Με αφορμή το νέο του έργο «Κανόνια και τρομπέτες» που κάνει πρεμιέρα στις 10 Οκτωβρίου στο θέατρο Εμπορικόν, ο πολιτικοποιημένος συγγραφέας Γιάννης Τσίρος μιλάει για την άνοδο της ακροδεξιάς, τους πολέμους και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Κάθε φορά που ο Γιάννης Τσίρος γράφει νέο έργο αποτελεί είδηση. Πρόκειται για έναν από τους σημαντικότερους συγγραφείς του νεοελληνικού θεάτρου. Το «Κανόνια και τρομπέτες» είναι μια καθαρόαιμη πολιτική κωμωδία καταστάσεων που μας γυρίζει στη μνημονιακή εποχή που υπέφεραν και θυσιάστηκαν οι άνθρωποι αλλά φευ, σώθηκαν οι τράπεζες… Με αφορμή την πρεμιέρα της παράστασης στις 10 Οκτωβρίου στο θέατρο Εμπορικόν, σε σκηνοθεσία Γιώργου Παπαγεωργίου, μιλήσαμε για πολιτική, για άνοδο της ακροδεξιάς και για τη Δικαιοσύνη που επιλέγει τους αθώους και τους ενόχους της.
Γιατί τώρα ένα έργο για την οικονομική κρίση του 2010;
Αν ρίξουμε μια ματιά στην παγκόσμια οικονομική ιστορία, θα δούμε ότι η κρίση του 2010 ήταν μία ακόμη πράξη στη διάρκεια ενός ακατάπαυστου οικονομικού πολέμου. Ζήσαμε και θα ζήσουμε αρκετές παρόμοιες κρίσεις, που συνήθως ονομάζονται «αναδιάρθρωση», «λιτότητα», «μεταρρυθμίσεις» και πολλές άλλες ύποπτες και καθησυχαστικές λέξεις. Αυτό που κάνει την κρίση του 2010 να διαφέρει είναι ότι τα κρατικά και τραπεζικά χρέη μεταφέρθηκαν αδιακρίτως στις πλάτες των πολιτών. Κάτι που ένα μέρος της κοινωνίας μας δεν το αντιλήφθηκε ποτέ και, το τραγικότερο, όσοι το αντιληφθήκαμε ήμασταν ανήμποροι να αντιδράσουμε. Κι από εδώ ξεκινά μια σειρά ερωτημάτων, που η απάντησή τους δημιουργεί ακόμη πιο ζοφερά ερωτήματα για την έννοια της δημοκρατίας. Το βέβαιο είναι ότι οι οικονομικές κρίσεις δεν είναι αναπόφευκτα συμβάντα αλλά ληστρικές συνέπειες του οικονομικού και πολιτικού συστήματος στο οποίο επιλέξαμε να ζούμε. Το έργο «Κανόνια και τρομπέτες» είναι μια φευγαλέα αντανάκλαση όλων αυτών. Μια μικρογραφία που μεταφέρει αυτό το μεγάλο πρόβλημα, τοποθετώντας το απέναντι στα μικροπροβλήματα μιας ομάδας διαφορετικών ανθρώπων. Αυτό που τους ενώνει είναι οι κοινές ανθρώπινες αδυναμίες τους. Απληστία, ματαιοδοξία, πάθη και εθισμοί δημιουργούν μια κωμωδία καταστάσεων στη θέση ενός δράματος. Η πρόθεσή μου ήταν αντί να σκεφτούμε και να κλάψουμε, καλύτερα να γελάσουμε και να σκεφτούμε.
Παρακολουθώντας την πρόβα αναρωτιέμαι ποιος είναι τελικά πιο… επικίνδυνος, ο καθωσπρέπει τραπεζίτης ή ο φτωχοδιάβολος Ρομ;
Δυνητικά θα μπορούσαμε να γίνουμε όλοι επικίνδυνοι για κάποιους άλλους. Δεν έχει σημασία η οικονομική ή η κοινωνική μας τάξη. Ούτε η πνευματική μας επάρκεια ή η φυλετική μας προέλευση. Σε μια ταξική κοινωνία όπου κάποιοι ευημερούν, κάποιοι φτωχοδιάβολοι θα διεκδικήσουν μερίδιο. Και όχι πάντα με νόμιμο τρόπο. Για να αποδεχθεί κάποιος τον νόμο και το δίκαιο θα πρέπει να βρίσκεται και ο ίδιος σε περιβάλλον έστω κάποιας σχετικής ευημερίας. Κάτι που είναι αδύνατον να συμβεί αφού ζούμε σε μια πολυδιασπασμένη και ανταγωνιστική κοινωνία που δημιουργεί συγκρούσεις και αναπόφευκτα παραβάτες. Οπότε, ναι. Η Δικαιοσύνη είναι ανθρώπινο δημιούργημα που φέρει όλες τις αρετές και τις αδυναμίες των δημιουργών της. Επίσης δεν έχει δεμένα μόνο τα μάτια της αλλά πολλές φορές και τα χέρια της. Και αυτό υπονομεύει το κύρος της στις συνειδήσεις όλων μας.
