Η διαδρομή του από την Ολυμπία στη Νέα Υόρκη και οι εμπλεκόμενοι στην παράνομη διακίνησή του.
Πριν από ένα μήνα, συγκεκριμένα στις 24 Φεβρουαρίου, η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη παρέλαβε από το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης (ΜΕΤ) τη χάλκινη κεφαλή γρύπα από την αρχαία Ολυμπία, η οποία κατείχε μέχρι πρότινος περίοπτη θέση στην πτέρυγα της Συλλογής Ελληνικών και Ρωμαϊκών Αρχαιοτήτων του αμερικανικού μουσείου. Tην περασμένη Παρασκευή 21 Μαρτίου η σπάνια αρχαιότητα επαναπατρίστηκε στο «σπίτι» της στο αρχαιολογικό μουσείο της αρχαίας Ολυμπίας, από όπου είχε κλαπεί τη δεκαετία του 1930.
Η παράδοση του ανακτημένου θησαυρού στο μουσείο έγινε από τη Λίνα Μενδώνη, η οποία δήλωσε: «Κάθε επαναπατρισμός πολιτιστικού αγαθού, το οποίο έχει εξαχθεί παράνομα από την πατρίδα μας είναι άμεσα συνδεδεμένος με την πολιτιστική μας ταυτότητα» τονίζοντας ότι «κάθε μεμονωμένος επαναπατρισμός μας θυμίζει το μείζον εθνικό μας αίτημα: τον επαναπατρισμό και την επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα στη γη που τα γέννησε, κάτω από το αττικό φως».
Η χάλκινη κεφαλή γρύπα, η οποία χρονολογείται στα 650-625 π.Χ. και αποτελεί εξαιρετικό δείγμα της αρχαίας ελληνικής μεταλλοτεχνίας, είχε εντοπιστεί από τον επιμελητή του μουσείου Θεόδωρο Καραχάλιο τον Δεκέμβριο του 1914 στην κοίτη του ποταμού Κλαδέου, δίπλα στο αρχαίο γυμνάσιο της Ολυμπίας και είχε παραδοθεί από τον ίδιο στο μουσείο της αρχαίας Ολυμπίας. Η πρώτη αναφορά της απώλειας της χάλκινης κεφαλής από το μουσείο έγινε το 1937-1938, ενώ η κλοπή προσδιορίστηκε το 1936 από την αρχαιολογική υπηρεσία που διερεύνησε τότε την υπόθεση.
«Η αντίστοιχη έρευνα στα αρχεία του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης επιβεβαίωσε το χρόνο κλοπής της κεφαλής, καθώς φαίνεται ότι αυτή πωλήθηκε το καλοκαίρι του 1936 από Έλληνα αρχαιοπώλη στον Αμερικανό αρχαιοπώλη J. Brummer, για να πωληθεί στη συνέχεια, το 1948, στον W. C. Baker, και να καταλήξει κατόπιν δωρεάς, το 1971,μαζί με τα υπόλοιπα αντικείμενα της Συλλογής Baker, στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης», ανέφερε το δελτίο τύπου που εξέδωσε το ΥΠΠΟ στις 25 Φεβρουαρίου, μετά την ειδική τελετή παράδοσης και παραλαβής του γρύπα στο ΜΕΤ.
Η παράλειψη του ονόματος του Θόδωρου Ζουμπουλάκη
Αυτό που δεν ανέφερε η ανακοίνωση του ΥΠΠΟ είναι το όνομα του Έλληνα αρχαιοπώλη που συνδέεται με την παράνομη διακίνηση της αρχαιότητας, το οποίο είναι γνωστό από δημοσιεύματα αλλά και από τις πληροφορίες για την προέλευση του αντικειμένου στον ιστότοπο του ΜΕΤ όσο βρισκόταν στη συλλογή του. Η διαδρομή του γρύπα από την Ολυμπία στη Νέα Υόρκη ξεκίνησε από το παλαιοπωλείο του Θεόδωρου Ζουμπουλάκη στην Αθήνα, διάσημο στους συλλεκτικούς κύκλους της εποχής τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Αυτό που έχει επίσης τη σημασία του είναι το γεγονός ότι ο γρύπας της Ολυμπίας δεν ήταν η μόνη ελληνική αρχαιότητα που διακινήθηκε προς το ΜΕΤ από τα ίδια εμπλεκόμενα πρόσωπα, όπως έχουμε αναλυτικά δημοσιεύσει σε άρθρο στην εφημερίδα Documento με τίτλο «Οι μάγοι με τα δώρα» στις 23/02/2025, το οποίο αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα της εφημερίδας στις 25/02/2025.
Το άρθρο είχε γραφτεί με αφορμή τη δημοσιοποίηση της δωρεάς προς το ελληνικό δημόσιο της τεράστιας συλλογής αρχαιοτήτων της γνωστής γκαλερίστα Πέγκυς Ζουμπουλάκη- νύφης του Θεόδωρου Ζουμπουλάκη και συζύγου του γιου του Τάσου. Μιας δωρεάς 6.000 αρχαίων αντικειμένων (όσες διαθέτει ένα μέσο ελληνικό μουσείο) από το απόθεμα του αρχαιοπωλείου του πεθερού της, η οποία περιλαμβάνει αντικείμενα από τα προϊστορικά ως τα μεταβυζαντινά χρόνια και θα μοιραστεί σε μουσεία ανά την Ελλάδα, σύμφωνα με την επιθυμία της δωρήτριας.
Αυτό που σχολιάσαμε στο άρθρο και επαναλαμβάνουμε και σήμερα που επιτέλους η σπάνια αρχαιότητα που συνδυάζει το σώμα του λιονταριού με τα φτερά και το κεφάλι του αετού ξαναγύρισε στον τόπο της, είναι ότι οι εποχές έχουν αλλάξει. Ότι μπροστά στα κατάλοιπα ενός θολού και προβληματικού παρελθόντος κατά το οποίο ανεκτίμητες ελληνικές και ξένες συλλογές δημιουργήθηκαν με τρόπους που σήμερα θα ήταν αδιανόητοι, δεν μπορούμε να πανηγυρίζουμε επειδή κάποιος που κατέχει τόσο αρχαίο πλούτο αποφασίζει να πράξει το οφειλόμενο. Δηλαδή να επιστρέψει στο ελληνικό κράτος μια συλλογή που δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε πώς αποκτήθηκε στα ρευστά νομοθετικά πλαίσια μιας άλλης εποχής. Και ότι είναι προκλητικό να αποθεώνουμε μια αυτονόητη ηθικά πράξη που δεν είναι άλλη από την αποδέσμευση μετά από δεκαετίες των αντικειμένων της συλλογής ώστε να γίνουν κτήμα όλων.
Κανονικά, αυτό που θα έπρεπε να συμβεί είναι η κ. Ζουμπουλάκη να ευχαριστήσει τον ελληνικό λαό για την εξαιρετική τιμή να είναι εκείνη που επιστρέφει τους θησαυρούς στους φυσικούς αποδέκτες τους.
Διαβάστε σχετικά: Συλλογή Ζουμπουλάκη: Οι μάγοι με τα δώρα
