Οχι μόνο «ξέπλενε» το «μαύρο» χρήμα της Novartis μέσω «παρένθετων» διαφημιστικών εταιρειών, αλλά ήταν αυτός που στη συνέχεια δωροδοκούσε «πολιτικά και άλλα πρόσωπα και γιατρούς». Αυτό αναφέρει επί λέξει, αποτυπώνοντας ξεκάθαρα και την πολιτική διάσταση του σκανδάλου, η εισαγγελέας Πρωτοδικών Ελένη Μιχαλοπούλου στην εισήγησή της προς το αρμόδιο δικαστικό συμβούλιο, στο διά ταύτα της οποίας εισηγείται να παραπεμφθούν ενώπιον του Τριμελούς Εφετείου Κακουργημάτων ο πρώην «Mr Novartis» Κωνσταντίνος Φρουζής και ακόμη δύο γιατροί προκειμένου να δικαστούν για κακουργήματα σχετικά με το σκάνδαλο Novartis.
Πρόκειται για εισαγγελική πρόταση-φωτιά, η οποία καταρρίπτει και αυτή το αφήγημα της «σκευωρίας» που έχει υιοθετήσει η ΝΔ σχετικά με τα πολιτικά πρόσωπα, καθώς η εισαγγελέας Πρωτοδικών αναγνωρίζει στην πρότασή της ότι ο Φρουζής δωροδοκούσε πολιτικά πρόσωπα αλλά και γιατρούς, παρά το γεγονός ότι η συγκεκριμένη δικογραφία αφορούσε δωροδοκίες γιατρών και όχι πολιτικών προσώπων. Είναι η δεύτερη φορά μέσα σε λίγες εβδομάδες που η Δικαιοσύνη καταρρίπτει το πολιτικό αφήγημα της ΝΔ και των ερευνώμενων ή διωκόμενων πολιτικών προσώπων περί σκευωρίας.
Η πρώτη ήταν με το προκλητικό απαλλακτικό βούλευμα για τον Νίκο Μανιαδάκη που είχε αποκαλύψει το Documento στα τέλη Οκτωβρίου, στο οποίο όμως τόσο η εισηγήτρια εισαγγελέας όσο και το δικαστικό συμβούλιο πιστοποιούσαν με όλα όσα αποδέχονται ως στοιχεία που προέκυψαν από την έρευνα για το σκάνδαλο Novartis, και ενδείξεις ενοχής, τις επί χρήμασι συναλλαγές του Μανιαδάκη με τη Νοvartis αλλά και το «παιχνίδι» του με τους πρώην υπουργούς Υγείας την επίμαχη περίοδο Ανδρέα Λοβέρδο και Αδωνη Γεωργιάδη.
Η εισαγγελέας με την πολυσέλιδη και νομικά εμπεριστατωμένη πρότασή της δίνει επίσης ένα ηχηρό ράπισμα στα πολιτικά πρόσωπα σχετικά με τους προστατευόμενους μάρτυρες, καθώς όχι μόνο προστατεύεται πλήρως η ανωνυμία τους και υιοθετούνται αποσπάσματα των καταθέσεών τους ως απολύτως αξιόπιστα, αλλά παράλληλα επισημαίνει ότι οι καταθέσεις τους δεν είναι καν «απαραίτητες» για τη στοιχειοθέτηση των κατηγοριών σε βάρος του Κων. Φρουζή και των δύο γιατρών, καθώς υπάρχουν «επαρκείς» ενδείξεις και από άλλα στοιχεία της μεγάλης δικογραφίας.
Στην εισαγγελική πρόταση περιγράφεται ακόμη αναλυτικά πώς είχε στηθεί η κομπίνα από τη Novartis προκειμένου να αυξάνονται οι πωλήσεις φαρμάκων στην Ελλάδα. Μια κομπίνα στην οποία φέρεται να πρωταγωνιστεί ο Κων. Φρουζής μαζί με άλλα πρόσωπα και αφορούσε δωροδοκίες γιατρών μέσω της συμμετοχής τους σε συνέδρια και εικονικές μελέτες, προκειμένου να συνταγογραφούν φάρμακα της Novartis. Ενα από τα επίμαχα σκευάσματα της πολυεθνικής για τα οποία οι γιατροί δωροδοκούνταν ήταν και το οφθαλμολογικό Lucentis. Πρόκειται για ένα από τα φάρμακα για τα οποία ασκήθηκε ποινική δίωξη σε βαθμό κακουργήματος, που εκκρεμεί ακόμη στην ανάκριση, σε βάρος του πρώην υπουργού Υγείας και νυν βουλευτή του ΚΙΝΑΛ, υποψήφιου για την προεδρία του κόμματος, Ανδρ. Λοβέρδου. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.
