Όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος το 1929 κατοχύρωνε θεσμικά τις λαϊκές αγορές σίγουρα δεν είχε προβλέψει την ύπαρξη και τις προθέσεις ενός πρώην βουλευτή του ΛΑΟΣ. Στην αφετηρία του κραχ αντιλήφθηκε τις κοινωνικές ανάγκες που μπορούσε να καλύψει ο συγκεκριμένος θεσμός, δίνοντας διέξοδο και προοπτική τόσο στον αγροτικό όσο και στον αστικό πληθυσμό. Περίπου έναν αιώνα αργότερα ο Αδωνης Γεωργιάδης εξοβελίζει τους παραγωγούς από τις λαϊκές αγορές, εν μέσω πανδημικής κρίσης και ισχυρών πληθωριστικών πιέσεων, για να διαδραματίσει ρόλο πολιτικού μεσάζοντα μεγαλέμπορων και «ημετέρων» επαγγελματιών. Για του λόγου το αληθές, ο πρόεδρος του Ινστιτούτου Καταναλωτών (ΙΝΚΑ) Γιώργος Λεχουρίτης επισημαίνει ότι «ο κ. Γεωργιάδης εξυπηρετεί τα συμφέροντα των μεγάλων σουπερμάρκετ», ενώ χαρακτηρίζει δυσοίωνο το μέλλον για τους καταναλωτές.
Μπορεί ο υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων να υποχρεώθηκε σε δύο δεξιοτεχνικές κυβιστήσεις σε σχέση με το νομοσχέδιο, αφαιρώντας τις διατάξεις που άνοιγαν την κερκόπορτα δραστηριοποίησης ιδιωτικών εταιρειών στο υπαίθριο εμπόριο και καταθέτοντας την τελευταία στιγμή νομοτεχνικές βελτιώσεις για να κατευνάσει τις εσωκομματικές αντιδράσεις, αλλά ο σκληρός πυρήνας του νομοσχεδίου παρέμεινε αναλλοίωτος. Ο κοινωνικός χαρακτήρας των υπαίθριων αγορών μετασχηματίζεται, καθώς ο νόμος που θα τεθεί σε εφαρμογή από την 1η Φεβρουαρίου 2022 μετατρέπει βαθμηδόν τις λαϊκές σε εμπορικές αγορές. Κατά συνέπεια, η αδιαμεσολάβητη εμπορία εγχώριων φτηνών και ποιοτικών προϊόντων θα μετατραπεί σε ζητούμενο από δεδομένο. Εξού και το συμπέρασμα του προέδρου της Πανελλαδικής Ομοσπονδίας Συλλόγων Παραγωγών Αγροτικών Προϊόντων – Πωλητών Λαϊκών Αγορών Παντελή Μόσχου: «Το κυριότερο και σοβαρότερο είναι πως το νομοσχέδιο σταματάει την ελεύθερη προσέλευση των παραγωγών στις λαϊκές ύστερα από 93 χρόνια».
Ο «μεσάζων» υπουργός δεν έμεινε εκεί. Κατάργησε την πιο ευαίσθητη πτυχή του υπαίθριου εμπορίου, τις αγορές χωρίς μεσάζοντες. Πρόκειται για τις αγορές καταναλωτών οι οποίες είναι απότοκες του «κινήματος της πατάτας» στην αρχή της σκληρής λιτότητας. Οι εικόνες του πλήθους με τα απλωμένα χέρια για μία σακούλα ζαρζαβατικά αποτελούν τεκμήριο αναπαράστασης της Ελλάδας των μνημονίων. Ο εθελοντικός χαρακτήρας, σε συνδυασμό με την υιοθέτηση και στήριξή τους από δεξιούς δημάρχους, όπως ο σημερινός περιφερειάρχης Αττικής, οδήγησε τη ΝΔ στην υπερψήφιση της νομικής εξασφάλισης των εν λόγω αγορών το 2017.
Εκτός από το γεγονός ότι προσφέρουν ανά την επικράτεια προϊόντα σε τιμή πιο φτηνή ακόμη και από τις λαϊκές αγορές, διαθέτουν δωρεάν είδη πρώτης ανάγκης σε απόρους. Οπως αναφέρει ο πρόεδρος του Συλλόγου Χωρίς Μεσάζοντες Ε΄ Δημοτικής Κοινότητας Πειραιά Βαρθολομαίος Κύβελος, κατά τη διάρκεια των lockdowns γινόταν διανομή κατ’ οίκον για προϊόντα που πρόσφεραν αφιλοκερδώς παραγωγοί σε πολίτες υπό καθεστώς ένδειας. Σε αυτό το εγχείρημα αλληλεγγύης λοιπόν ο υπουργός βάζει λουκέτο χωρίς καμία αιτιολόγηση και πρόβλεψη έστω για ένα μεταβατικό σχήμα.
