Η κυβέρνηση επαναφέρει το πέπλο αδιαφάνειας στο μιντιακό τοπίο προκειμένου να σκεπάσει τη ροή χρηματοδότησης και το ιδιοκτησιακό καθεστώς των μέσων μαζικής ενημέρωσης.
Λίγο πριν από την αδειοδοτική διαδικασία περιφερειακών και θεματικών καναλιών ο «οδοστρωτήρας» του αναπτυξιακού νομοσχεδίου –κατατέθηκε λίγες ώρες μετά την οριστικοποίηση του deal Μαρινάκη και Forthnet/Nova– συμπαρασύρει πέρα από εργασιακά και συνδικαλιστικά κεκτημένα, την ονομαστικοποίηση των μετοχών μέχρι φυσικού προσώπου στα μίντια αλλά και την υποχρέωση κατάθεσης δήλωσης περιουσιακής κατάστασης από τους βασικούς ή απλούς μετόχους. Υστερα από τεσσεράμισι χρόνια πολιτικής πίεσης και οικονομικής αιμορραγίας εξαιτίας των πρωτοβουλιών της προηγούμενης κυβέρνησης ήρθε η ώρα οι «βαρόνοι» και ο «κουμπάρος» του μιντιακού στερεώματος να ρεφάρουν.
Στο εμβόλιμο –δεν είχε εκτεθεί σε δημόσια διαβούλευση– άρθρο 158 του πολυνομοσχεδίου ορίζεται ότι οι βασικοί και απλοί μέτοχοι σε τηλεοπτικούς σταθμούς ελεύθερης λήψης ή συνδρομητικών υπηρεσιών, ραδιοφώνων, σάιτ, ημερήσιων ή περιοδικών εντύπων, όπως επίσης σε πρακτορεία διανομής Τύπου ή εταιρείες εκτυπωτικής δραστηριότητας εξαιρούνται της υποχρέωσης που είχε θεσπιστεί στον νόμο Παππά (ν. 4339/2015) περί ονομαστικοποίησης των μετοχών μέχρι φυσικού προσώπου. Η συσκότιση δεν αφορά μόνο ενδεχόμενες σκιώδεις συναλλαγές στον χώρο των μίντια, καθώς με τη διάταξη αυτή βασικοί ή μη μέτοχοι δεν θα είναι πλέον υπόχρεοι υποβολής δήλωσης περιουσιακής κατάστασης. Κάτι που αποτελούσε πάγιο αίτημα των καναλαρχών.
Τον Ιανουάριο του 2017 η Ενωση Ιδιωτικών Τηλεοπτικών Σταθμών Εθνικής Εμβέλειας (ΕΙΤΗΣΕΕ) προσέφυγε στο ΣτΕ προκειμένου να ανασταλεί η υποχρέωση των μελών της για υποβολή δήλωσης πόθεν έσχες. Παρά την άμεση ή έμμεση μιντιακή πίεση, το αίτημα των ιδιοκτητών τηλεοπτικών σταθμών απορρίφθηκε από το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο. Επειδή όμως για κάθε εμπόδιο υπάρχει ο κατάλληλος τρόπος αποφυγής, η κυβέρνηση ανέλαβε να φέρει εις πέρας τη «full service» διευθέτηση με τη βούλα του αναπτυξιακού νομοσχεδίου.
Κατάργηση του Κεντρικού Μητρώου Πραγματικών Δικαιούχων
Η κατάργηση της ονομαστικοποίησης των μετοχών θα επιφέρει τον παροπλισμό του Κεντρικού Μητρώου Πραγματικών Δικαιούχων του υπουργείου Οικονομικών. Στην εν λόγω πλατφόρμα καταχωρούνται τα πραγματικά στοιχεία φυσικών (μέλη ΔΣ, εντεταλμένοι σύμβουλοι, διευθυντές, εταίροι, μέτοχοι κ.λπ.) ή νομικών προσώπων που έχουν έδρα ή ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα στην Ελλάδα. Το εν λόγω μητρώο εξελίχθηκε σε κομβικό εργαλείο διαφάνειας με πρόταγμα την καταπολέμηση της διακίνησης μαύρου χρήματος. Μάλιστα η Ελλάδα είχε επαινεθεί επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ λόγω της προόδου που είχε καταγράψει στον συγκεκριμένο τομέα μετά την αξιολόγηση της Ομάδας Χρηματοοικονομικής Δράσης (Financial Action Task Force – FATF).