«Σώθηκε το τραπεζικό σύστημα αλλά καταστράφηκαν άνθρωποι». Θα μπορούσε αυτό να είναι ο τίτλος της μεταμνημονιακής εποχής;
Δεν θα έλεγα απλώς ότι διασώθηκε το τραπεζικό σύστημα αλλά και ότι μετεξελίχθηκε σε μέρος ενός ευρύτερου συστήματος. Σε μια ιερή συμμαχία με τις οικονομικές και πολιτικές εξουσίες. Αλλωστε οι τράπεζες έπαψαν να έχουν πια ανάγκη τις πενιχρές καταθέσεις μας. Αυτό το διαπιστώνουμε κάθε φορά που χρειάζεται να περάσουμε από τις θωρακισμένες πόρτες τους. Οι συναλλαγές μας και οι καταθέσεις των μισθών μας, που περνούν αναγκαστικά και διά νόμου από αυτές, είναι πλέον σταγόνα στον ωκεανό μπροστά στα κέρδη τους από τη νομιμοποίηση και τον «εξαγνισμό» μυστικών και σκοτεινών κεφαλαίων. Φοβάμαι ότι η κατάργηση του συναλλαγματικού χρήματος, αυτού του απλοϊκού χαρτονομίσματος, θα σηματοδοτήσει και την κατάργηση των τελευταίων ελευθεριών μας. Οσο για το αν «χάθηκαν» οι άνθρωποι, συνεχίζω να διατηρώ κάποιες ελπίδες. Ακόμη και τα πιο απόρθητα κάστρα κάποια στιγμή καταρρέουν και γίνονται ερείπια.
Ρωσία – Ουκρανία, Ισραήλ – Γάζα και τώρα Λίβανος και Ιράν. Τι έχει πάει τόσο λάθος με την ανθρωπότητα;
Ενα από τα λάθη που θα μπορούσα να προσάψω πρώτα στον εαυτό μου, αλλά και στην ανθρωπότητα, είναι ο εφησυχασμός μας. Αυτή η αόριστη αίσθηση ότι τα πράγματα λειτουργούν και χωρίς τη συμμετοχή μας. Ο ψηφιακός λήθαργός μας διαρκεί ανησυχητικά πολύ. Και η αφύπνισή μας όταν ήδη γύρω μας σκάνε βόμβες μοιάζει εφιαλτικά υποκριτική. Μεγάλωσα δύο παιδιά που τώρα βρίσκονται σε ηλικία στράτευσης. Συχνά λοιπόν αναρωτιέμαι για ποιους σημαντικούς λόγους θα μπορούσαν να σταλούν σ’ έναν πόλεμο για να σκοτώσουν άλλα παιδιά ή να σκοτωθούν τα ίδια. Και πραγματικά όλοι οι γνωστοί ηρωικοί και βαρύγδουποι λόγοι, όπως έθνη, πατρίδες, θρησκείες και σημαίες, μου μοιάζουν ασήμαντοι όταν συγκριθούν με το θαύμα και τη μοναδικότητα της ανθρώπινης ζωής. Μιλάμε συχνά για τις συνέπειες των πολέμων αλλά αποφεύγουμε να μιλήσουμε για τις σκοπιμότητές τους. Και είναι ανήθικο όταν όλοι εμείς που μεγαλώσαμε ξεστομίζοντας μεγάλα λόγια και ιδέες για την ειρήνη, εξυμνώντας τον έρωτα και την ελευθερία, μένουμε σήμερα βουβοί και ανήμποροι να σχηματίσουμε έστω μια φράση για τις άθλιες σκοπιμότητες αυτών των πολέμων. Εξίσου ανήθικο είναι επίσης να δηλώνουμε εκ του ασφαλούς ότι είμαστε με τη σωστή πλευρά της Ιστορίας πιστεύοντας ότι την Ιστορία τη γράφουν πάντα οι νικητές. Οχι. Κάποιες φορές την πιο σωστή πλευρά της Ιστορίας την έγραψαν οι ηττημένοι.
Στην Ευρώπη υπάρχει άνοδος της ακροδεξιάς. Στο ελληνικό κοινοβούλιο τα ακροδεξιά κόμματα καταλαμβάνουν το 28%. Ο κόσμος πεινάει και η Αριστερά για ακόμη μία φορά αναλώνεται σε εσωτερικές συγκρούσεις. Θα ήθελα το σχόλιό σας.
Λυπάμαι που το λέω, αλλά δεν με ξαφνιάζει καθόλου η άνοδος της ακροδεξιάς. Μιλά μια γλώσσα που συσπειρώνει τους φτωχούς και τους αδικημένους, τους μετατρέπει σε πατριωτική δύναμη οργής και στην πορεία συντάσσεται στο πλευρό αυτών που δημιούργησαν τη φτώχεια και την αδικία. Είναι γνωστό το έργο. Επίσης είναι γνωστό και ότι το τελευταίο καταφύγιο των απατεώνων είναι ο πατριωτισμός. Οσο για την Αριστερά, και λυπάμαι ακόμη περισσότερο που το λέω, μοιάζει σαν κακομαθημένο παιδί που ξοδεύει και τα τελευταία αποθέματα της περιουσίας των προγόνων της. Κάποια στιγμή θα πρέπει να μάθει να αυτοσυντηρείται ιδεολογικά, αλλά και σε επίπεδο πολιτικού λόγου. Το ότι υπάρχουν διαφθορά, αισχροκέρδεια και αδικία το γνωρίζουμε όλοι. Και όσοι δεν το γνωρίζουν δεν θα το μάθουν ποτέ. Οι αριστεροί δεν είναι ντελάληδες που μας πληροφορούν για τις αθλιότητες της εξουσίας. Είναι εμπνευστές κοινωνικών και πολιτικών λύσεων. Και αυτές οι πολιτικές λύσεις θα κάνουν τελικά το μεγάλο άλμα και τη διαφορά.