Γκρίνια εκ των ένδον
Το νομοσχέδιο εισάχθηκε στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής, με τον εισηγητή της ΝΔ Στράτο Σιμόπουλο να αισθάνεται την ανάγκη να διευκρινίσει ότι συμφωνεί με τα επίμαχα άρθρα και ταυτόχρονα να υπογραμμίζει ότι κατανοεί τις ενστάσεις των παραγωγικών φορέων. Εφτασε δε στο σημείο να δεσμευτεί για την ανάληψη πρωτοβουλίας προκειμένου να ικανοποιηθεί το αίτημα παραγωγών και εμπόρων αναφορικά με τη δημιουργία νέων φορέων διαχείρισης των λαϊκών αγορών στις περιφέρειες Αττικής και Κεντρικής Μακεδονίας. Παράλληλα, «γαλάζιοι» βουλευτές εξέφραζαν στους διαδρόμους της Βουλής την ανησυχία τους για τις έντονες αντιδράσεις του αγροτικού κόσμου, ενώ δεν ήταν λίγες οι παρατηρήσεις που διατυπώθηκαν κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου.
Η παράλογη πρόβλεψη κατοχής πτυχίου ΑΕΙ για ενδιαφερόμενο να πάρει άδεια παραγωγού, τη στιγμή που ανάλογο προαπαιτούμενο δεν υφίσταται για τους μετακλητούς και ενώ η κυβέρνηση εμμένει στην προτεραιοποίηση των ΕΠΑΛ έναντι των πανεπιστημίων, όπως επίσης και η εξίσωση παραγωγών και εμπόρων ή οι απαιτήσεις για δήλωση του 50% της παραγωγής και των τιμών σε ΟΣΔΕ και e-καταναλωτής αντίστοιχα, είναι κάποιες από τις ρυθμίσεις που προκάλεσαν εσωκομματική δυσθυμία.
Διόλου τυχαία η ανακούφιση του επίτιμου προσκεκλημένου εγκαινίων σουπερμάρκετ Αδ. Γεωργιάδη μετά την ψήφιση του νομοσχεδίου. «Με την πλήρη υποστήριξη όλων των βουλευτών της ΝΔ ψηφίστηκε το νομοσχέδιο του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων για τις λαϊκές αγορές και το υπαίθριο εμπόριο. Με τον Νίκο Παπαθανάση είμαστε δυνατή ομάδα. Ευχαριστώ τον γγ κ. Αναγνωστόπουλο αλλά ειδική αναφορά αξίζει και ο τέως γγ Παναγιώτης Σταμπουλίδης» ανάρτησε στο Twitter.
Υπόγειο χτύπημα στον Βορίδη
Σύμφωνα με τις πληροφορίες, ο υπουργός Ανάπτυξης μετακυλίει στον Μάκη Βορίδη την ευθύνη για τη μη μετάβαση της αρμοδιότητας από τους δήμους στις περιφέρειες και κατά συνέπεια τη σύσταση 13 νομικών προσώπων διαχείρισης των λαϊκών αγορών. Αυτήκοοι μάρτυρες μετέφεραν στην εφημερίδα ότι ο Αδ. Γεωργιάδης «τα έριξε στο υπουργείο Εσωτερικών, λέγοντας ότι φταίει ο Μ. Βορίδης» και εξέφρασαν την ανησυχία ότι «χωρίς τους νέους φορείς πάει να πει ότι οι λαϊκές θα παραδοθούν σε ιδιωτικό φορέα».
Στον αντίποδα, καλά ενημερωμένες πηγές αντιτείνουν ότι «στο υπουργείο Εσωτερικών δεν έφτασε ποτέ μια ολοκληρωμένη πρόταση με αρχή, μέση και τέλος». Πρόκειται για ακόμη ένα επεισόδιο της κόντρας που σοβεί ανάμεσα στους δύο υπουργούς και έρχεται να προστεθεί στη μετωπική σύγκρουση κατά τη διάρκεια υπουργικού συμβουλίου με φόντο τη φαρμακευτική κάνναβη.