Η FATF είναι το διακρατικό όργανο που ορίζει τα παγκόσμια πρότυπα συμμόρφωσης των χωρών ως προς την τεχνική τους επάρκεια και την αποτελεσματικότητά τους στην καταπολέμηση του ξεπλύματος χρήματος και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας. Τα πρότυπα αυτά επιβάλλονται στην πράξη μέσω ενός από τους ισχυρότερους και αυστηρότερους μηχανισμούς ελέγχου συμμόρφωσης στη διεθνή πρακτική.
Για την ιστορία, η προηγούμενη αξιολόγηση της Ελλάδας, το 2010, είχε αποτέλεσμα η χώρα μας να μπει σε «γκρίζα λίστα», από την οποία βγήκε τον Οκτώβριο του 2011 έπειτα από πολύ στενή επιτήρηση. Μάλιστα κατά την περίοδο αυτή τα πιστωτικά ιδρύματα και οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί σε όλο τον κόσμο όφειλαν να αντιμετωπίζουν ως υψηλού κινδύνου τις συναλλαγές τους με ελληνικές επιχειρήσεις και πιστωτικά ιδρύματα, γεγονός που είχε μεγάλο κόστος για την οικονομία. Από τον περασμένο Ιούλιο η Ελλάδα έχει ενταχθεί σε καθεστώς «κανονικής παρακολούθησης», δηλαδή στην πρώτη κατηγορία, μαζί με μόλις επτά άλλες χώρες παγκοσμίως.
Χάνονται τα ίχνη του «παραδείσιου» χρηματοδότη
Η απόκρυψη των φυσικών προσώπων που βρίσκονται πίσω από εταιρικά μιντιακά σχήματα και η εξαίρεσή τους από την υποβολή πόθεν έσχες όχι μόνο ενέχει τον κίνδυνο υπερσυγκέντρωσης της αγοράς, αλλά ανοίγει και την κερκόπορτα για το ξέπλυμα μαύρου χρήματος. Λόγου χάρη, πώς θα ερευνηθεί η συσχέτιση ενός λαθρέμπορου ή ναρκέμπορου με εταιρεία που δραστηριοποιείται στον κλάδο των ΜΜΕ; Επίσης, η εξαίρεση βασικών ή απλών μετόχων από την υποβολή δήλωσης περιουσιακής κατάστασης δημιουργεί τις απαιτούμενες προϋποθέσεις για την «επένδυση» χρημάτων που αποκτήθηκαν από εγκληματικές ενέργειες, καθώς κανένας ελεγκτικός μηχανισμός δεν θα μπορέσει να ρίξει φως στο έρεβος της ανωνυμίας.
Ακόμη ένα παράδειγμα: το Documento είχε αποκαλύψει την παράλληλη χρηματοδότηση του οικογενειακού προϋπολογισμού του πρωθυπουργού ζεύγους και του «Πρώτου Θέματος» από την παναμέζικη offshore Velvet Success SA. Στις αρχές του 2018 η offshore, στο ΔΣ της οποίας συμμετείχαν τρία επιχειρηματικά πρόσωπα πολύ κοντινά στην οικογένεια Λασκαρίδη, τείνει χείρα βοηθείας στον Τάσο Καραμήτσο. Ο εκδότης του «Πρώτου Θέματος» καλείται να φέρει σε πέρας την αύξηση μετοχικού κεφαλαίου που είχε προαποφασιστεί από τον Ιανουάριο του 2017. Εκτός από την εταιρεία Global Tree AE, συμφερόντων Διονύση Παναγιωτάκη, εκ των ιδιοκτητών του τηλεοπτικού σταθμού Action 24, που συμμετείχε με 5 εκατ. ευρώ, ο Τ. Καραμήτσος βγάζει λαγό από το καπέλο: η Velvet Success SA τροφοδοτεί τον τραπεζικό λογαριασμό του με 1,8 εκατ. ευρώ, ποσό που ο ίδιος χρησιμοποιεί στην ΑΜΚ. Νωρίτερα, τον Ιούνιο του 2017, κατά το πρακτικό της γενικής συνέλευσης της Zeus+Dione, η παναμέζικη offshore συμμετείχε στην αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της εταιρείας της συζύγου του Κυριάκου Μητσοτάκη, παρέχοντας ένεση ρευστότητας ύψους 799.918 ευρώ για το 12,33% της μετοχικής σύνθεσης.
