Μία συζήτηση για τον εγκλεισμό, τη διαφορετικότητα και την αμοιβαία ελευθερία που έχει ανάγκη το θέατρο και η κοινωνία στην εποχή του #MeToo.
Το «Χάπι» είναι μια έντεχνη, πρωτοποριακά γραμμένη αλληγορία, γεμάτη φαρσικό χιούμορ και γνήσια συγκίνηση, για την απουσία της αγάπης και για τη μακρά και βαθιά ανάγκη μας γι’ αυτήν. Με αφορμή την παράσταση που ανεβαίνει στο θέατρο Σταθμός μιλήσαμε με τον σκηνοθέτη και ηθοποιό Μάνο Καρατζογιάννη για τα σύγχρονα θέματα που τέμνει το έργο, τις παρατεταμένες κρίσεις που έχει βιώσει η νέα γενιά και τη δολοφονία του 16χρονου Κώστα Φραγκούλη. «Το αίτημα για ΔΙΚΕΟΣIΝΗ είναι ακόμη ανοιχτό και παραμένει μετέωρο. Κι αυτό με τρομάζει περισσότερο από όλα», λέει χαρακτηριστικά.
– Γιατί επιλέξατε το «Χάπι» του βραβευμένου ιρλανδού συγγραφέα Έντα Γουόλς; Πρόκειται για ένα σύγχρονο έργο.
Κατ’ αρχάς είναι ένα έργο ενός πολυβραβευμένου συγγραφέα που ανέβηκε το 2020 μέσα στην πανδημία, στη Νέα Υόρκη και στο Φεστιβάλ Εδιμβούργου, όπου απέσπασε διθυραμβικές κριτικές θίγοντας θέματα τόσο σημερινά: όπως ο εγκλεισμός, η βία και η ετερότητα. Ό,τι πιο σύγχρονο δηλαδή γράφτηκε τελευταία, επιλέξαμε να παρουσιάσουμε για πρώτη φορά στο Θέατρο Σταθμός ύστερα από μια σειρά ξεχωριστών παραστάσεων της σύγχρονης δραματουργίας: «Φυλές» της Νίνα Ρέιν, « Όπως πάει το ποτάμι» του Μάρτιν Σέρμαν και «Η Χώρα που ποτέ δεν πεθαίνεις» της Ορνέλα Βόρπσι. Το έργο του Έντα Γουόλς ανοίγει μια κλειστή πόρτα και επιχειρεί, μέσα από πρωτότυπους σκηνικούς κώδικες, αν όχι να θεραπεύσει έστω να επικοινωνήσει τα ψυχικά μας τραύματα. Έτσι κι αλλιώς μετά την πανδημία μοιάζει όλοι μας σα να ξεκινάμε από την αρχή προσπαθώντας να αφήσουμε πολλά βάρη πίσω μας. Προσωπικά, αν και αρχικά ήμουν διστακτικός να παίξω πάλι έναν ρόλο με τόσο έντονο ψυχικό φορτίο, μόλις διάβασα το έργο συγκινήθηκα από ένα κοινό βίωμα που έχω με τον χαρακτήρα (Τζον Κέιν): την προωρότητα της γέννησής του και πως εκείνος θεωρεί ότι επηρέασε τη ζωή του. Ίσως αυτό να συνέτεινε πιο πολύ από όλα για την τελική επιλογή. Ακούγεται λίγο περίεργο όταν μιλάμε για ένα τόσο σημαντικό έργο, αλλά αυτό το στοιχείο με συγκίνησε βαθιά.
-Μία αλληγορία για τον εγκλεισμό, την ψυχική υγεία, την απουσία της αγάπης. Με ποιον τρόπο τα θέματα του έργου αγγίζουν και τέμνουν πλευρές του σύγχρονου, κατακερματισμένου κόσμου;
Το «Χάπι», όπως σημειώνει και ο ίδιος του ο συγγραφέας, είναι ένα κάλεσμα αλληλεγγύης για να καταλάβουμε και να ακούσουμε τον διπλανό μας, μα κυρίως για να αναλάβουμε την ευθύνη να νοιαστούμε ξανά για όσους είναι ή αισθάνονται ευάλωτοι. Είναι «μια αγκαλιά», ένας λόγος που μας πιάνει από το χέρι για να μπορέσουμε να πάμε παρακάτω στον τόσο αβέβαιο σύγχρονο κόσμο μας. Ένας αισθηματικός κόσμος για όλους εμάς, «τους αφύλακτους αριστοκράτες της ιστορίας» που αγωνιζόμαστε να πούμε την προσωπική μας ιστορία φέρνοντας μας στο νου τα λόγια του ψυχίατρου και πεζογράφου Γιώργου Χειμωνά, ο οποίος συνήθιζε εμφατικά να λέει πως «ότι αξίζει σ’ ένα άνθρωπο είναι να μπορεί να πει μια ιστορία». Πρόκειται δηλαδή για μια έντεχνη, πρωτοποριακά γραμμένη αλληγορία, γεμάτη φαρσικό χιούμορ και γνήσια συγκίνηση, για την απουσία της αγάπης και για τη μακρά και βαθιά ανάγκη μας γι’ αυτήν. Ο Τζον Κέιν, ο ήρωας που αγωνίζεται να βγει έξω, είναι ένας από μας. Και τα τραύματά του μας θυμίζουν δικά μας όσο κι αν η μνήμη προσπαθεί να τα ξεχάσει ή φαινομενικά δεν τα έχει καταγράψει καν.