Υπ’ ατμόν οι φορείς
Στο Documento μιλούν εκπρόσωποι των αρμόδιων φορέων, ανοίγοντας τη βεντάλια των προβλημάτων που θα προκαλέσει το νομοσχέδιο. Από την πλευρά των παραγωγών ο Παντ. Μόσχος σχολιάζει ότι αλλοιώνεται ο θεσμός των λαϊκών αγορών, ενώ κρίνει ως κυριότερη συνέπεια ότι μπαίνει τέλος στην ελεύθερη προσέλευση των παραγωγών στις λαϊκές αγορές. «Οι νομοτεχνικές βελτιώσεις που κατέθεσε ο υπουργός έχουν μικρό αντίκρισμα και σε καμία περίπτωση δεν αλλάζουν τον πυρήνα του νομοσχεδίου. Λόγου χάρη, έπρεπε να πουλήσουμε το 70% της παραγωγής που δηλώνουμε στο ΟΣΔΕ, αλλιώς θα χάναμε τις άδειες. Με τις νομοτεχνικές έπεσε στο 50%. Αυτή η πρόβλεψη δεν θα έπρεπε να υπάρχει καθόλου, γιατί μπορεί να προκύψει κακοκαιρία ή τα προϊόντα να χαλάσουν από χίλιους δυο λόγους» υποστηρίζει και προσθέτει ότι είναι δυσβάσταχτος και αχρείαστος αυτός ο όρος, αφού οι παραγωγοί φορολογούνται βάσει ταμειακής μηχανής. «Αυτή η πρόβλεψη δεν υπάρχει ούτε για τους επαγγελματίες των λαϊκών αγορών ούτε για τα σουπερμάρκετ. Δεν λέω να το προβλέψουν και για τους επαγγελματίες, αλλά εξηγώ γιατί είναι άδικο για τους παραγωγούς» σημειώνει o πρόεδρος της ομοσπονδίας των παραγωγών και καταλήγει λέγοντας: «Αν θέλουμε οι λαϊκές να έχουν κοινωνικό χαρακτήρα και να λειτουργούν όπως λειτουργούν 93 χρόνια, πρέπει να γίνουν του χρόνου νομικά πρόσωπα στις 13 περιφέρειες. Γιατί εκατομμύρια καταναλωτές τις στηρίζουν και τις έχουν ανάγκη. Δεν ήταν τυχαίο ότι σε μια έκρηξη ακρίβειας ο Ελ. Βενιζέλος θέσπισε τις λαϊκές. Να δείτε τι θα γίνει από 1η Φεβρουαρίου που θα εφαρμοστεί ο νόμος, όταν ο παραγωγός θα πηγαίνει να βγάλει άδεια και δεν θα του δίνουν…».
«Πλέον είμαστε παράνομοι»
Κατά τον Βαρθ. Κύβελο, η κατάργηση των αγορών χωρίς μεσάζοντες είναι προϊόν δύο παραγόντων. Αφενός των πιέσεων από τους εμπόρους των λαϊκών αγορών, αφετέρου της κουλτούρας σύμφωνα με την οποία η κυβέρνηση λειτουργεί ως μεσάζοντας εξυπηρέτησης συμφερόντων. «Τα κυβερνητικά στελέχη νιώθουν άβολα ενώ οι ίδιοι είναι μεσάζοντες. Τη ΔΕΗ δεν την πήραν οι ιδιώτες από τους πολίτες αλλά από έναν μεσάζοντα, τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Εν πάση περιπτώσει, την κατάργηση την επέβαλαν οι έμποροι. Υπήρχαν πιέσεις από εμπόρους να μπει λουκέτο» διαπιστώνει.
Αποκαλύπτει ότι στα αυτιά του είχαν φτάσει φήμες για άλλους υπουργούς, όπως ο Νίκος Χαρδαλιάς, που πίεζαν τον Αδ. Γεωργιάδη να αλλάξει άποψη, αλλά «δυστυχώς δεν πείστηκε». Επιπλέον, καθιστά σαφές ότι μετά τον νόμο του ΣΥΡΙΖΑ τέτοιου είδους δράσεις γίνονται σε όλους τους δήμους εκτός από αυτούς που έχουν ακροδεξιούς δημάρχους. «Δεν είναι κομματικοποιημένη δράση κι αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι ο Γιώργος Πατούλης ήταν από τους πρώτους που το υιοθέτησαν» λέει και παραθέτει το πλαίσιο λειτουργίας των συγκεκριμένων αγορών: «Το εγχείρημα στηρίζεται σε τρεις πυλώνες. Πρώτον, να βοηθήσουμε τους παραγωγούς. Δεύτερον, να βοηθήσουμε τον καταναλωτή τόσο ως προς την τιμή όσο και ως προς το να χτίσει καταναλωτική συνείδηση. Ο τρίτος και βασικότερος είναι να βοηθήσουμε συμπολίτες μας που δεν έχουν να φάνε».