Μετά την ψήφιση του αναπτυξιακού νομοσχεδίου η εξαίρεση των ιδιοκτητών ΜΜΕ από την υποχρέωση υποβολής δήλωσης περιουσιακής κατάστασης διαγράφει κάθε πιθανότητα γνωστοποίησης των στοιχείων του παράλληλου χρηματοδότη.
Ακόμη ένα σοβαρό ερώτημα είναι τι γίνεται σε περιπτώσεις που offshore εταιρείες εμφανίζονται ως εγγυήτριες για τη δανειοδότηση ΜΜΕ. Στην περίπτωση της αγοράς του ραδιοφωνικού σταθμού Παραπολιτικά, η offshore C Treasure Ltd με εκπρόσωπο τον Νίκο Συντυχάκη, κατηγορούμενο για την υπόθεση «Noor 1» και δεξί χέρι του στενού φίλου του Γιάννη Κουρτάκη Βαγγέλη Μαρινάκη, μπήκε εγγυήτρια για δάνειο 800.000 ευρώ. Τα έγγραφα που έφτασαν από την Εθνική Τράπεζα στην εξεταστική επιτροπή της Βουλής απέκρυψαν τα εν λόγω στοιχεία.
Απόσυρση της διάταξης ζητά ο ΣΥΡΙΖΑ
Από την πρώτη στιγμή η αξιωματική αντιπολίτευση ζήτησε την απόσυρση της επίμαχης διάταξης του νομοσχεδίου από την κυβέρνηση. «Ζητάμε από την κυβέρνηση να αποσύρει αμέσως την απαράδεκτη διάταξη στο πολυνομοσχέδιο που μόνο αναπτυξιακό δεν μπορεί να χαρακτηριστεί» δηλώνει στο Documento ο τομεάρχης ψηφιακής πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ Μάριος Κάτσης και προσθέτει: «Η αδιαφάνεια και η ανομία στο ραδιοτηλεοπτικό τοπίο επιστρέφουν με τον πιο εκκωφαντικό τρόπο καθώς οι καναλάρχες εξαιρούνται από τους υπόχρεους δήλωσης πόθεν έσχες και οι εταιρείες τους δεν υποχρεούνται να έχουν ονομαστικοποιημένες μετοχές».
Επιπλέον, απευθύνει στην πλειοψηφία τα εξής ερωτήματα: «Σε τι εξυπηρετεί αυτό άραγε; Σε περεταίρω υπερσυγκέντρωση των ΜΜΕ, παρακάμπτοντας τους κανόνες του ανταγωνισμού; Μήπως στη χειραγώγηση της επιτροπής για την επικείμενη αγορά της Forthnet, προκειμένου να μην κολλήσει το deal; Ή μήπως σε αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου των καναλιών από εταιρείες που αγνοούμε και τη μετοχική τους σύνθεση αλλά και την προέλευση των χρημάτων τους;».
Κατά τα λεγόμενα του βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ, η κυβέρνηση οφείλει να απαντήσει στα ερωτήματα αυτά και όχι να λειτουργεί σαν πλασιέ συμφερόντων. «Ο ΣΥΡΙΖΑ έδωσε δείγματα γραφής με διαφάνεια και κανόνες για όλους υπέρ του δημόσιου συμφέροντος. Με τη ΝΔ, όμως, δεν “επενδύουμε Ελλάδα” αλλά γινόμαστε μπανανία» καταλήγει.
Από την πλευρά του ο τέως υφυπουργός Ψηφιακής Πολιτικής Λευτέρης Κρέτσος, ο οποίος διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στη δρομολόγηση των διαδικασιών που ανάγκασαν τους καναλάρχες να βάλουν το χέρι στην τσέπη, στηλιτεύει την επικείμενη επιδότηση των ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών εκπομπών, κρούοντας παράλληλα τον κώδωνα του κινδύνου για το πλυντήριο μαύρου χρήματος που πρόκειται να μπει στην πρίζα.
