Βραχυχρόνιες μισθώσεις, πληθωρισμός και αυξήσεις στις τιμές των ακινήτων εκτοξεύουν τα ενοίκια μετατρέποντας τους ενοικιαστές σε νομάδες
Αν στο μακρινό μέλλον κάποιος σκηνοθέτης επιχειρήσει να κάνει μια ταινία για την «αντιηρωική» εποχή μας, η μεγαλύτερη πρόκληση θα είναι να βρει τους πρωταγωνιστές της.
Σε τέτοιες εποχές οι ήρωες ούτε φοράνε κάπες ούτε μοιάζουν με μεσογειακούς Τομ Κρουζ σε επικίνδυνες αποστολές. Αντιθέτως, φοράνε κανονικά ρούχα, έχουν χαμηλούς μισθούς και η «μαγική» ικανότητά τους δεν είναι να πετάνε ιστούς ή να ταξιδεύουν στον χρόνο, αλλά απλώς να επιβιώνουν μέσα στη ζούγκλα της καθημερινότητας.
Στους ήρωες της εποχής λοιπόν ανήκει και η ανθεκτική φυλή των… ενοικιαστών. Των ανθρώπων εκείνων που η εποχή τούς έχει μετατρέψει σε οιονεί αστικούς νομάδες, να αναζητούν συνεχώς την ιδανική στέγη για να μείνουν γνωρίζοντας καλά ότι ο χρόνος σε κάθε σπίτι είναι πεπερασμένος.
Και αν κάθε ιστορία με ήρωες χρειάζεται και τον «κακό» της, αυτό τον ρόλο δεν μπορούν παρά να τον παίξουν οι στερεοτυπικοί ιδιοκτήτες των σπιτιών στις μεγάλες πόλεις (φυσικά όχι όλοι) οι οποίοι, όπως αναφέρουν εκατοντάδες πολίτες που έχουν μπει στον αγώνα της αναζήτησης σπιτιού, πλέον φαίνεται να έχουν αποκτήσει κοινές συμπεριφορές που φλερτάρουν με τον ορισμό της αντικοινωνικότητας.
Η γλώσσα των αγγελιών
Ολοι οι ενοικιαστές με τους οποίους μιλήσαμε ομονοούν ότι υπάρχει ένα «κρυφό λεξικό» με βάση το οποίο οι ιδιοκτήτες στήνουν τις αγγελίες. Αν το αποκωδικοποιήσεις, λένε, λύνεις το μεγάλο μυστήριο της εύρεσης στέγης. Ετσι, λαμβάνοντας υπόψη τη δυσανάλογα μεγάλη πείρα των υποψήφιων ενοικιαστών, καταγράψαμε και παρουσιάζουμε τις βασικές αντιστοιχίες της κοινής ελληνικής με τη… γλώσσα των αγγελιών.
Εχουμε και λέμε λοιπόν: όπου «ρετιρέ» ίσον «δώμα», όπου «εσωτερική βεράντα» ίσον «φωταγωγός», όπου «ανακαινισμένο» ίσον «αλλάξαμε παράθυρα πριν από λίγα χρόνια», όπου «loft» ίσον «πατάρι», όπου «μικρό πάρκινγκ» ίσον «χωράει ηλεκτρικό πατίνι», όπου «βιομηχανικής αισθητικής» ίσον «άβαφο».
Ο άγνωστος πόλεμος
«Οκτώ στους δέκα κλείνουν το τηλέφωνο μόλις λέω ότι έχω και ένα μικρό σκυλάκι» αφηγείται μια απεγνωσμένη 33χρονη στο Documento. Το θέμα των κατοικιδίων το συναντήσαμε ουκ ολίγες φορές κατά τη διάρκεια του ρεπορτάζ ως ένα από τα βασικότερα παράπονα όσων αναζητούν στέγη.
