Ενα νέο βιβλίο για τον γεννήτορα του ρεμπέτικου που παρουσιάζει το έργο του μέσα από πρωτότυπο υλικό το οποίο προέρχεται από το αρχείο της οικογένειας.
Ανατρέχω στην πιο αξιόλογη βιβλιογραφία των τελευταίων δεκαετιών για τον Μάρκο Βαμβακάρη και στέκομαι στον «Αγιο Μάγκα» (2005) του δημοσιογράφου και στιχουργού Μάνου Τσιλιμίδη, στο δίτομο έργο «Μάρκος Βαμβακάρης. Από τον μύθο στην ιστορία» (2017) του Δημήτρη Θ. Βαρθαλίτη (ίσως ό,τι πιο εμπεριστατωμένο κυκλοφόρησε για τον Μάρκο) και στο βιβλίο «Ο πατριάρχης του ρεμπέτικου» (2020) που περιλαμβάνει αποσπάσματα από την αυτοβιογραφία του Βαμβακάρη και άλλα κείμενα, τα οποία μετέφρασε στα γαλλικά ο μουσικός και ερευνητής Χρήστος Πουλάκης. Σήμερα έχουμε στα χέρια μας ακόμη μία περιποιημένη έκδοση για τον Βαμβακάρη με τίτλο «Μάρκος ο Συριανός» που επιμελήθηκαν ο Γιώργος Θανόπουλος και ο Διονύσης Μανιάτης. Πρόκειται για «βιβλίο – εγκυκλοπαίδεια» σχετικά με τη ζωή και τα τραγούδια του Μάρκου Βαμβακάρη, όπως διαβάζουμε στις πρώτες σελίδες του, που η έκδοσή του αποτελούσε προσωπική επιθυμία του γιου τού Μάρκου, Στέλιου Βαμβακάρη. Δυστυχώς ο Στέλιος δεν μπόρεσε να δει ποτέ εκτυπωμένο το βιβλίο, αφού ολοκληρώθηκε τον Μάιο του 2019 κι εκείνος ένα μήνα αργότερα κίνησε για να βρει τον Μάρκο του.
Οικογενειακό αρχείο
Σύμφωνα με τον πρόλογο του Διονύση Μανιάτη, στόχος των δύο ερευνητών δεν ήταν να γράψουν άλλη μια βιογραφία του Μάρκου, αλλά να καταγράψουν και να παρουσιάσουν κατά το δυνατόν πληρέστερα το έργο του, δηλαδή τα τραγούδια του. Μιλάμε στην ουσία για μια τεκμηρίωση της πατρότητας τραγουδιών του Βαμβακάρη, τα οποία για διάφορους λόγους είχαν κυκλοφορήσει υπό τα ονόματα τρίτων. Κι εκεί ακριβώς ήταν πολύτιμη η συμβολή του Στέλιου Βαμβακάρη, παραδίδοντας στους συγγραφείς πρωτότυπο υλικό από το αρχείο της οικογένειας, καθώς και πληροφορίες που γνώριζε ο ίδιος από τον πατέρα του σχετικά με τα τραγούδια του.
Το πρώτο κεφάλαιο τιτλοφορείται «Η ζωή και το έργο του» με αποσπάσματα κυρίως από την αυτοβιογραφία του Μάρκου και σχόλια των συγγραφέων. Τα επόμενα τρία κεφάλαια («Ο Μάρκος στην εποχή του γραμμοφώνου», «Ο Μάρκος στην εποχή του ηλεκτρόφωνου» και «Τα τραγούδια του Μάρκου στις 33 στροφές, LPs και CDs») παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον για κάθε μελετητή του ρεμπέτικου, αφού περιλαμβάνουν τους στίχους όλων των τραγουδιών του μαζί με τα ονόματα των αρχικών ερμηνευτών και τους κωδικούς των δισκογραφικών ετικετών (Odeon, Parlophone, Minos κ.λπ.). Για μένα, ωστόσο, το σημαντικότερο κεφάλαιο του βιβλίου είναι αυτό με τα «Ακυκλοφόρητα τραγούδια, χειρόγραφα, πρόσωπα, λεξιλόγιο», αφού μέσα του επιχειρείται μια συγκέντρωση των μη ταυτοποιημένων βαμβακαρικών ασμάτων, μια παράθεση όλων των προσώπων και των αντιφωνήσεων που υπάρχουν στα τραγούδια του, καθώς και η καταγραφή 111 λέξεων και φράσεων που αποτελούσαν το προσωπικό λεξιλόγιό του.
