Αφιέρωμα του Cinobo στον σπουδαίο σκηνοθέτη Νίκο Παπατάκη με την προβολή πέντε ταινιών του που έγραψαν ιστορία κάνοντας τη γαλλική διανόηση της εποχής να του υποκλιθεί.
«Ποτέ δεν ξεκινάω μια ταινία αν δεν πιστεύω ότι μπορεί να προτρέψει σε ανατρεπτικές πράξεις» συνήθιζε να λέει ο γεννημένος στις 5 Ιουλίου 1918 στην Αντίς Αντέμπα (από Ελληνα πατέρα και μητέρα από την Αιθιοπία) σκηνοθέτης Νίκος Παπατάκης που πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στη Γαλλία. Τα παιδικά του χρόνια, μοιρασμένα μεταξύ Αθήνας και Αντίς Αμπέμπα (αλλά και διχασμένα ανάμεσα στη στοργική αγάπη της Αβησσυνής μητέρας και του σκληρού, επικριτικού Ελληνα πατέρα), σημαδεύονται από ένα γεγονός που τον φέρνει σε επαφή με τη συνθήκη της εξορίας: στη διάρκεια της ιταλικής κατοχής στην αφρικανική πατρίδα του μπαίνει στα 14 του εσώκλειστος σε γαλλικό οικοτροφείο στη Βηρυτό. Ακολούθησε η στρατιωτική θητεία στην Αιθιοπία κι από τότε δεν έπαψε αυτός ο μιγάς μέτοικος να αγωνίζεται ενάντια σε κάθε μορφή ιμπεριαλισμού και ολοκληρωτισμού.
Υπαρξιστές, καλλιτέχνες και πρωτοπορία
Μετακόμισε στη Γαλλία το 1939 και εργαζόταν σε συνεργεία γυρίσματος κινηματογραφικών ταινιών χωρίς να ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την έβδομη τέχνη. Μπήκε στη Γαλλική Αντίσταση και μετά το τέλος του πολέμου αποφάσισε να γίνει ηθοποιός, ξεκινώντας μαθήματα υποκριτικής στο στούντιο της Σολάνζ Σικάρ. Στις συναντήσεις των σπουδαστών στο Café de Flore γνώρισε τη Ζιλιέτ Γκρεκό και τον Αλέν Ρενέ. Βρέθηκε πιο κοντά στην τυχοδιωκτική φύση του όταν έγινε ιδιοκτήτης του περίφημου κλαμπ της πόλης La Rose Rouge, όπου σύχναζαν αρκετοί καλλιτέχνες και ήταν στέκι των υπαρξιστών. Ανάμεσα στους ξεχωριστούς θαμώνες (Σαρτρ, Μπρετόν, Ντε Μποβουάρ κ.ά.) ήταν και η ηθοποιός Ανούκ Εμέ, η οποία έπαιζε σε κάποια από τα αυτοσχέδια θεατρικά μονόπρακτα των Κοκτό, Πρεβέρ.
Ακόμη και ποιήματα του Λόρκα ανέβαιναν στη σκηνή του Κόκκινου Ρόδου. Το 1951 ο Παπατάκης παντρεύεται τη σταρ τού «Ενας άντρας και μια γυναίκα» Ανούκ Εμέ, με κουμπάρο τον Ζαν Ζενέ, και αποκτούν μια κόρη αλλά ύστερα από τρία χρόνια ο γάμος τους διαλύεται. Το 1967 κάνει τον δεύτερο γάμο του με την ηθοποιό-μούσα του Ολγα Καρλάτου κι αποκτούν ένα γιο. Μερικοί βιογράφοι κάνουν το λάθος να θεωρούν την περίοδο του La Rose Rouge ως την καθοριστική για να μπει το μικρόβιο του κινηματογραφιστή στον Παπατάκη λόγω της συναναστροφής του με Γάλλους αστέρες και κυρίως με τον Ζαν Ζενέ, με τον οποίο ήταν κολλητοί από τον καιρό της Αντίστασης.