«Η κυβέρνηση επιδιώκει τον πλήρη έλεγχο της ενημέρωσης και επιλέγει τον ολισθηρό δρόμο της αδιαφάνειας και της διαπλοκής με μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα. Τα μέσα ενημέρωσης κινδυνεύουν να γίνουν πλυντήριο μαύρου χρήματος, το οποίο μάλιστα μπορεί να είναι και επιδοτούμενο από τα χρήματα του ελληνικού λαού. Σε καμιά χώρα του κόσμου δεν επιδοτούνται ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές από τους φορολογούμενους, αλλά αντίθετα ενισχύονται μόνο οι οπτικοακουστικές παραγωγές, η μυθοπλασία και οι κινηματογραφικές και τηλεοπτικές υποδομές» δήλωσε ο κ. Κρέτσος στο Documento.
Ψεύδη και στρεψοδικίες στη συζήτηση στη Βουλή
Κατά τη συζήτηση του αναπτυξιακού νομοσχεδίου στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής ο Αδωνης Γεωργιάδης πέταξε την μπάλα στην εξέδρα, ενώ ο Στέλιος Πέτσας προτίμησε να λουστράρει πολιτικά την αλήθεια, επικαλούμενος χρηματιστηριακές αιτίες και μισές εξαιρέσεις.
Ο υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων αντί απάντησης στην κριτική αντέτεινε την κυπριακή εταιρεία που κατέχει το 2,5% της «Αυγής». Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, στον οποίο ο Αδ. Γεωργιάδης μετέθεσε την ευθύνη απάντησης, επέλεξε –σύμφωνα με τις επικρίσεις βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ– να διαστρέψει την αλήθεια, ισχυριζόμενος ότι η εξαίρεση από την ονομαστικοποίηση των μετοχών και την υποβολή πόθεν έσχες αφορά μόνο τους μεριδιούχους των εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην ψηφιακή τηλεόραση.
«Οι μόνοι που απαλλάσσονται είναι οι τυχόν μεριδιούχοι των ΟΣΕΚΑ, ΟΕ ή ΟΣΕ, οι οποίοι ενδεχομένως θα συμμετάσχουν αργότερα σε υφιστάμενες επιχειρήσεις. Δεν απαλλάσσονται οι μέτοχοι από την υποχρέωση ονομαστικοποίησης ούτε από την υποβολή πόθεν έσχες. Οι μόνοι που απαλλάσσονται από την υποχρέωση ονομαστικοποίησης και από την υποβολή πόθεν έσχες είναι τυχόν μεριδιούχοι που θα επενδύσουν στην ψηφιακή τηλεόραση, που έχει λάβει ήδη άδεια με την προηγούμενη νομοθεσία» είπε ο υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ, με την αιτιολογική έκθεση του νομοσχεδίου να μην ευθυγραμμίζεται με τα λεγόμενά του.
Για του λόγου το αληθές παρατίθεται το αντίστοιχο απόσπασμα: «Για λόγους ασφάλειας δικαίου και εναρμονισμού των διατάξεων τροποποιούνται αντίστοιχα η παράγραφος 2 του άρθρου 2 του ν. 2644/1998 (Α 233) που αφορά τη μετοχική σύνθεση εταιρειών κατόχων αδειών παροχής συνδρομητικών και τηλεοπτικών υπηρεσιών, η παράγραφος 9 του άρθρου 1 του ν. 2328/1995 (Α 159) που αφορά τη μετοχική σύνθεση εταιρειών που υποβάλλουν αίτηση για χορήγηση άδειας ίδρυσης, εγκατάστασης και λειτουργίας τηλεοπτικού σταθμού και η παράγραφος 3 του άρθρου 24 του ν. 1746/1988 (Α 2) που αφορά τη μετοχική σύνθεση εταιρειών που είναι ιδιοκτήτες εφημερίδων και περιοδικών και εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην εκτύπωση ή τη διανομή εφημερίδων και περιοδικών.
Με την τροποποίηση των περιπτώσεων ιη και ιθ και της παρ. 1 του άρθρου 1 του ν. 3213/2003 οι βασικοί μέτοχοι και οι μέτοχοι αυτών που εμπίπτουν στην παρ. 4 του άρθρου 5 του ν. 4339/2015 απαλλάσσονται από την υποχρέωση υποβολής δήλωσης πόθεν έσχες. Η απαλλαγή αυτή είναι παρεπόμενη και απορρέουσα από την απαλλαγή από την υποχρέωση ονομαστικοποίησης των μετοχών μέχρι φυσικού προσώπου που προβλέπεται στην παρ. 4 του άρθρου 5 του ν. 4339/2015».
