο δάνειο θα είχε χορηγηθεί καν, εάν ο ωφελούμενος δεν ήταν εταιρεία συμφερόντων εξέχοντα πολιτικού».
Τα δάνεια από την Παγκρήτια
Η εταιρεία είχε λάβει κι άλλο δάνειο από την Παγκρήτια Συνεταιριστική Τράπεζα 120.000 ευρώ το 2004, για το οποίο είχε γραφτεί η προαναφερθείσα προσημείωση στο ακίνητο Νεροκούρος. Τον Ιούνιο του 2005 –τον μήνα που έκλεισε η εφημερίδα– εγκρίνεται από την ίδια τράπεζα δωδεκαετές δάνειο 1.300.000 ευρώ με επιτόκιο 5,75%, για την ανέγερση τετραώροφου κτιρίου στο κέντρο της πόλης των Χανίων «με υποθήκη στο ακίνητο αυτό και εκχώρηση μελλοντικών μισθωμάτων». Παρότι το δάνειο δόθηκε στην Κήρυξ ΑΕ για κατασκευή κτιρίου, από τα έγγραφα που έλαβε η επιτροπή «προκύπτει ότι δεν είχε γίνει αλλαγή του σκοπού της που παρέμενε εκδοτικός».
Το δάνειο θα εκταμιευόταν σταδιακά ανάλογα με την πρόοδο του έργου, όμως αυτή η συμφωνία παραβιάστηκε: «Μέχρι τον Ιανουάριο 2008 είχε εκταμιευθεί ποσό 1.144.000 ευρώ ενώ το έργο είχε προχωρήσει μόλις κατά το 30%. Σημειώνεται δηλαδή παραβίαση της συμφωνίας: είχε δοθεί σχεδόν το σύνολο του δανείου με λιγότερο από το μισό του έργου να έχει εκτελεστεί». Στην Κήρυξ ΑΕ συμμετέχει και η Παγκρήτια που έχει χορηγήσει το δάνειο, αφού διευθύνων σύμβουλος και πρόεδρος της εταιρείας ανέλαβε ο Σπανουδάκης Ευάγγελος, ο οποίος ήταν επίσης πρόεδρος «σε μια εταιρεία με την επωνυμία Αναπτυξιακή ΑΕ στην οποία μετείχε (συμπτωματικά;) και η Παγκρήτια Συνεταιριστική Τράπεζα».
Τον Απρίλιο του 2008 η Κήρυξ ΑΕ λαμβάνει κι άλλο δάνειο από την Παγκρήτια ύψους 850 χιλιάδων ευρώ –αυτήν τη φορά 25ετές για την αποπεράτωση του κτιρίου–, με αποτέλεσμα ο συνολικός της δανεισμός από τη συγκεκριμένη τράπεζα να ανέλθει στα 2.150.000 ευρώ. Η τελευταία χρηματοδότηση ύψους 850 χιλιάδων ευρώ όμως δεν δικαιολογούνταν «αφού είχε ήδη πληρωθεί μεγάλο μέρος χωρίς να έχουν εκτελεστεί οι εργασίες που έπρεπε να γίνουν». Δηλαδή, «με την έγκριση ή την ανοχή της τράπεζας» λήφθηκαν «πολύ περισσότερα χρήματα που δεν δικαιολογούνται από τα κατασκευαστικά τιμολόγια».
«Το δάνειο δεν κατευθύνθηκε για τον σκοπό που δόθηκε»
Σε έκθεση ειδικής έρευνας της Τράπεζας της Ελλάδος στις 29 Νοεμβρίου 2016 διαπιστώθηκε ότι «ποσό 554.000 ευρώ, τουλάχιστον, σίγουρα δεν κατευθύνθηκε στην κατασκευή, χωρίς να είναι γνωστό πού πήγε». Η ίδια έκθεση θεώρησε ότι οι διαδικασίες αξιολόγησης του δανεισμού «απείχαν της συνήθους τραπεζικής πρακτικής», κρίνοντας «μη ορθή από τραπεζική άποψη τόσο την αναποτελεσματική παρακολούθηση της εκταμίευσης… όσο και το ότι σημαντικό μέρος του δανείου προφανώς δεν κατευθύνθηκε για τον σκοπό που δόθηκε». Το δάνειο ρυθμίστηκε τελικά τον Αύγουστο του 2016 «σε βάθος 23 αρχικά και 27 ετών εντέλει», ίσως και «υπό το βάρος των αποκαλύψεων».
