Ένα αφιέρωμα στον Κάρολο Δαρβίνο και στην «Καταγωγή των ειδών» η οποία εκδόθηκε στις 24 Νοεμβρίου 1859, φέρνοντας επανάσταση στην επιστημονική σκέψη.
Ίσως ο Δαρβίνος να μην είχε εκδώσει ποτέ την «Καταγωγή των ειδών» αν δεν λάμβανε ταχυδρομικά τον Ιούνιο του 1858 τη διατριβή του Άλφρεντ Ράσελ Γουάλας –ενός Άγγλου φυσιοδίφη που ζούσε στη Μαλαισία και τη νήσο Βόρνεο– η οποία είχε αρκετά κοινά σημεία με τη δική του εικοσαετή μελέτη. Όπως περιγράφει στην αυτοβιογραφία του («Κάρολος Δαρβίνος – αυτοβιογραφία», Εκδόσεις Γκοβόστη, μτφρ. Κατερίνα Χαλμούκου) στην προσπάθειά του να προλάβει να δημοσιεύσει πρώτος ζήτησε τη βοήθεια των φίλων του Χούκερ και Λάιελ, οι οποίοι στο τρίτο τεύχος του περιοδικού του Linnean Society of London δημοσίευσαν δύο κείμενα πάνω στο ίδιο θέμα, ένα του Δαρβίνου και ένα του Γουάλας.
Έναν χρόνο μετά, το 1859, εκδόθηκε η μελέτη του Δαρβίνου σύμφωνα με την οποία τα είδη του ζωικού βασιλείου δεν παραμένουν αμετάβλητα, όπως πιστευόταν από την εποχή του Αριστοτέλη, αλλά εξελίσσονται με την πάροδο του χρόνου μέσω της φυσικής επιλογής. «Οι φυσιοδίφες, στη μεγάλη πλειοψηφία τους, πίστευαν πριν από λίγον καιρό ακόμα ότι τα Είδη είταν αναλλοίωτα δημιουργήματα που πλάστηκαν το καθένα χωριστά. Αυτή η άποψη υποστηρίχτηκε μ’ επιδεξιότητα από πολλούς. Ωστόσο, μερικοί φυσιοδίφες, ελάχιστοι τον αριθμό, είχαν τη γνώμη πως τα Είδη υφίστανται μεταβολές και πως οι μορφές ζωής που υπάρχουν σήμερα, είναι γνήσιοι, από πραγματική γέννηση, απόγονοι μορφών που προϋπήρξαν». («Η καταγωγή των ειδών», Εκδόσεις Γκοβόστη, μετάφραση Ανδρ. Πάγκαλος). Δεν ήταν εύκολο να υπερασπιστεί κάποιος μια τέτοια θεωρία την εποχή κατά την οποία κυριαρχούσε ως επιστημονική η εκδοχή της Βίβλου, σύμφωνα με την οποία ο κόσμος δημιουργήθηκε σε επτά ημέρες και η Γη είχε ηλικία μικρότερη από 10.000 χρόνια.
Ο Δαρβίνος μετά τις σπουδές Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου συμμετείχε με τον γεωλόγο και ιερέα Άνταμ Σέτζγουικ σε μια γεωλογική αποστολή στην Ουαλία από την οποία επέστρεψε το καλοκαίρι του 1831, ενώ τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς απέπλευσε με την ιδιότητα του φυσιοδίφη με το «Μπιγκλ», το βασιλικό πλοίο που προετοιμαζόταν για μια μεγάλη υδρογραφική αποστολή. Το ταξίδι προοριζόταν να διαρκέσει δύο χρόνια, όμως κράτησε πέντε, με πορεία προς τη Δύση, από Ατλαντικό προς Ειρηνικό, περιπλέοντας τη Νότια Αμερική έως τα νησιά Γκαλαπάγκος, και στη συνέχεια τις Νότιες περιοχές της Ωκεανίας και της Αφρικής.