Η πρόταση της εισαγγελέα Πρωτοδικών Ελένης Μιχαλοπούλου προς το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών Αθηνών εισήχθη στις αρχές του περασμένου Αυγούστου. Η εισαγγελική λειτουργός προτείνει την παραπομπή σε δίκη ενώπιον του Τριμελούς Εφετείου Κακουργημάτων της Αθήνας του πρώην αντιπροέδρου της Novartis Κων. Φρουζή, καθώς και δύο γιατρών σχετικά με την υπόθεση Novartis. Για τον πρώην Mr Novartis το αδίκημα για το οποίο κατηγορείται και προτείνεται η παραπομπή του σε δίκη αφορά στη «νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματική δραστηριότητα» (ξέπλυμα βρόμικου χρήματος). Σε ό,τι αφορά τους δύο γιατρούς, το αδίκημα που τους βαρύνει είναι η παθητική δωροδοκία.
Στην εισαγγελική πρόταση-βόμβα γίνεται λόγος για «επαρκείς ενδείξεις ενοχής» του Κων. Φρουζή και των δύο πολύ γνωστών ψυχιάτρων. Οπως προέκυψε από την εισαγγελική έρευνα, οι δύο ψυχίατροι συνταγογραφούσαν σκευάσματα της Novartis αντί αντιτίμου. Μάλιστα στον έναν από τους δύο βρέθηκαν και τρία εμβάσματα από την εταιρεία συνολικού ύψους 4.000 ευρώ.
Πώς στήθηκε η «κομπίνα» των δωροδοκιών
Στις δεκάδες σελίδες της παραπεμπτικής εισαγγελικής πρότασης προς το δικαστικό συμβούλιο περιγράφεται αναλυτικά η κομπίνα που είχε στηθεί στην Ελλάδα την περίοδο 2012-15 προκειμένου ο πολυεθνικός κολοσσός να αυξήσει τα κέρδη του. Μια κομπίνα με την οποία η εταιρεία κατάφερε να αποκομίσει περιουσιακό όφελος 71,48 εκατ. δολαρίων, όπως υπολογίστηκε, για τους σκοπούς των «κατευθυντήριων γραμμών επιβολής ποινών στις ΗΠΑ». Η αύξηση των κερδών προήλθε με δύο τρόπους: από την αύξηση των πωλήσεων του φαρμάκου Lucentis και από την αύξηση των πωλήσεων διάφορων συνταγογραφούμενων φαρμάκων της Novartis.
Για να το πετύχουν αυτό, σύμφωνα με την εισαγγελική πρόταση, ο Κων. Φρουζής και τα άλλα στελέχη της Novartis οργάνωσαν ένα δίκτυο εντοπισμού γιατρών. Η επιλογή τους δεν ήταν τυχαία. Τα στελέχη της Novartis και οι υπάλληλοι του φαρμακευτικού κολοσσού προσέγγιζαν γιατρούς οι οποίοι είτε βρίσκονταν σε θέσεις επιρροής είτε διέθεταν μεγάλο συνταγογραφικό όγκο. Οι γιατροί πείθονταν να συνταγογραφούν φάρμακα της εταιρείας, με το κατάλληλο βέβαια αντίτιμο. Χρηματικά ανταλλάγματα δηλαδή –«δώρα» όπως αναφέρονται στην εισαγγελική πρόταση– τα οποία έμπαιναν στους τραπεζικούς τους λογαριασμούς.
Οι συνταγογραφήσεις αφορούσαν συγκεκριμένες ποσότητες και είδη φαρμάκων της εταιρείας που υποδείκνυε ο Φρουζής και άλλα πρόσωπα, τα οποία η εισαγγελική λειτουργός χαρακτηρίζει «άγνωστους στην ανάκριση δράστες». Οι δωροδοκίες των γιατρών γίνονταν με δύο τρόπους. Από τη μια μέσω της συμμετοχής τους σε ιατρικά συνέδρια στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, όπου η Novartis πλήρωνε το κόστος συμμετοχής τους. Επρόκειτο για «κεκαλυμμένο» τρόπο δωροδοκίας με νομότυπο επιστημονικό μανδύα. Ο σκοπός των συνεδρίων υποτίθεται ότι είχε να κάνει με την «παροχή επιστημονικής ή εκπαιδευτικής πληροφόρησης» στους γιατρούς (παρόχους υπηρεσιών υγείας – ΠΥΥ). Στην πραγματικότητα όμως οι υπάλληλοι και τα στελέχη της Novartis χρησιμοποιούσαν τα συνέδρια ώστε να πείθουν τους γιατρούς να αυξάνουν τη συνταγογράφηση φαρμάκων της εταιρείας. Οσο μεγαλύτερος ο όγκος της συνταγογράφησης τόσο περισσότερα και τα συνέδρια στα οποία συμμετείχαν οι γιατροί, πάντοτε με τα έξοδα πληρωμένα.