Θύματα μιας γενικευμένης αντιζωοφιλίας που ούτως ή άλλως επικρατεί στην Ελλάδα, χιλιάδες ιδιοκτήτες θεωρούν ότι η ύπαρξη κατοικιδίων στον χώρο αποτελεί κίνδυνο για την περιουσία τους. Η προσπάθεια να εξηγήσει ο υποψήφιος ενοικιαστής ότι περισσότερες ζημιές στο σπίτι θα κάνουν ο ίδιος και το παιδί του παρά το σκυλί ή το γατί του σπανίως αποφέρει καρπούς. Αλλωστε πώς να εξηγήσεις σε κάποιον ότι οι τρίχες δεν… διαβρώνουν το πάτωμα;
Αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με όσα ορίζονται στο άρθρο 8 του ν. 4039/2012 η διατήρηση ζώων συντροφιάς σε κάθε κατοικία είναι επιτρεπτή και δεν δύναται να απαγορευτεί ούτε καν με τον κανονισμό της πολυκατοικίας, καθιστώντας τα συμβόλαια που το απαγορεύουν ρητά αντίθετα προς το πνεύμα του νόμου. Σε περίπτωση που ιδιοκτήτης και ενοικιαστής συνυπογράψουν ωστόσο έναν τέτοιο όρο, αυτός είναι έγκυρος καθώς διέπεται από τη θεμελιώδη αρχή της «ελευθερίας των συμβάσεων» και υπερισχύει του νόμου. Αν όμως τέτοιος όρος δεν υπάρχει, ειδικά στις περιπτώσεις που το κατοικίδιο μπαίνει στη ζωή του ενοικιαστή μετά την εκμίσθωση, τότε ο νόμος υπερισχύει και η διατήρηση του κατοικίδιου επιτρέπεται.
Φυσικά, η επιβολή ενός κατοικίδιου στον χώρο χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του ιδιοκτήτη αυξάνει τον κίνδυνο αυτός να γίνει πιεστικός σε τέτοιο βαθμό ώστε η αποχώρηση του ενοικιαστή –μαζί με το κατοικίδιο– να γίνει μονόδρομος. Πολλοί μάλιστα αναγκάζονται να υπακούσουν στον συγκεκριμένο όρο αφενός γιατί αλλιώς δεν βρίσκουν σπίτι και αφετέρου υπό τον φόβο ότι ο ιδιοκτήτης είναι ικανός ακόμη και να κάνει κακό στο κατοικίδιο.
Μην τους ταράζετε…
Αλλη εργαζόμενη σε ιδιωτική εταιρεία που για προσωπικούς λόγους βιάζεται πολύ να βρει σπίτι κάνει λόγο μέχρι και για «σαδιστικές συμπεριφορές» από ιδιοκτήτρια που αντιλήφθηκε το επείγον της κατάστασης. Οπως εξηγεί στο Documento, ιδιοκτήτρια ενός ομολογουμένως ωραίου σπιτιού που δινόταν σε ιδιαίτερα λογικό ενοίκιο σε σχέση με την περιοχή έδινε ραντεβού με υποψήφιους ενοικιαστές ανά μισάωρο επί σχεδόν έναν ολόκληρο μήνα, αφού δήθεν δεν μπορούσε να αποφασίσει ποιον θα επέλεγε. Επειτα από πολύ προσωπικές ερωτήσεις που έκανε σε όλους, τους έδιωχνε χωρίς να τους δώσει απάντηση για το αν θα τους δώσει το σπίτι ή όχι. Μάλιστα σε τηλεφώνημα που έκανε λίγες ημέρες αργότερα το πρόσωπο που μίλησε στην εφημερίδα για να τη ρωτήσει αν αποφάσισε, έλαβε την απάντηση ότι δυσκολεύεται να αποφασίσει και θα πρέπει να απομονωθεί για λίγες ημέρες για να χαλαρώσει και να βγει «λευκός καπνός».
Αντίστοιχα, άλλη ιδιοκτήτρια, η οποία δεν προσήλθε σε προκαθορισμένο ραντεβού με υποψήφιους ενοικιαστές ώστε να δουν το σπίτι, όταν την πήραν τηλέφωνο για να τη ρωτήσουν πότε θα έρθει έλαβαν μια… μεγαλειώδη απάντηση: «Μη με ξαναπάρετε, είστε πολύ ενοχλητικοί και με ταράζετε».