Ενα μικρό δείγμα: «Κάνω σαρμάκο» (κάνω ότι δεν καταλαβαίνω), «μπουλασιλίκι» (θυμός, οργή), «σπαχάνι» (μυρωδάτο περσικό χασίσι), «ντουντού» (αγαπημένη, εκλεκτή) κ.ά. Στο τελευταίο κεφάλαιο της έκδοσης, πριν από τα «Παραρτήματα», που φέρει τον τίτλο «Επιφυλλίδες της ζωής του Μάρκου», διαβάζουμε ενδιαφέρουσες αφηγήσεις των συνθετών Ακη Πάνου, Δήμου Μούτση και Χρήστου Λεοντή, αλλά και της συζύγου του Βαγγελιώς Βαμβακάρη, των ερευνητών Πάνου Σαββόπουλου και Κώστα Χατζηδουλή, της ερμηνεύτριας και συντρόφου του Στέλιου Βαμβακάρη Εβελίνας Αγγέλου, ενώ υπάρχει αντί επιλόγου και ένα κείμενο του Μανώλη Ρασούλη.
Μια μαρτυρία
Αξίζει, νομίζω, να μεταφέρω αυτούσια σχεδόν μια μαρτυρία του Στέλιου Βαμβακάρη που αφορά τη σχέση του Μάρκου με τον Ακη Πάνου και που περιέχεται στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου. Λίγο πριν ο Μάρκος πεθάνει, αποφάσισαν οι δυο γιοι του, ο Στέλιος και ο Δομένικος, να χαρίσουν το μπουζούκι του στον Πάνου. Αφού ο Πάνου πήρε το μπουζούκι, τηλεφωνούσε συχνά του Στέλιου λέγοντάς του πως δεν πιστεύει ότι έχει στα χέρια του το μουσικό όργανο του Βαμβακάρη. Μια μέρα, όμως, κάλεσε τον Στέλιο στο σπίτι του, του επέστρεψε το μπουζούκι και του είπε πως «είναι βαριά κληρονομιά το μπουζούκι του Μάρκου». Μαζί με το όργανο του έδωσε και μερικούς στίχους, τους οποίους ο Στέλιος μελοποίησε αφού ο Ακης Πάνου είχε φύγει κι αυτός από τη ζωή.
Οι στίχοι του Πάνου απ’ αυτό το τραγούδι, που δεν ηχογραφήθηκε ποτέ, έλεγαν τα εξής: «Πολύ βαριά κληρονομιά/ του Μάρκου τ’ οργανάκι/ ανάσα του και πάθη του/ τα πάθη του κοσμάκη… Πολύ βαριά κληρονομιά/ του δάσκαλου το τέλι/ όλου του κόσμου τα δεινά/ κι όπου κακό σου θέλει». Τέλος, κάτι εξίσου σημαντικό για την παρούσα κυκλοφορία σε σχέση με τη σύγχρονη ψηφιακή εποχή είναι και το QR code που περιέχεται. Ο αναγνώστης μπορεί μέσω του QR code να δει και να ακούσει μια σειρά από σπάνια οπτικά και ηχητικά ντοκουμέντα. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζουν η συνέντευξη του Μάρκου στη συνθέτρια Ελένη Καραΐνδρου από το αρχείο της ΕΡΤ (θεωρούνταν χαμένη για πολλές δεκαετίες), το απόσπασμα από ντοκιμαντέρ του κυπριακού ΡΙΚ, στο οποίο ο Μάρκος τραγουδά τη «Φραγκοσυριανή» και τα «Ματόκλαδά σου λάμπουν», καθώς και ένα απόσπασμα από το τηλεοπτικό «Παρασκήνιο», όπου μιλάνε για τον Μάρκο η κυρα-Βαγγελιώ και οι δυο γιοι του, Στέλιος και Δομένικος.
INFO
Το βιβλίο «Μάρκος ο Συριανός» των Γ. Θανόπουλου – Δ. Μανιάτη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Music Corner
