Εύη Κουτρουμπάκη: Ο Γιώργος Ιωάννου και ο έρωτας ως αντίθετο του θανάτου

Φωτογραφία: Κώστας Κάτσουλας

Μελετητές, συγγραφείς, δημοσιογράφοι και φίλοι του σπουδαίου ποιητή και πεζογράφου Γιώργου Ιωάννου γράφουν για το έργο και την προσωπικότητά του με αφορμή τη συμπλήρωση σαράντα χρόνων από τον θάνατό του (έφυγε από τη ζωή στις 16 Φεβρουαρίου 1985).

«Ο έρωτας είναι το αντίθετο του θανάτου. Αλλωστε αυτός είναι ως επί το πλείστον και η αιτία της γέννησης. Και δεν έχει σημασία αν ο έρωτας ο δικός μου ή ο άλλος γεννά ή δεν γεννά όντα. Η δύναμη είναι η ίδια και καμιά φορά είναι και πολύ μεγαλύτερη γιατί είναι μέσα και το στοιχείο της απελπισίας».
Γ. Ιωάννου «Ο λόγος είναι μεγάλη ανάγκη της ψυχής» (συνεντεύξεις 1974-1985, πρόλογος – επιμέλεια: Γ. Αναστασιάδης, εκδ. Κέδρος)

Η Εύη Κουτρουμπάκη είναι συγγραφέας και φιλόλογος

Ο γιος των προσφύγων από την Ανατολική Θράκη Γιώργος Ιωάννου, ο κατά κόσμον Γεώργιος Σορολόπης, ο οποίος γεννήθηκε το 1927 στη Θεσσαλονίκη, την «πρωτεύουσα των προσφύγων», και ανδρώθηκε και σπούδασε σ’ αυτήν, υπήρξε ο κατεξοχήν πεζογράφος που αποτύπωσε στο έργο του την ψυχή και τον παλμό της πόλης. Αυτή η «βαθιά διχασμένη φύση», «ο πρόσφυγας γιος του σιδηροδρομικού που συνδιαλέγεται με διανοούμενους, μα που γουστάρει περισσότερο την παρέα του γιου του μπακάλη», ο «μοναχός με ένδυμα κοσμικού», όπως τον περιγράφει ο αγαπημένος φίλος του Μένης Κουμανταρέας, ο σπάνιος μελετητής της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, εγκλωβισμένος σ’ ένα οικογενειακό και επαρχιακό περιβάλλον που τον έκανε να ασφυκτιά και δεν είχε την πρόθεση αλλά ούτε και τη διάθεση να τον κατανοήσει, ήταν αυτός που έστησε ένα ταμπλό βιβάν με πολύ σαφείς σκηνοθετικές οδηγίες γι’ αυτή την τρεμουλιαστή κι αχάιδευτη σάρκα όλων μας, αυτό το σφαγιασθέν ζώο που είμαστε όλοι εμείς και η σάρκα μας στο πέρασμα του χρόνου.

Μέσα από τη φωνή του καταγράφεται η αέναη ανάγκη του ανθρώπου να ξεφύγει από αυτό που αποκαλούμε κατεστημένο. Η σάρκα και τα ζητούμενά της σε αντίστιξη με τις ιδέες. Ή μήπως σε αγαστή αρμονία; Κι όλα αυτά μέσα από μια ρεαλιστική και φερέγγυα προσέγγιση της Ιστορίας, η οποία βρίσκεται σε μια συνεχή ζύμωση με τα κοινωνικά και πολιτικά δρώμενα της εποχής και των επιπέδων της ιστορικής δραστηριότητας του 20ού αιώνα. Ως homo scriptor παρέμεινε πιστός στην ένθεη ανθρώπινη περιπέτεια, σπάζοντας το κέλυφος του καθωσπρεπισμού εντός του οποίου οχυρώνουμε μέσα σε εξουσιαστικά πλέγματα τον ανεξερεύνητο εαυτό μας, έναν εαυτό που ούτε καν διανοούμαστε να εξερευνήσουμε την τρωτή του δύναμη, τον βυθό και την καθαρότητά του.

Ερωτικό συγγραφέα τον αποκάλεσαν πολλοί και το ίδιο έλεγε και ο ίδιος για τον εαυτό του. Και τον βλέπει με τα μάτια της ψυχής του ακόμη όποιος περνά από τα μέρη όπου περνούσε πολλά σκοτεινά βράδια. Τη Ραμόνα, τα λαϊκά σινεμά του «Αγίου Βαρδαρίου», τα εβραίικα μνήματα ή τον Παλιό Σταθμό, σαν Σίσυφο που σπρώχνει το φορτίο της ενοχής και της ηδονής, ακάλυπτο και ευάλωτο να αντιμετωπίζει τα προτάγματα της σάρκας, δίνοντάς τους χώρο για να υπάρχουν.

Γιατί δεν θα είχε σημασία η οποιαδήποτε ζωή, ακόμη και η οποιαδήποτε ιστορία, αν δεν υπήρχε ο τρόπος που μας ανάγκασε ο συγγραφέας να την κοιτάξουμε. Οι ιστορίες που διαμείφθηκαν στα μέρη αυτά δεν ανήκουν στη σφαίρα του ανώδυνου και της αοριστίας. Αντίθετα, ο Γιώργος Ιωάννου έγινε η αρχή μιας περιπλάνησης η οποία δεν αναφέρεται μόνο σε κάτι το βιογραφικό, αλλά στο ουσιώδες, στο τραγούδι της ίδιας της ζωής. Ο λόγος του συγγραφέα προσέφερε το κλειδί, τη γέφυρα, για να γίνει κατανοητή αυτή η εικόνα, καθώς άκουγε αυτά που συνέβαιναν γύρω του, ρυθμίζοντας την ένταση την εσωτερική του αλάθητου κρυμμένου ακουστικού του με διακριτικότητα και σεβασμό στα ανθρώπινα πάθη.