Το νέο έργο του Μαρκ Κάζινς «Πορεία προς τη Ρώμη» αποτελεί ένα πολιτικό ντοκουμέντο από το οποίο δεν λείπει η ρηξικέλευθη σινεφίλ ματιά του ιρλανδο-σκοτσέζου ντοκιμαντερίστα.
Στο ντοκιμαντέρ «Πορεία προς τη Ρώμη» του Mαρκ Κάζινς χρησιμοποιείται σπάνιο αρχειακό υλικό που δένει υποδειγματικά με εικόνες από τη σύγχρονη πραγματικότητα. Το θέμα του φιλμ είναι η γέννηση του ιταλικού φασισμού και η άνοδος του στα κυβερνητικά κλιμάκια της χώρας (με αρχηγό τον 39χρονο πρώην σοσιαλιστή και δημοσιογράφο Μπενίτο Μουσολίνι να γίνεται ο νεότερος πρωθυπουργός στην ιταλική ιστορία) καθώς και η καταλυτική επίδραση της φασιστικής ιδεολογίας στα πολιτικά δρώμενα των χωρών της προηγμένης Δύσης. Από την Γερμανία και την Ισπανία μέχρι την Αγγλία (ο Τσόρτσιλ αποθέωσε τη δύναμη του Μουσολίνι χαρακτηρίζοντας τον ως τον «πιο καινοτόμο εν ζωή νομοθέτη»), την Ιαπωνία αλλά και τις ΗΠΑ που διέκριναν στην πορεία προς τη Ρώμη των Μελανοχιτώνων του Μουσολίνι τα «γοητευτικά στοιχεία μιας πολύχρωμης και ανώτερης επανάστασης», οι Μεγάλες Δυνάμεις υποκλίθηκαν στο όραμα του Ντούτσε. Όλα αυτά θα ήταν ελάσσονος σημασίας και θα περιορίζονταν στα στενά πλαίσια ενός χρήσιμου μαθήματος ιστορίας αν ο Κάζινς δεν έκρουε τον κώδωνα κινδύνου εξετάζοντας το ανατριχιαστικό στοιχείο της επιρροής των φασιστικών ιδεών της ακροδεξιάς στις σύγχρονες γενεές.
Α πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Το φιλμ ανοίγει με ένα τουίτ του Ντόναλντ Τραμπ που αναπαράγει τη φράση του Μπενίτο Μουσολίνι «Καλύτερα μια μέρα ζωής σαν λιοντάρι παρά 100 χρόνια να ζεις σαν πρόβατο». Στην ερώτηση του δημοσιογράφου προς τον Τραμπ αν ταυτίζεται με τον φασίστα Μουσολίνι, ο πρώην αμερικανός πρόεδρος ξεφεύγει on camera με υπεκφυγές.
Ακολουθεί το μάθημα ιστορίας του Κάζινς που έχει ως αφετηρία το διάστημα 28-30 Οκτωβρίου 1922. Στα ασπρόμαυρα πρόχειρα καρέ καταγράφεται η πορεία των μελανοχιτώνων από τη Νάπολη προς τη Ρώμη για να καταλάβουν –και τυπικά- την εξουσία. Το πρόσωπο του Μουσολίνι απουσιάζει από εκείνα τα πλάνα (κρυβόταν στα σύνορα με την Ελβετία ώστε να το σκάσει από τη χώρα αν κάτι δεν πήγαινε καλά) αλλά ο τότε βασιλιάς της Ιταλίας Βιτόριο Εμανουέλε Γ, υποκύπτοντας στη δύναμη των φασιστών, «απολύει» τον εν ενεργεία Πρωθυπουργό, τον Λουίτζι Φάκτα. Στη συνέχεια δίνει τα κλειδιά του ιταλικού κράτους στον Μουσολίνι: το πρώτο πορτρέτο του ιδρυτή και αρχηγού του Φασιστικού Κόμματος της Ιταλίας που έχει καταγραφεί από την κινηματογραφική κάμερα, μοιάζει να είναι βγαλμένο από ταινία τρόμου. Η συνέχεια είναι γνωστή. O Ντούτσε μαζί με τον κυριότερο σύμμαχο του Αδόλφο Χίτλερ θα αιματοκυλήσουν λίγα χρόνια αργότερα την Ευρώπη και ολόκληρο τον κόσμο.