Σ ε απόγνωση
Οι προσωπικές ιστορίες είναι άξιες αναφοράς γιατί αποτυπώνουν την απόγνωση στην οποία μπορεί να βρεθούν χιλιάδες άνθρωποι όταν για κάποιο λόγο αναγκαστούν να αναζητήσουν ένα σπίτι για να νοικιάσουν. Ομως αν κανείς κάνει ένα βήμα πίσω από τις προσωπικές ιστορίες και εξετάσει την κατάσταση από απόσταση, αυτό που θα δει είναι μια απελπιστική κατάσταση να απλώνεται σαν σύννεφο πάνω από τις μεγάλες πόλεις της χώρας. Αλλωστε και μόνο το γεγονός ότι από το 2017 μέχρι το πρώτο τρίμηνο του 2023 οι τιμές πώλησης κατοικιών στην Αττική έχουν αυξηθεί κατά 70% είναι ενδεικτικό της κατάστασης που επικρατεί.
Οπως προκύπτει από έρευνα της Eurostat που δημοσιεύτηκε τον Φεβρουάριο του 2023, ένας στους τρεις Ελληνες πληρώνει πάνω από το 40% του εισοδήματός του μόνο για την κατοικία του, με την Ελλάδα να καταλαμβάνει αρνητική πρωτιά στην Ευρώπη παρουσιάζοντας τα υψηλότερα ποσοστά επιβάρυνσης από το κόστος στέγασης στην Ευρώπη. Οι κάτοικοι των αστικών περιοχών στην Ελλάδα το 2021 βρέθηκαν να σηκώνουν το μεγαλύτερο βάρος για τη στέγασή τους συγκριτικά με την υπόλοιπη Ευρώπη.
Αλλη μια αρνητική πρωτιά έρχεται και στον δείκτη που αφορά τις καθυστερήσεις πληρωμών ενοικίων, στεγαστικών δανείων ή λογαριασμών. Το 36,4% των ελληνικών νοικοκυριών βρισκόταν σταθερά πίσω στις πληρωμές του το 2021, καταγράφοντας το υψηλότερο ποσοστό, με μεγάλη απόσταση από τον ευρωπαϊκό μέσο όσο που έφτανε στο 9,1%.
Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ που επικαλείται το ινστιτούτο Eteron, το 79,2% των ενοικιαστών επιβαρύνεται υπερβολικά από τις στεγαστικές δαπάνες, έναντι του 21,15% όσων ιδιοκατοικούν. Ως εκ τούτου, οι στεγαστικές δαπάνες αποτελούν παράγοντα που συνεισφέρει σημαντικά στην αύξηση των ανισοτήτων.
Παράλληλα, οι ενοικιαστές διαβιούν σε χειρότερες συνθήκες. Το 35,3% των ενοικιαστών ζει σε κατοικία με στενότητα χώρου, ενώ αντιμετωπίζουν σε μεγαλύτερο ποσοστό συνθήκες σοβαρής στεγαστικής αποστέρησης λόγω ελλείψεων βασικών ανέσεων.
Ιδιαίτερα σημαντικό είναι επίσης το στατιστικό εύρημα σύμφωνα με το οποίο σχεδόν το 76% των ενοικιαστών ηλικίας 15-44 ετών νιώθει άγχος για τη σημερινή κατάσταση με τα ενοίκια.
Εξίσου ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι σύμφωνα με τα στοιχεία που επικαλείται το Eteron η ηλικία χειραφέτησης των νέων από την οικογένεια παρατείνεται, καθώς παραμένουν για μεγαλύτερο διάστημα στη γονεϊκή εστία, συχνά αναγκάζονται να επιστρέψουν σε αυτήν (boomerang kids), ενώ εξαρτώνται από γονεϊκές μεταβιβάσεις σε είδος και χρήμα για τη στέγασή τους. Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat για το 2020, οι νέοι/ες στην Ελλάδα φεύγουν από τη γονεϊκή εστία κατά μέσο όρο στα 29,6 έτη, ενώ η αντίστοιχη ηλικία το 2010 ήταν τα 28,3. Η ηλικία αποχώρησης είναι τα 28,4 για τις γυναίκες και τα 30,7 για τους άντρες. Ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι τα 26,4 έτη. Παράλληλα, την περίοδο της κρίσης υπήρξε σημαντική αύξηση του ποσοστού των νέων ηλικίας 25-34 που ζούσαν με τους γονείς τους: από το 50,6% το 2010 στο 62,2% το 2020.