Ο δεύτερος τρόπος δωροδοκιών γινόταν μέσω της συμμετοχής των γιατρών σε εικονικά προγράμματα και μελέτες που διενεργούσε η Novartis. Οι γιατροί αμείβονταν με χρηματικά ποσά για υποτιθέμενη παροχή ιατρικών υπηρεσιών. Μόνο που στην πραγματικότητα οι γιατροί έπαιρναν χρήματα από την εταιρεία με αντάλλαγμα την υπερσυνταγογράφηση φαρμάκων της, ώστε να αυξάνονται οι πωλήσεις και τα κέρδη της.
«Για να πάρεις πρέπει να συνταγογραφήσεις»
Τον Ιανουάριο του 2013 ένας υπάλληλος της Novartis έλαβε μια εντολή από τους ανωτέρους του. Η εντολή αφορούσε την ετοιμασία ενός σχεδίου δράσης με την κωδική ονομασία «KOL». Το σχέδιο περιέγραφε λεπτομερώς «τα διάφορα μέσα με τα οποία σκόπευαν να στοχεύσουν διαφόρους βασικούς διαμορφωτές της κοινής γνώμης στην οφθαλμολογία». Στην ουσία το σχέδιο δεν ήταν τίποτε περισσότερο από μια παραδοχή χρηματισμού Ελληνα γιατρού με αντάλλαγμα συνταγογράφηση του φαρμάκου Lucentis της Novartis. Πρόκειται για το φάρμακο για το οποίο η Novartis παραδέχτηκε κατά τον συμβιβασμό της με το αμερικανικό δημόσιο ότι την περίοδο 2012-15 πλήρωνε γιατρούς για να το υπερσυνταγογραφούν, ενώ είναι και ένα από τα φάρμακα για τα οποία ασκήθηκε ποινική δίωξη στον πρώην υπουργό Υγείας και νυν βουλευτή του ΚΙΝΑΛ Ανδρ. Λοβέρδο.
O υπάλληλος της εταιρείας έπρεπε να μεταφέρει στον γιατρό ένα κυνικό μήνυμα: «Για να πάρεις πρέπει να συνταγογραφήσεις· τέλος τα δώρα». Δεν έμενε όμως μόνο σε αυτό. Ο υπάλληλος έπρεπε «να ζητήσει τα πάντα» από τον συγκεκριμένο γιατρό. Στόχος τους ήταν να πιάσουν το 100% των οφθαλμολογικών συνταγών του Ελληνα γιατρού για το Lucentis. Τελικά στα τέλη του 2013 υπάλληλοι της Novartis ταξίδεψαν στις ΗΠΑ και διευκόλυναν τη συμμετοχή του συγκεκριμένου γιατρού αλλά και άλλων στο συνέδριο της Ακαδημίας των ΗΠΑ στη Νέα Ορλεάνη της Λουιζιάνας. Το σχέδιο είχε στεφθεί με επιτυχία.
Το Lucentis και η ποινική δίωξη σε Λοβέρδο
Το σκεύασμα Lucentis είναι ένα από τα πέντε φάρμακα για τα οποία τον Νοέμβριο του 2019 είχε δοθεί παραγγελία από την τότε Εισαγγελία κατά της Διαφθοράς, επί των ημερών της Ελένης Τουλουπάκη, για την άσκηση ποινικής δίωξης αναφορικά με το αδίκημα της δωροληψίας πολιτικού προσώπου κατ’ εξακολούθηση – όπως και έγινε. Συγκεκριμένα, όπως αναφερόταν στην εισαγγελική παραγγελία, επί υπουργίας Λοβέρδου στο υπουργείο Υγείας προτιμήθηκε το Lucentis σε σχέση με φάρμακο άλλης εταιρείας το οποίο ήταν πολύ φτηνότερο.