– Οι δύο χαρακτήρες παγιδεύονται στην απομόνωση και τους κανόνες της. Πόσο εύκολο είναι να βρεθεί κάποιος στη συνθήκη του εγκλωβισμού και ποια είναι η συμβολή της αλληλεγγύης για την έξοδο από αυτήν;
Όπως αποδείχθηκε και στην πανδημία, έγκλειστοι μπορούμε να νιώθουμε ακόμη και στο σπίτι μας μέσα. Σε κάποια συνεργασία ή και σχέση, κι όχι απαραίτητα σε κάποιο ίδρυμα. Όλα αυτά τα σοκαριστικά φανέρωσε η πανδημία. Κι αν δεν ήταν η αλληλεγγύη, οι πέντε φίλοι, οι άνθρωποι μας, θα είχαμε τρελαθεί ή σε κάποιες περιπτώσεις δεν θα είχαν σωθεί κι αρκετοί συνάνθρωποί μας.
– Πιστεύετε ότι υπάρχει «Χάπι» για όλα όσα βιώνουμε σήμερα; Ποια είναι η συμβολή της τέχνης σε αυτό;
Η τέχνη φαίνεται να χάνει προς το παρόν, μια και όλοι ασχολούνται με τις ψηφιακές πλατφόρμες και τις καθημερινές σειρές. Δεν είναι όμως αλήθεια. Δεν μπορεί το τουίτερ να αντικαταστήσει το Ασκληπιείο. Το θέατρο θα διατηρεί εσαεί τον θεραπευτικό του χαρακτήρα. Η Τέχνη είναι το χάπι, ειδικά σε μια τόσο μετέωρη εποχή σαν τη δική μας. Είναι «ότι απέμεινε από τον θεό» για να ξαναθυμηθώ τα λόγια του Γιώργου Χειμωνά. Και σύντομα ξανά προς τη δόξα τραβά!
– Ανήκετε σε μία νέα γενιά καλλιτεχνών η οποία έχει βιώσει απανωτές και παρατεταμένες κρίσεις. Τι περιμένετε από την επόμενη μέρα στο θέατρο στην εποχή μετά το #MeToo; Πιστεύετε ότι έχει ακουστεί ουσιαστικά το αίτημα για αποδοχή της διαφορετικότητας;
Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου ακούω για την κρίση. Μοιάζει πιο τρομακτική πια κι απ’ την τελική κρίση. Δεν ξέρω πια κι αν μας καθησυχάζει η διαρκής αναφορά της αντί να μας κινητοποιεί και να μας αφυπνίζει ως όφειλε. Τουλάχιστον η «κρίση» με έμαθε να μην περιμένω. Με το #MeToo περιμένω το πιο λίγο αλλά και το πιο πολύ: δηλαδή τον σεβασμό. Να διαπνέονται οι σχέσεις από αμοιβαία ελευθερία. Ώστε να είναι ωραίες. Δεν είναι εύκολο αλλά το περιμένω. Και μη νομίζετε ότι το μπούλινγκ το κάνουν μόνο οι σκηνοθέτες στους ηθοποιούς, μπορεί να συμβεί και το ανάποδο. Δεν είναι θέμα ιδιοτήτων. Αλλά αρχών και αξιών. Όπως και ο σεβασμός στην προσωπική ιστορία του άλλου, στην ατομικότητα του. Εκεί κρίνεται και η Δημοκρατία μας. Από αυτήν την απλή παράμετρο εξαρτάται η ισοπολιτεία και η Δημοκρατία που όλοι μας ονειρευόμαστε κι όχι από τα συνήθη επαναστατικά τσιτάτα και συνθήματα.
– Τι σας τρομάζει περισσότερο στην εποχή που ζούμε; Δεν έχει περάσει καιρός από τη δολοφονία του 16χρονου Κώστα Φραγκούλη.
4 ευρώ παραπάνω από τα χρόνια του αρκούσαν για να δολοφονηθεί εν ψυχρώ από την ελληνική αστυνομία. Όσοι ξέρουν λένε πως τα κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την κοινωνική ενσωμάτωση των Ρομά φαγώθηκαν από τους επιτήδειους χωρίς να γίνει καμία αξιόλογη προσπάθεια και σχετική δράση τις τελευταίες δεκαετίες. Ως εκ τούτου, αρκετοί Ρομά είναι αναγκασμένοι να ζουν στην παρανομία. ” Έτσι όπως προχωράει σήμερα η κοινωνία, ή είσαι από τους πολύ δυνατούς ή γίνεσαι παράνομος. Μέσος όρος δεν υπάρχει” γράφει η Λούλα Αναγνωστάκη στον ” Ουρανό Κατακόκκινο” ήδη από το 1998. Στο θέατρο πάλι, τώρα σε μας, ο ” πιο εντάξει ” που λέμε από το προσωπικό και ο πιο παλιός είναι Ρομά. Δεν έχουν περάσει πολλές μέρες ναι, αλλά το αίτημα για “ΔΙΚΕΟΣIΝΗ ” είναι ακόμη ανοιχτό και παραμένει μετέωρο. Κι αυτό με τρομάζει περισσότερο από όλα.
INFO:
Σάββατο στις 18:00 | Κυριακή και Τετάρτη στις 21:00
Οι παραστάσεις την Παραμονή Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς δε θα πραγματοποιηθούν και μεταφέρονται για την επόμενη των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, δηλαδή Δευτέρα 26/12 και Δεύτερα 2/1 στις 21:00.
Θέατρο Σταθμός, Βίκτωρος Ουγκώ 55, Μεταξουργείο
Τηλ.: 210 5230267 | stathmostheatro.gr
