Σε ένα πολύ κοντινό μέλλον, μια μικρή πόλη-λιμάνι βρίσκεται σε κατάσταση εκούσιου εγκλεισμού μετά από την παγκόσμια πανδημία της θανατηφόρας ασθένειας του Παράξενου Ύπνου. O πρώην δήμαρχος της πόλης έχει εκμεταλλευθεί την κατάσταση της Ολικής Κατάρρευσης και έχει αυτοανακηρυχθεί σε Κυβερνήτη έχοντας υπό τον έλεγχό του το μοναδικό ένοπλο σώμα της Πόλης. Μπροστά από το λιμάνι της πόλης βρίσκεται ένα μικρό νησί που ονομάζεται Καθαρτήριο.
Στην άκρη του νησιού συντηρείται ένας φάρος για να παρασύρει σε ενέδρα όσα πλοία πλησιάζουν στο λιμάνι, με σκοπό το πλιάτσικο και τη διάλυσή τους στο Μεγάλο Ανακυκλωτήριο που υπάρχει πάνω στο νησί. Οι επιβαίνοντες στα πλοία που αιχμαλωτίζονται αντιμετωπίζονται ως de facto μολυσμένοι και εκτελούνται με συνοπτικές διαδικασίες. Η Πόλη βρίσκεται στα όρια του λιμού λόγω του πολύχρονου εγκλεισμού. Η απολυταρχική διακυβέρνησή της δεν επιτρέπει στους κατοίκους να επιχειρήσουν οποιουδήποτε είδους απεγκλωβισμό.
Ο συγγραφέας Γιώργος Πολυμενάκος μιλάει στο Documento για το δυστοπικό του μυθιστόρημα «Σημείο εξόδου ένα» (εκδόσεις Απόπειρα).
Τι σας ώθησε να αλλάξετε λογοτεχνική φόρμα και από αυτοβιογραφικά διηγήματα -το πρώτο σας βιβλίο «Ιστορίες από την άλλη όχθη»- να στραφείτε στο μυθιστόρημα και μάλιστα σε ένα είδος (τη δυστοπία) που δεν ευδοκιμεί ιδιαίτερα στην Ελλάδα;
Νομίζω ο Τολστόι έχει γράψει τη φράση «Συνέχιζε να μιλάει για τον εαυτό του χωρίς να αντιλαμβάνεται ότι τα λεγόμενα του ενδιέφεραν μόνο εκείνον τον ίδιο και κανέναν άλλον». Αυτό που θέλω να πω είναι ότι πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί όταν κάνουμε βιβλίο τις προσωπικές μας μνήμες. Οι αναμνήσεις μας θα πρέπει, ιδανικά, να συγκινούν και να προβληματίζουν και πολλούς άλλους ανθρώπους, κάτι καθόλου εύκολο. Θεώρησα ότι με τις «Ιστορίες από την άλλη όχθη» εξάντλησα αυτό το ρίσκο, και παρ’ όλο που το βιβλίο είχε αρκετή επιτυχία (βρίσκεται ήδη σε δεύτερη έκδοση) αποφάσισα να μην επαναλάβω παρόμοιο εγχείρημα, ενώ είχα ακόμη αρκετές ανάλογες ιστορίες έτοιμες για έκδοση στο συρτάρι μου.
Στο βιβλίο σας «Σημείο εξόδου ένα» μιλάτε για μια πόλη αποκλεισμένη σε περίοδο εγκλεισμού. Ποιες ήταν οι πηγές της έμπνευσης σας για την υπόθεσή του;
Η πόλη για την οποία μιλάω στο βιβλίο είναι αποκλεισμένη σε εκούσιο αρχικά, και μετέπειτα σε επιβεβλημένο εγκλεισμό, για να αποφύγει τις καταστροφικές συνέπειες μιας θανατηφόρας παγκόσμιας πανδημίας. Η πόλη που μου έδωσε έμπνευση είναι ο τόπος που ζω, το Πέραμα, και το νησί που αναφέρεται στο βιβλίο ως «Καθαρτήριο» είναι το νησάκι της Ψυττάλειας που βρίσκεται απέναντι από το Πέραμα. Το έκανα αυτό γιατί πιστεύω ότι ακόμη και στα βιβλία φαντασίας πρέπει να υπάρχει ένα «έρμα ρεαλισμού». Προσπάθησα λοιπόν να φανταστώ πώς θα ήταν η ζωή στον τόπο μου (και εν τέλει σε κάθε τόπο) σε συνθήκες όπου τα πάντα γύρω έχουν καταρρεύσει, δεν υπάρχει ηλεκτρική ενέργεια, τα είδη πρώτης ανάγκης είναι δυσεύρετα και μια απολυταρχική διακυβέρνηση έχει εκμεταλλευθεί την κατάσταση για να επιβληθεί στους κατοίκους.
Θεωρείτε ότι το «Σημείο Εξόδου Ένα» κατά βάθος είναι και πολιτικό βιβλίο;
Είναι, έμμεσα μεν, αλλά σαφώς πολιτικό βιβλίο διότι αναφέρεται στις μεθόδους επιβολής που χρησιμοποιούν οι κάθε μορφής απολυταρχικές διακυβερνήσεις και στα πιθανά κίνητρα που θα έκαναν κάποιους πολίτες να αντισταθούν και να εξεγερθούν.
Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου υπάρχει η αναφορά ότι ο συγγραφέας της δυστοπίας έρχεται να προειδοποιήσει για την έλευση του σκότους σε ένα μέλλον ζοφερό, που νομοτελειακά δεσμεύεται από ένα «ελαττωματικό» παρόν. Θεωρείτε ότι το δικό μας παρόν είναι «ελαττωματικό», οπότε νομοτελειακά θα μας οδηγήσει σε ζοφερό μέλλον ή αυτό το μέλλον το ζούμε ήδη;
Η ελαττωματικότητα του παρόντος στο οποίο ζούμε νομίζω ότι είναι έκδηλα προφανής. Παραδείγματα υπάρχουν δυστυχώς πάρα πολλά, όπως είναι η αλόγιστη καταλήστευση του πλανήτη ο οποίος μας φιλοξενεί αλλά οι ισχυροί του κόσμου μας συμπεριφέρονται σαν να είναι ιδιοκτήτες του, ο εξοβελισμός της πραγματικής ζωής και της κοινωνικής δράσης από τα θεαματικά τους κακέκτυπα, η συσσώρευση του πλούτου και της ισχύος σε ελάχιστους ανθρώπους παγκοσμίως, και άλλα πολλά. Το αν αυτό το ελαττωματικό παρόν θα μας οδηγήσει ή όχι σε ένα ζοφερότερο μέλλον δεν είναι ευτυχώς κάτι μοιραίο, κάτι «νομοτελειακό». Εξαρτάται κι από εμάς τους ίδιους και από τις επιλογές μας.
Ελένη Πριοβόλου: «Ο ελληνικός λαός εκπαιδεύτηκε ως πελάτης και όχι ως πολίτης»
Το βιβλίο σας είναι γραμμένο σε φόρμα που θυμίζει κινηματογραφικό σενάριο. Το κάνατε ηθελημένα αυτό;
Δεν ήταν η αρχική μου πρόθεση αλλά με οδήγησε σε αυτή τη φόρμα το ίδιο το κείμενο επειδή έχει πολύ έντονα στοιχεία δράσης.
Υπάρχουν σήμερα συνηθισμένοι άνθρωποι που θα ήταν διατεθειμένοι να διακινδυνεύσουν αντιστεκόμενοι σε μιαν απολυταρχική εξουσία;
Σε όλες τις εποχές υπήρξαν και θεωρώ ότι και σήμερα υπάρχουν. Όλοι αυτοί που έζησαν στο παρελθόν και σήμερα χαρακτηρίζονται «ήρωες», ήταν άνθρωποι συνηθισμένοι οι περισσότεροι, οι οποίοι κάτω από την πίεση εξαιρετικών καταστάσεων, προέβησαν σε πράξεις που ακόμα και σ’ αυτούς θα φαίνονταν αδιανόητες υπό κανονικές συνθήκες. Ένα από τα θέματα που διαπραγματεύεται έμμεσα, μέσα από την πλοκή του, το «Σημείο Εξόδου Ένα» είναι τα διαφορετικά κίνητρα που μπορούν να οδηγήσουν έναν απλό άνθρωπο να φτάσει σε αυτήν την υπέρβαση.
Ετοιμάζετε κάτι καινούργιο;
Έχω ήδη τελειώσει ένα ακόμη μυθιστόρημα, το οποίο έχει και αυτό κεντρικό σκηνικό έναν φάρο, παρόμοια με το «Σημείο Εξόδου Ένα». Ευελπιστώ να γράψω και ένα τρίτο και να ολοκληρώσω έτσι μια τριλογία που μέσα στο μυαλό μου έχει τίτλο «Τριλογία των Φάρων».
Ο Γιώργος Πολυμενάκος γράφει στίχους από το 1985. Τραγούδια του («Χειμωνιάτικα μπαρ», «Παραισθήσεις», «Ο τόπος που μεγάλωσα», «Πίνω, πίνω» κ.ά) έχουν μελοποιήσει και ερμηνεύσει διάφοροι Έλληνες καλλιτέχνες. Η συλλογή διηγημάτων του Ιστορίες από την άλλη όχθη εκδόθηκε τον Δεκέμβριο του 2019 από την Απόπειρα (δεύτερη έκδοση, Σεπτέμβριος 2021). Το διήγημά του «Γουχάν, Τικόπια, Αθήνα» διακρίθηκε τον Δεκέμβριο του 2020 ως ένα από τα πέντε καλύτερα του διαγωνισμού «Πεζογραφία δωματίου ή Ημέρες Εγκλεισμού» των εκδόσεων Κίχλη. Το μυθιστόρημά του Σημείο εξόδου ένα, που εκδόθηκε από την Απόπειρα τον Νοέμβριο του 2021, κυκλοφορεί και στην αγγλική γλώσσα με τον τίτλο Exit Point One από τον εκδοτικό οίκο OnTime Books.