Αντικείμενα της μελέτης του Δαρβίνου ήταν το έδαφος, η χλωρίδα, η πανίδα και οι ανθρώπινες φυλές κάθε περιοχής που επισκεπτόταν. Όπως περιγράφει στο «Ταξιδεύοντας με το Μπιγκλ. Στη Γη του Πυρρός και τα νησιά Γκαλαπάγκος» (Εκδόσεις Στοχαστής, μτφρ. Θ. Σακκέτας) στην Παταγονία ανακάλυψε σκελετούς από θηλαστικά που είχαν εξαφανιστεί πριν από χιλιετίες. Ερευνώντας την πανίδα των νησιών Γκαλαπάγκος διαπίστωσε πως πουλιά, χελώνες και ερπετά είχαν διαφορές από το ένα νησί στο άλλο. Στη Χιλή είχε την εμπειρία ενός μεγάλου σεισμού ο οποίος του έδωσε την ευκαιρία να καταγράψει τις αλλαγές που συντελέστηκαν σε θάλασσα και ξηρά με την ανύψωση του εδάφους. Στην Αυστραλία παρατήρησε τον σταδιακό αφανισμό των Αβορίγινων λόγω της βάρβαρης πολιτικής των αποικιοκρατών. Μελέτησε τους κοραλλιογενείς υφάλους και τις ατόλες της ευρύτερης περιοχής και τη σύνδεσή τους με τις ηφαιστιογενείς ζώνες. Οι σκέψεις του πάνω στη βιοποικιλότητα των νησιών αποτέλεσαν το σημείο εκκίνησης της θεωρίας του. Με την επιστροφή του στη Βρετανία συνεργάστηκε με άλλους επιστήμονες, καταλήγοντας σε σημαντικά συμπεράσματα σχετικά με τη γεωλογία και άρχισε να δίνει υπόσταση στη θεωρία της εξέλιξης μέσω της φυσικής επιλογής, δηλαδή τη συνεχή προσαρμογή στις συνθήκες του περιβάλλοντος.
Ο Δαρβίνος απέφευγε για πολλά χρόνια να δημοσιοποιήσει την ατελή θεωρία του καθώς θεωρούσε ότι οι ιδέες του θα αμφισβητούνταν. Συν τοις άλλοις δεν ήθελε να στεναχωρήσει τη βαθιά θρησκευόμενη σύζυγο και εξαδέλφη του Έμα, ειδικά μετά τον θάνατο της δεκάχρονης κόρης τους το 1851. Την ήδη κλονισμένη υγεία του επιδείνωναν οι διαφωνίες με τη σύζυγό του, η οποία πίστευε στη μετά θάνατον ζωή ενώ εκείνος όχι. Κι αυτό στάθηκε μία από τις σημαντικότερες αιτίες που τον κράτησαν σιωπηλό για δεκαετίες. Επί είκοσι χρόνια δυσκολευόταν να περπατήσει και είχε διάφορα προβλήματα υγείας, σύμφωνα με τους μελετητές του, ως αποτέλεσμα μιας ασθένειας από την οποία προσβλήθηκε στο ταξίδι του με το «Μπιγκλ», όπως και του άγχους που ένιωθε για όσα ήξερε αλλά δεν μπορούσε να μοιραστεί.
Τη δημοσίευση της «Καταγωγής των ειδών» ακολούθησαν αντιδράσεις. Η θεωρία του παρανοήθηκε. Κάποιοι θεώρησαν ότι ο Δαρβίνος υποστήριζε την καταγωγή του ανθρώπου από τον πίθηκο, κάτι αδιανόητο για τη βικτωριανή κοινωνία. Η πίστη στην υπεροχή του λευκού ανθρώπου ήταν ο σίγουρος τρόπος να διατηρηθεί η ενότητα των αποικιών και το θαύμα της Βιομηχανικής Επανάστασης. Μέσα στις επόμενες δεκαετίες ξέσπασαν ισχυρές διαφωνίες μεταξύ δημιουργιστών και δαρβινιστών, οι οποίες ακόμη καλά κρατούν αν σκεφτεί κανείς ότι στις μεσοδυτικές πολιτείες των ΗΠΑ μέχρι σήμερα συζητούν σοβαρά αν τα βιβλία βιολογίας θα πρέπει να υποστηρίζουν ότι ο κόσμος δημιουργήθηκε από τον χριστιανικό θεό.
Η δαρβινική θεωρία ολοκληρώθηκε μέσα από πέντε συγγράμματα αλλάζοντας εκ βάθρων τις επιστήμες της παλαιοντολογίας, της βοτανολογίας, της ζωολογίας, της γεωλογίας, της ανθρωπολογίας, αλλά και τη φιλοσοφική σκέψη. Μέχρι τον θάνατό του το 1882 η θεωρία της εξέλιξης είχε ως επί το πλείστον γίνει αποδεκτή και έπειτα από απαίτηση της Εκκλησίας, η οποία του είχε κηρύξει πόλεμο όσο ζούσε, τάφηκε δίπλα στον Ισαάκ Νεύτωνα και τον Τζον Χέρσελ στο Αββαείο του Γουεστμίνστερ.