Με πέντε ταινίες έγραψε ιστορία
Η αλήθεια είναι ότι ο Νίκος Παπατάκης γοητεύτηκε για πρώτη φορά από το σινεμά στα τέλη των 50s όταν έζησε για δύο με τρία χρόνια στη Νέα Υόρκη και ήταν ζευγάρι με τη μετέπειτα φημισμένη Nico των Velvet Underground, η οποία εμπνεύστηκε το ψευδώνυμό της από εκείνον. Τότε ήταν που γνώρισε τον Τζον Κασσαβέτη και ο Παπατάκης έγινε συμπαραγωγός στην πρώτη ταινία του Ελληνοαμερικανού, τις «Σκιές», το 1959. Εκείνη την εποχή τον απασχολούσε ιδιαίτερα η υπόθεση της ανεξαρτησίας της Αλγερίας (κατά τη διάρκεια του γαλλοαλγερινού πολέμου δραστηριοποιήθηκε υπέρ του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου [FLN]) κι άρχισε να σκαρώνει και το πρώτο του σκηνοθετικό πόνημα, που βασίζεται σε μια ιδέα του πάνω στις «Δούλες» του Ζενέ. Ζήτησε να γράψει το σενάριο ο θεατρικός συγγραφέας Ζαν Βοτιέ, ο οποίος βασίστηκε στην πραγματική υπόθεση των αδερφών Παπέν, δύο υπηρετριών που σκότωσαν το 1932 με μεγάλη αγριότητα την κυρία τους και την κόρη της. Η ταινία «Οι άβυσσοι» (Les Abysses) αποτέλεσε ένα εκρηκτικό σκηνοθετικό ντεμπούτο, που παίχτηκε στις Κάννες του 1963 και αποθεώθηκε από την κριτική καθώς παρομοιάστηκε με τους «σουρεαλιστικούς εφιάλτες» του Μπουνιουέλ.
Τέσσερα χρόνια μετά ήρθε η ταινία-τομή που γύρισε στην Ελλάδα με τίτλο «Οι βοσκοί». Η τολμηρή γραφή με τις επαναστατικές ιδέες (οι σχέσεις εξουσιαστή – εξουσιαζόμενου, ο εξαθλιωμένος λαός που ανοίγει τον δρόμο για την έλευση της δικτατορίας κ.ά.), που υφαίνονται γύρω από έναν καταραμένο έρωτα που σκανδαλίζει το συντηρητικό ελληνικό χωριό, είναι ένα φιλμ που ολοκληρώθηκε άρον άρον τον Απρίλιο του 1967 καθώς ο προφητικός χαρακτήρας του επιβεβαιώθηκε όχι μόνο σύντομα αλλά και απολύτως τραγικά.
Οι «Βοσκοί», που είναι από τα πιο αγαπημένα φιλμ του Γιώργου Λάνθιμου, θάφτηκαν στην εποχή τους και αναγνωρίστηκαν πολλά χρόνια αργότερα. Η «Γκλόρια Μούντι» του 1975 είναι μια άκρως σκληρή ταινία που κατακεραυνώνει κάθε μορφή εξουσίας, με την τότε σύζυγο του σκηνοθέτη Ολγα Καρλάτου να δίνει μια σαρωτική ερμηνεία.
Ακολούθησε το 1986 η «Φωτογραφία», η πιο αυτοβιογραφική ίσως δημιουργία του Παπατάκη, που συμπυκνώνει όλες τις αντινομίες της εποχής, από τον Εμφύλιο μέχρι τη μεταπολίτευση. Τέλος, «Ο σχοινοβάτης» (Les equilibristes) του 1992 είναι βασισμένος ελεύθερα στην επεισοδιακή ζωή του Ζαν Ζενέ και με τον σπουδαίο Μισέλ Πικολί να δίνει μια αξεπέραστη παράσταση ως ο καλλιτέχνης που πασχίζει να ισορροπήσει μεταξύ του ερωτικού πόθου και της αυτοκαταστροφής. Ο Νίκος Παπατάκης έφυγε από τη ζωή στα 92 του χρόνια στις 17 Δεκεμβρίου 2010 και η σορός του ενταφιάστηκε στο κοιμητήριο του Μονπαρνάς.