Φοιτητές-νομάδες
Ξεχωριστή κατηγορία από μόνη της αποτελεί η… φυλή των φοιτητών. Κάθε χρόνο η ανακοίνωση των βάσεων των πανεπιστημιακών σχολών σηματοδοτεί και την έναρξη του… σαφάρι των φοιτητών και των οικογενειών τους στις πόλεις που φιλοξενούν τα τμήματα που έχουν περάσει.
Ιδιοκτήτες διαμερισμάτων σε επαρχιακές πόλεις που έχουν χαρακτηριστεί για τα τρία Φ που διαβιούν σε αυτές (φοιτητές, φαντάροι και φαντάσματα) ελπίζουν να βγάλουν τα «σπασμένα» νοικιάζοντας διαμερίσματα που σπανίως καλύπτουν τις ανάγκες νέων ανθρώπων. Αν μάλιστα η πόλη τυχαίνει να βρίσκεται κοντά σε θάλασσα, φοιτητές και φοιτήτριες καταγγέλλουν ότι αρκετοί ιδιοκτήτες τούς ζητούν να αφήσουν το σπίτι τον Μάιο προκειμένου να το νοικιάσουν σε τουρίστες την καλοκαιρινή περίοδο σε υψηλότερες τιμές. «Αν θέλεις, ξαναμπαίνεις τον Οκτώβρη» έχει πει ιδιοκτήτης σε δευτεροετή φοιτητή σε παραλιακή πόλη σχετικά κοντά στην Αθήνα, ενώ ο ίδιος ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Ιονίου έχει δηλώσει δημοσίως ότι το πανεπιστήμιο προσπαθεί να ολοκληρώνει την εξεταστική το αργότερο μέχρι τις 15 Ιουνίου, προκειμένου να διευκολύνει όσο γίνεται τους φοιτητές που αντιμετωπίζουν το πρόβλημα των καλοκαιρινών εξώσεων.
Σε ό,τι αφορά τα φοιτητικά σπίτια, οι αυξήσεις από το 2017 έως σήμερα φτάνουν το 60% στην Αθήνα, που στέφεται πρωταθλήτρια στην ακρίβεια, ενώ ακολουθούν Πάτρα και Θεσσαλονίκη όπου το αντίστοιχο ποσοστό φτάνει το 50-55%.
Σύμφωνα με δηλώσεις του προέδρου του Πανελλαδικού Δικτύου E-Real Estates Θεμιστοκλή Μπάκα, αυτήν τη στιγμή πιο ακριβή περιοχή σε ό,τι αφορά τα φοιτητικά ενοίκια είναι η Κέρκυρα και ακολουθούν τα Χανιά, ενώ πιο οικονομικές περιοχές είναι η Ξάνθη, η Τρίπολη και η Κόρινθος.
Την ίδια ώρα στην άλλη άκρη της χώρας, όπου όμως η κατάσταση δεν είναι ιδιαίτερα διαφορετική, η πρόεδρος του Συλλόγου των Ιδιοκτητών Ακινήτων Κομοτηνής Χρύσα Κυριακούση εξηγεί πως η τιμή βάσης των ενοικίων από τα 250 ευρώ εκτοξεύεται στα 300 έως και 350 ευρώ, εντοπίζοντας τις αιτίες των αυξήσεων στη γενικότερη έκρηξη της ανόδου των τιμών και του πληθωρισμού. Επισήμανε ωστόσο πως τα ενοίκια στην Κομοτηνή είχαν να καταγράψουν άνοδο δέκα χρόνια.
Η απελπισία πάντως είναι ένα συναίσθημα που φαίνεται να το μοιράζονται σχεδόν όλοι οι γονείς των φοιτητών, καθώς η άνοδος των τιμών φτάνει κατά μέσο όρο το 6% σε σύγκριση με πέρυσι και η μέση τιμή ενοικίου φοιτητικής κατοικίας ανέρχεται στα €9,1/τετραγωνικό μέτρο, σύμφωνα με τα συγκεντρωτικά στοιχεία που δημοσιεύει η πλατφόρμα Spitogatos.