Πιο αναλυτικά, τον Απρίλιο του 2012 τέθηκε στον Ανδρ. Λοβέρδο από τον τότε γενικό γραμματέα του υπουργείου Αντώνη ∆ημόπουλο το ζήτημα της έγκρισης χρήσης του «ανταγωνιστικού και φτηνότερου φαρμακευτικού σκευάσματος Avastin (της εταιρείας Roche) για τις περιπτώσεις πάθησης της ωχράς κηλίδας, όπου κατά τον χρόνο εκείνο γινόταν χρήση του φαρμακευτικού σκευάσματος της Novartis με την εμπορική ονομασία Lucentis». Ο Λοβέρδος όμως δεν προέβη σύμφωνα με την εισαγγελία σε τέτοια υπουργική απόφαση ώστε να «εγκριθεί η χρήση του φτηνότερου φαρμάκου Avastin, προσπορίζοντας με τον τρόπο αυτό οικονομικό όφελος στην εταιρεία Novartis».
Το φαρμακευτικό σκεύασμα της Novartis Lucentis Inj. Sol 10 mg/ML BT x1 Vial 2,3 mg/ 0,23 ml ήταν αυτό που –πάλι σύμφωνα με την Εισαγγελία κατά της ∆ιαφθοράς– αποφασίστηκε από τον Ανδρ. Λοβέρδο να αναρτηθεί στο δελτίο τιμών φαρμάκων στις 10 Απριλίου 2012, οπότε και έλαβε χονδρική τιμή 914,66 ευρώ. Η χονδρική τιμή του συγκεκριμένου σκευάσματος για την Ελλάδα όμως «έπρεπε να ανέρχεται στο ύψος των 887,30 ευρώ, σύμφωνα με τον ν. 3790/2009, ήτοι με βάση τον μέσο όρο των τριών φτηνότερων ευρωπαϊκών χωρών».
Επιπλέον, στα εν λόγω συμπεράσματα η εισαγγελία έκρινε ότι ο πρώην υπουργός «συμφώνησε και έλαβε από τον Κωνσταντίνο Φρουζή […] και για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων της εταιρείας αυτής (σ.σ.: Novartis) συνολικό ποσό τουλάχιστον 200.000 ευρώ». Ο Ανδρ. Λοβέρδος φέρεται να έλαβε το ποσό αυτό προκειμένου «να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα της ως άνω εταιρείας, η οποία απέκτησε τεράστιο οικονομικό όφελος, κατά παράβαση των καθηκόντων του». Και το έπραξε αυτό παρανομώντας.
Εικονικά προγράμματα και μελέτες για χρηματισμούς
Ενας ακόμη τρόπος «κεκαλυμμένης» δωροδοκίας γιατρών ήταν και τα περιβόητα εικονικά προγράμματα της Novartis. Πρόκειται για δήθεν προγράμματα και επιστημονικές μελέτες της εταιρείας μέσω των οποίων δωροδοκούνταν γιατροί στη χώρα μας.
Τέτοια εικονικά προγράμματα ήταν τα Marketing Projects, Market Researces, Exactly 2008-2009, Surge, Extra PP, Focus Grou, Extreme Excess, Interview with Experts Frozen, CV Risk, CREDO, Rise II, Pulse Pressure, Exist, Diovan Group κ.ά.
Στα προγράμματα συμμετείχαν διάφοροι γιατροί. Η Novartis τους είχε χωρίσει σε τρεις κατηγορίες ανάλογα με τη συνταγογραφική τους δυναμικότητα. Οι «Τύπου Α» ήταν αυτοί με τη «μέγιστη συνταγογραφική δυνατότητα». Οι «Τύπου Β» με τη «μεσαία συνταγογραφικη δυνατότητα» και οι «Τύπου Γ» με τη χαμηλή. Εκτός από τον βασικό αυτό διαχωρισμό οι γιατροί χωρίζονταν και σε υποκατηγορίες ανάλογα με την ποσότητα των προϊόντων που συνταγογραφούσαν. Η επιλογή των γιατρών που θα συμμετείχαν στις μελέτες, όπως και το ύψος της αμοιβής τους γίνονταν με βάση την αξία και τον αριθμό των συνταγογραφήσεων που έκαναν.