Ο εκπρόσωπος της πρωτοβουλίας που τοποθετήθηκε στην ακρόαση φορέων για το νομοσχέδιο του υπουργείου Ανάπτυξης εξηγεί πως η κοστολόγηση γίνεται με βάση τη μέση τιμή ανάμεσα στην τιμή διάθεσης των προϊόντων από τους παραγωγούς στους εμπόρους και την τιμή πώλησης στις λαϊκές. «Οταν στις λαϊκές αγορές η τιμή της πατάτας είναι 0,80 ευρώ το κιλό και στα σουπερμάρκετ 1 ευρώ, σε εμάς κοστίζει 0,50 ευρώ. Ετσι έχουν όφελος και ο παραγωγός και ο καταναλωτής» αναφέρει και συμπληρώνει ότι οι διοργανωτές δεν έχουν κανένα όφελος, ενώ ο κάθε παραγωγός προσφέρει ποσότητα της παραγωγής του δωρεάν χωρίς παράτες και αυτοπροβολή.
Ωστόσο δεν αρνείται ότι «υπάρχουν άνθρωποι που το εκμεταλλεύτηκαν και έβγαζαν μέχρι και 5.000 ευρώ μαύρα τον μήνα. Ελεγαν του παραγωγού ότι θα τους δώσει το 10% και έβαζαν άνθρωπο δίπλα στην ταμειακή για να δει το Ζ. Αυτό εκμεταλλεύτηκε ο υπουργός. Σε μια συζήτηση μας είπε: “Είστε λαμόγια” και του απαντήσαμε: “Ναι, υπάρχουν και λαμόγια, αλλά καις μαζί με τα ξερά και τα χλωρά γιατί το κράτος δεν κάνει ελέγχους”». Καταλήγοντας, ο κ. Κύβελος ξεκαθαρίζει ότι από εδώ και στο εξής τα χέρια τους είναι δεμένα γιατί το πρόστιμο θα επιβάλλεται στους παραγωγούς, αφού «πλέον είμαστε παράνομοι».
«Θα επιβαρυνθεί η τσέπη»
Τον κώδωνα του κινδύνου για τους καταναλωτές κρούει ο πρόεδρος του ΙΝΚΑ Γ. Λεχουρίτης. «Ο φόβος είναι πως οι τιμές στις λαϊκές θα αυξηθούν. Οταν το νομοσχέδιο εφαρμοστεί οι καταναλωτές θα επιβαρυνθούν περισσότερο μέσα στη δίνη της ακρίβειας. Οι λαϊκές αγορές των παραγωγών θα γίνουν λαϊκές αγορές για εμπόρους επειδή οι παραγωγοί επί της ουσίας εξοστρακίζονται. Πάντα λέγαμε ότι οι έμποροι δεν πρέπει να είναι παραπάνω από 10% διότι η μαφία των λαϊκών εκβιάζει τους παραγωγούς δημιουργώντας καθεστώς εναρμονισμένων πρακτικών. Δεν υπήρχε ανταγωνισμός. Μιλάμε για καρτέλ και τριγωνικές συναλλαγές που κανένας δεν έχει ελέγξει» υποστηρίζει και προβλέπει ότι «οι λαϊκές θα καταντήσουν ένα ακριβό “κατάστημα” για να οδηγηθούν οι καταναλωτές στα σουπερμάρκετ. Γι’ αυτό θεωρώ ότι ο κ. Γεωργιάδης εξυπηρετεί τα συμφέροντα των μεγάλων σουπερμάρκετ και γι’ αυτό καταργεί και τις αγορές χωρίς μεσάζοντες».
Δεν διστάζει, επίσης, να στηλιτεύσει τη στάση συγκεκριμένων συνδικαλιστών. «Οταν συμμετείχα στη διαδικασία ακρόασης φορέων της αρμόδιας επιτροπής της Βουλής για το νομοσχέδιο άκουσα όλους τους φορείς που εξέθεσαν τις απόψεις τους και συμπέρανα ότι τέτοιο γλείψιμο δεν έχω ξαναδεί ποτέ μου σε υπουργό από εκπροσώπους συντεχνιών των εμπόρων» αφηγήθηκε. Σχολιάζοντας την ψήφιση του νομοσχεδίου στη συγκεκριμένη συγκυρία, ο κ. Λεχουρίτης εκτίμησε πως «το αύριο είναι δυσοίωνο. Ο μόνος στη χώρα μας που λέει ότι δεν υπάρχει ακρίβεια είναι ο κ. Γεωργιάδης».