Στην έκθεση της ΤτΕ διαπιστώθηκε ότι το δάνειο των 120.000 ευρώ δόθηκε παρότι η εταιρεία «δεν διέθετε ικανοποιητικά οικονομικά στοιχεία», ενώ το δάνειο του 1.300.000 ευρώ εγκρίθηκε «τον Φεβρουάριο του 2007 ενώ η εκδοτική δραστηριότητα είχε σταματήσει ήδη από τον Ιούνιο του 2006». Ακόμη αγνοήθηκε το ότι η εταιρεία είχε καταταχθεί στη βαθμίδα CCC (υψηλού ρίσκου) λόγω των δανειακών υποχρεώσεων προς την Πειραιώς, ενώ η σταδιακή δανειοδότηση για την κατασκευή του κτιρίου έγινε «χωρίς να καταστεί υποχρεωτική η προηγούμενη προσκόμιση τιμολογίων δαπανών».
Αξιοσημείωτο είναι ακόμη ότι δεν προσδιορίστηκε με ακρίβεια το ύψος του προϋπολογισμού του έργου κατασκευής του τετραώροφου κτιρίου.
Ο συνεργαζόμενος μηχανικός προσδιόρισε το κόστος ανέγερσης της οικοδομής σε 2.082.000 ευρώ, χωρίς όμως αυτό να διακριβωθεί από την τράπεζα ή αν το μέρος εκείνο το οποίο είχε αναλάβει να κατασκευάσει η εταιρία Κήρυξ ΑΕ προτού το παραδώσει στη μισθώτρια που θα το ολοκλήρωνε. Ετσι με αναφορά στο πιο πάνω ποσό των 2.082.000 ευρώ, το ποσό του 1.300.000 ευρώ (πρώτο δάνειο) εμφανιζόταν να καλύπτει το 62,4% του έργου, ενώ διαφορετική θα ήταν η εικόνα εάν δεν γινόταν αναγωγή στο όλο έργο παρά μόνο στο τμήμα του που συμβατικά υποχρεωνόταν να κατασκευάσει η Κήρυξ ΑΕ. Το τμήμα αυτό προσδιοριζόταν στο σχετικό συμφωνητικό των μερών έως το στάδιο της ολοκλήρωσης της πρώτης φάσης («cold shell») ενώ το υπόλοιπο («hot shell») θα το ολοκλήρωνε με δαπάνες της η μισθώτρια MarΚs & Spencer.
Σύμφωνα με έκθεση της 25ης Αυγούστου 2008 του συνεργαζόμενου μηχανικού του έργου, το κτίριο αποπερατωμένο κόστισε 1.200.000 ευρώ. Η τράπεζα όμως δεν διακρίβωσε, «όπως είχε υποχρέωση το πραγματικό κόστος, ώστε να διαπιστώσει εάν απαιτήθηκαν τα πρόσθετα κεφάλαια. Εάν αυτή η πληροφορία συνδυαστεί με το ότι η εταιρεία διαθέτει τιμολόγια δαπανών μόνο για 950.000 ευρώ, εικάζεται με σχετική βεβαιότητα ότι αυτό ήταν και το ύψος της χρηματικής υποχρέωσής της, άλλως ότι με το συγκεκριμένο ποσό κάλυψε τις συμβατικές της υποχρεώσεις έναντι της μισθώτριας εταιρείας».
Παρατηρείται συνεπώς «ότι με την ουσιώδη παράλειψη να διευκρινιστεί εάν το προϋπολογιζόμενο ως κόστος κατασκευής ποσό των 2.082.000 ευρώ, που δεν επαληθεύτηκε, αφορούσε ή όχι αποκλειστικά υποχρέωση της εκμισθώτριας εταιρείας Κήρυξ ΑΕ, κατέστη δυνατή η υπερχρηματοδότηση της κατά πολλές εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ και η χρήση του περισσεύματος σε σκοπούς που δεν έγιναν γνωστοί, πάντως αλλότριους από τον σκοπό του δανείου». Το έργο τελικά αποπερατώθηκε τον Αύγουστο του 2008.
