Ο θερινός μήνας Ιούλιος είναι ο λαμπρός εξάδελφος του ανοιξιάτικου μήνα Απρίλιου. Είναι οι μοναδικοί μήνες που μελωδούν με το υγρό λάμδα και η υγρασία τους είναι ποιητική. Τον Ιούλιο γιορτάζουμε την ποίηση της επανάστασης και, συνάμα, την επανάσταση της ποίησης. Την 4η Ιουλίου θριαμβεύει η Αμερικανική Επανάσταση, είναι η Ημέρα της Ανεξαρτησίας, το 1776. Δεκατρία χρόνια μετά η μεγάλη Γαλλική Επανάσταση, στις 14 Ιουλίου πέφτει η Βαστίλλη, θριαμβεύουν ο Μαξιμιλιανός Ροβεσπιέρος και ο αρχάγγελος. Στις 28 Ιουλίου του 1957 ιδρύεται στο Cosio d’Arroscia, ένα αγέρωχο χωριό στην Ιταλία, η Καταστασιακή Διεθνής (Internationale Situationniste), η οργάνωση του Γκυ Ντεμπόρ που αντέστρεψε το υπερρεαλιστικό πρόγραμμα Σαιν-Ζυστ «Η ποίηση στην υπηρεσία της επανάστασης» κάνοντάς το «Η επανάσταση στην υπηρεσία της ποίησης».
Στις 24 Ιουλίου του 1974 πέφτει η επάρατος επταετής δικτατορία που πήγε την Ελλάδα τόσα χρόνια πίσω και εγκαινιάζεται η δημοκρατική περίοδος που φέτος κλείνει μισόν αιώνα ζωής.
Ο ποιητής Θάνος Σταθόπουλος, γεννημένος στις 10 Ιουλίου του 1963, αποφαίνεται: «Ο Ιούλιος είναι ελυτικός, ο Απρίλιος σολωμικός» και μοσχοβολούν οι κήποι. Στις 17 Ιουλίου του 1926 γεννήθηκε ο Νίκος Καρούζος που μας δώρισε το αθάνατο ποίημα «Αλλόφρονας Ιούλιος»:
Ο γενέθλιός μου μήνας στα θολερά λιοπύρια του Καρκίνου μ’ έναν απρόκοφτον ίσκιο που αναβλύζει δονούμενος από φευγαλέα /φωνήματα κληματαριάς — τι άρια ο θάνατος ή η έβδομη κοίμηση.
Στις 5 Ιουλίου του 1958 είδε το πρώτο φως ο ποιητής Ηλίας Λάγιος που με τόσους τρόπους ανανέωσε (όπως και ο Καρούζος) το πώς δεξιωνόμαστε τον ποιητικό λόγο. Γράφει: υπέρτατη κρίση των χρωμάτων δοκιμασμένο πετροκέρασο όριο κυβερνημένη από φωτιά και νερό κυβερνημένη, κυβερνημένη από χελδόνια τεφρή της άρνησης νόημα του παραδόξου ντυμένη μ’ ένα ριζικό άχραντη κυρά της λεμονιάς του καυτού μεσημεριού και του σκύλου.
Εναν αιώνα πριν, στις 10 Ιουλίου του 1924, γεννιέται ο λατρεμένος Ε. Χ. Γονατάς, που ξεχαρβάλωσε και ανασυγκρότησε την πεζογραφία μας μπολιάζοντάς την με ποιητικά στοιχεία.
Γράφει ο θείος Νώντας (όπως λέγαμε τον αείμνηστο Γονατά):
Δεν σε είδα ποτέ στο φως του ήλιου. Το πρόσωπό σου φεγγοβολούσε στο ποτάμι τα βράδια. Εβαφες πράσινο το μαξιλάρι μου τις νύχτες του αγέρα. Στήθος περιστέρας περήφανο κι ελεύθερο, ποια πανύψηλη κορφή βουνού άγγιξες και γέμισες χιόνι το γέλιο της καλής μου.