Ο Ιρλανδοσκοτσέζος σκηνοθέτης του υπέροχου «The story of film» υπογράφει ένα αιχμηρό ντοκιμαντέρ, που δεν περιορίζεται στην άνοδο του Φασισμού στην Ιταλία, αλλά εξετάζει το φαινόμενο της διάχυσης των ακροδεξιών και φασιστικών ιδεών σε όλα τα κοινωνικά στρώματα, καθώς και στη συμβολή της κινηματογραφικής και τηλεοπτικής εικόνας σ’ αυτή την εξάπλωση. Οι παραλληλισμοί με τον Τραμπ, και την είσοδο των οπαδών του στο Καπιτώλιο πριν από δύο χρόνια, είναι μόνο ένα στοιχείο από τα πολλά που χρησιμοποιεί ο Κάζινς για να μιλήσει για το καρκίνωμα του φασισμού, μέσω της ιστορίας που επαναλαμβάνεται είτε σαν φάρσα είτε σαν τραγωδία.
Με πλούσιο και σπανιότατο αρχειακό υλικό, που καθόλου ή ελάχιστα έχει προβληθεί στο παρελθόν, με γυρίσματα στη σύγχρονη Ιταλία, σκηνές από κλασικές ιταλικές ταινίες και αφήγηση από τη σπουδαία Ιταλίδα ηθοποιό Άλμπα Ρορβάχερ, ο Κάζινς μας παραδίδει ένα συγκινητικό, αλλά και υψηλού αισθητικού επιπέδου ντοκιμαντέρ.
“Μεγάλωσα στη Βόρεια Ιρλανδία το’ 70», εξηγεί ο Μαρκ Κάζινς. «Σε μία εποχή δηλαδή που η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου λειτουργούσε υπόγεια χρησιμοποιώντας ακροδεξιούς παραστρατιωτικούς ώστε να καταπνίξει το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα. Άρα η επικίνδυνη δεξιά, ήταν μέρος της ζωής μου. Στις αρχές του 1990 συν-σκηνοθέτησα μια άλλη ταινία, το «Another Journey By Train» στην οποία επιχείρησα να προσεγγίσω την ακροδεξιά στην Γαλλία, τη Σκωτία, την Αυστρία και τη Γερμανία. Το θέμα λοιπόν αυτό με ενδιέφερε ανέκαθεν και η επέτειος των 100 χρόνων από την Πορεία προς τη Ρώμη ήταν μια καλή ευκαιρία να επανέλθω».
Αναφορικά με τον ρόλο της Άλμπα Ρορβάχερ στην ταινία του λέει πως «είναι λίγο σαν τη μητέρα μου και πολλούς άλλους: εργατική τάξη, Καθολική, ελαφρώς προληπτική, όχι πολύ μορφωμένη και άρα, χωρίς άμυνες απέναντι στην φασιστική μυθολογία. Εάν θέλει κανείς να κατανοήσει γιατί ο φασισμός απέκτησε την εξουσία, πρέπει να καταλάβει γιατί φάνταζε ελκυστικός στον απλό κόσμο της εποχής, σε ανθρώπους δηλαδή που δεν ήταν εκ φύσεως κακοί, αλλά τελικά έκαναν φρικτές πολιτικές και προσωπικές επιλογές».
Μιλά όμως και για τον ρόλο της τέχνης και του σινεμά, και για την κληρονομιά του φασισμού στους μεταγενέστερους ιταλούς δημιουργούς. «Το σινεμά είναι ηθικά ουδέτερο –είναι μια δύναμή που μπορεί να υπηρετήσει το καλό ή το κακό. Το 1922 ήταν μια εποχή ιδεολογικού ελέγχου, όμως πολλοί καλλιτέχνες αρνήθηκαν αυτόν τον έλεγχο: Elvira Notari, Chaplin, Carl Theodor Dreyer και άλλοι. Σήμερα, έχουμε την ίδια επιλογή…».
Η «Πορεία προς τη Ρώμη» βραβεύτηκε στο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ του Άμστερνταμ, καθώς και στο Διεθνές Φεστιβάλ του Σάο Πάολο της Βραζιλίας και κυκλοφορεί από τις 26 Οκτωβρίου στις ελληνικές αίθουσες σε διανομή Weird Wave.
