Δεν είναι δύσκολο να γράψει κανείς ένα άρθρο που αποδομεί τον Καζαντζάκη, αν θελήσει. Μεγάλη βοήθεια σ’ αυτό θα του πρόσφερε ο αιρετικός συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας Ρένος Αποστολίδης, που τον είχε χαρακτηρίσει «συγγραφέα με μυαλό κότας».
Εχοντας την καταγωγική ατυχία να διαβάζω ξανά και ξανά, χρονιά με χρονιά, όλα τα βιβλία του Καζαντζάκη στο σχολείο μου στο Ηράκλειο, είναι αλήθεια ότι δεν τον ευχαριστήθηκα ποτέ. Αντιθέτως, έβρισκα τον Καραγάτση απείρως γοητευτικότερο. Κάτι σαν τον σεξιστή Ντον Ντρέιπερ της σειράς «Mad men» χωρίς τη Νέα Υόρκη και την Καλιφόρνια – για να τον φέρουμε λιγάκι στο σήμερα. Εννοείται ότι και τότε καταλαβαίναμε ότι ήρωές του ήταν φαλλοκράτες και συμπλεγματικοί, όπως εξάλλου όλη η ελληνική επαρχία – τότε και ακόμη σήμερα. Ομως τουλάχιστον δεν βαριόμουν. Μέχρι που ανακάλυψα τη «Μαντάμ Μποβαρί» του Φλομπέρ ή τη «Λολίτα» του Ναμπόκοφ, δυο βιβλία που θα μπορούσαν να κατηγορηθούν για σεξιστική προσέγγιση, κατανοώντας σιγά σιγά ποιοι γράφουν στ’ αλήθεια μεγάλη λογοτεχνία.
Νομίζω ότι ο σεξισμός στον Καραγάτση δεν είναι το πρώτο και κυρίαρχο στοιχείο που κρίνει το έργο του. Το πιο σημαντικό σε κάθε λογοτεχνικό έργο είναι αν αντέχει στον χρόνο – όχι επειδή χρησιμοποιεί ακατάλληλη φρασεολογία, αλλά επειδή το ίδιο το έργο ξεπερνά και την εποχή που γράφτηκε και τη δική μας.
Ολοι περίπου ξέρουμε ποιους διαβάζουμε, δεν έχουμε ανάγκη από νταντάδες ούτε από οδηγούς πολιτικής ορθότητας και κυρίως δεν χρειαζόμαστε λογοτεχνικά δικαστήρια που θα αποφαίνονται για την τύχη των βιβλίων.
Επίσης, εύκολα καταλαβαίνουμε τα κίνητρα πίσω από ένα άρθρο. Από το ύφος, την ένταση και το είδος της διαπραγμάτευσης υποθέτουμε ότι το άρθρο που πυροδότησε τη συζήτηση περί ακύρωσης του Καραγάτση γράφτηκε για να γίνει viral. Και έγινε.