Και: «Ερχεσαι συχνά όταν είναι γαλήνη κάτω από τα παράθυρά μου. (Δεν μπόρεσα όμως ποτέ να ξεχωρίσω καλά τη μορφή σου). Αλλά έρχεσαι και με τη θύελλα. Είσαι νησί από ελαφρόπετρα ή μήπως ναυάγιο από ανάμνηση;
Στις 10 Ιουλίου –όπως ο Σταθόπουλος και ο Γονατάς– του 1987 γεννιέται η πιο ισχυρή, κατ’ εμέ, νέα ποιήτρια, η Καλλιόπη Αλεξιάδου. Εκτός από τα γενέθλιά της, μοιράζεται με τους δύο άλλους την επίμονη αναζήτηση νέων μορφών ποιητικής έκφρασης που ερείδονται στην παράδοση της γλώσσας μας, από το δημοτικό τραγούδι έως το προφορικό αφήγημα και τις τομές ρηξικέλευθων δημιουργών. Υστερα από ευγενική παράκλησή μου, η Αλεξιάδου συνέθεσε και μας παραχώρησε γενναιόψυχα ένα καινούργιο ποίημα με θέμα τον Ιούλιο, αποκλειστικά για το Docville και τη στήλη Καντράν:
ΙΟΥΛΙΟΙ
Τ’ απογεύματα του Ιούλη, οι Ιούλιοι μαζεύονται στο στίγμα δε μιλούν, ξεσκαρτάρουν τις βαλίτσες με τα άλμπουμ γελούν και γνέφουν ανέκδοτες κλίνες ο θείος μάζευε πατάτες / ΤΣΕΚ ο παππούς φόραγε γιλέκο πάνω απ’ το πουκάμισο / ΤΣΕΚ ο Νίκος κάπνιζε ΚΑΡΕΛΙΑ Αγρινίου σκέτα / ΤΣΕΚ η Μαργαρίτα αργόπινε λεμόνια / ΤΣΕΚ ο Νώντας νανούριζε γάτες / ΤΣΕΚ κι ο Μίλτος solo στη Φωκίωνος / ΤΣΕΚ
Τ’ απογεύματα του Ιούλη, οι Ιούλιοι αστράφτουν και βροντούν ριγωτούς καύσωνες.
Οσα λαχτάρησαν για μας ακόμη δε βγήκαν κι αλαφιασμένοι μετράμε μέχρι των θείων Ιουλίων το ερχόμενο φανέρωμα
Το πιο ιδιοφυές ποίημα στον κόσμο σπάει πολλά ρεκόρ, μεταξύ των οποίων η έκτασή του, μιας και απλώνεται σε χίλιες εφτακόσιες είκοσι οχτώ (1.728!) σελίδες, συντίθεται από σχεδόν ένα εκατομμύριο τετρακόσιες χιλιάδες λέξεις, ο λόγος του είναι αδιανόητα μακροπερίοδος, η μεγαλύτερη πρότασή του απαρτίζεται από εννιακόσιες πενήντα οχτώ λέξεις, χρειάστηκαν δεκαέξι χρόνια για να γραφτεί (1906-22) και δεκατέσσερα για να ολοκληρωθεί η έκδοσή του (1913-27). Στις 15 Ιουλίου του 1987 κυκλοφόρησε η στάνταρ υπομνηματισμένη έκδοση στην περιλάλητη Bibliothèque de la Pléiade.
Πρόκειται βεβαίως για το «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο» του Μαρσέλ Προυστ. Στα ελληνικά το μετέφρασε ηρωικά ο Παύλος Ζάννας, φυλακισμένος απ’ τη χούντα. Συμπλήρωσε τη μετάφραση και επιμελήθηκε στο σύνολο ο Παναγιώτης Πούλος και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Εστία. Εχω καλλιεργήσει τη συνήθεια, την οποία και σας συνιστώ θερμά, ανά δεκαετία να απολαμβάνω την απόλαυση της ανάγνωσης αυτού του μνημειώδους έργου. Και να μειδιώ με την ωραία σύμπτωση ότι ο Προυστ, όπως ο Σταθόπουλος και ο Γονατάς και η Αλεξιάδου, γεννήθηκε επίσης στις 10 Ιουλίου.
Face Control
Θαυμάζω από τότε που τον αντάμωσα για πρώτη φορά, πάνε καμιά δεκαπενταριά χρόνια, την απίθανη προσήλωσή του στην ανάγνωση και τη γραφή, καθώς και πώς καταστρώνει τη δημιουργική συγγραφική στρατηγική του, στραμμένος στο παρελθόν για άντληση γεγονότων και ιδεών και συνάμα στο μέλλον οργανώνοντας ένα πολύτομο έργο, απαρτιζόμενο από έντεκα (11!) τριλογίες. Προ ημερών κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ικαρος το μυθιστόρημά του «Συμβάν 74» (554 σελίδες) με φόντο τα τραγικά γεγονότα του Ιουλίου του 1974 στην Κύπρο. Τον λένε Κυριάκο Μαργαρίτη, γεννήθηκε το 1982 στο Χρυσοπράσινο Φύλλο και με τιμάει με τη φιλία του.