Σύμφωνα με όσα επισημαίνονται στην εισαγγελική πρόταση, οι γιατροί «κατάρτιζαν εικονικές συμβάσεις με τη Novartis για τη συμμετοχή τους στα προγράμματα». Οπως για παράδειγμα συμβάσεις «παροχής συμβουλευτικών και άλλων υπηρεσιών», «συγγραφή βιβλίων και άρθρων», «ομιλίες σε συνέδρια», «μεταφράσεις», «επιστημονικές επιμέλειες κειμένων» κ.λπ. Στην πραγματικότητα όμως δωροδοκούνταν από τη Novartis.
Το «Exactly» και η παραδοχή της εταιρείας στις ΗΠΑ
Ενα από τα προγράμματα που αναφέρονται στην εισαγγελική πρόταση παραπομπής είναι και το «Exactly». Πρόκειται για το περιβόητο πρόγραμμα για το οποίο η Novartis παραδέχτηκε στις ΗΠΑ τις δωροδοκίες γιατρών. Το πρόγραμμα αναπτύχθηκε, σύμφωνα με την εισαγγελική πρόταση, αρχικά το 2008 από υπαλλήλους της Novartis που ήταν επιφορτισμένοι με την προώθηση συγκεκριμένων φαρμακευτικών σκευασμάτων για την υπέρταση. Η εταιρεία θα παρείχε δωρεάν μανόμετρα αρτηριακής πίεσης σε γιατρούς, οι οποίοι υποτίθεται ότι θα παρείχαν πληροφορίες για τους ασθενείς στο πλαίσιο επιδημιολογικής μελέτης. Σύμφωνα με την περίληψη του προγράμματος, επρόκειτο να συμμετάσχουν πάνω από 2.200 γιατροί, οι οποίοι παρακολουθούσαν 44.000 ασθενείς. Το ύψος των πληρωμών ανερχόταν σε 2,8 εκατ. ευρώ συνολικά, ενώ τα οφέλη για την εταιρεία θα άγγιζαν τα 8,6 εκατ. ευρώ, καθώς θα προέκυπταν νέοι «16.000 μη διαγνωσθέντες ασθενείς».
Στο πρόγραμμα «Exactly» εντάσσεται και το φάρμακο Diovan, για το οποίο η εισαγγελέας Εφετών Ελένη Ράικου παραδέχτηκε ότι αφορούσε έμβασμα της Novartis προς τον σύζυγό της. Αυτό εγείρει σοβαρότατο νομικό και ηθικό ζήτημα για την ίδια, καθώς είναι μια από τους βασικούς μάρτυρες στη «σκευωρία» της Novartis, κατά τα λεγόμενα της Ν∆.
Υπέρογκα διαφημιστικά έξοδα για την Ελλάδα
Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλούν και όσα αναφέρονται στην εισαγγελική πρόταση σχετικά με τα χρήματα που δαπανούσε η Novartis στη χώρα μας για επικοινωνία, τα οποία ξεπερνούσαν ακόμη και αυτά στη Γαλλία και τη Γερμανία. Συγκεκριμένα, σε έγγραφο του νομικού ακολούθου της αμερικανικής πρεσβείας στην Ελλάδα με ημερομηνία 13 Δεκεμβρίου 2017, στο οποίο αναφέρονται «διαπιστώσεις των αμερικανικών ελεγκτικών αρχών», προκύπτει μια ιλιγγιώδης αύξηση του προϋπολογισμού για το κομμάτι επικοινωνίας της Novartis Communications Department από το 2007 και μετά με την έγκριση της μητρικής Novartis.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ ο αρχικός προϋπολογισμός ανερχόταν σε μόλις 40.000 ευρώ, στη συνέχεια αυξήθηκε σε 500.000 ευρώ, ενώ δαπανήθηκαν ακόμη 500.000 ευρώ «for market access». Η αύξηση αυτή δείχνει και τη σημασία που είχε η Ελλάδα για τη Novartis, καθώς αποτελεί χώρα αναφοράς για τη διαμόρφωση των τιμών των φαρμάκων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.
Δεν ήταν όμως και τα μοναδικά χρήματα καθώς, σύμφωνα με την έρευνα των αμερικανικών υπηρεσιών, στη συνέχεια δόθηκε και ένα επιπλέον ποσό «for market access for oncology», δηλαδή για ογκολογικά φάρμακα.
Το «Onco project» με Μανιαδάκη και Αδωνη
Τα ογκολογικά φάρμακα ήταν ένα κομμάτι που γενικότερα απασχολούσε τη Novartis. Σε αυτό φέρεται μάλιστα να είχαν εμπλακεί ο Ν. Μανιαδάκης και ο Αδ. Γεωργιάδης, όπως προέκυψε από το πρόσφατο απαλλακτικό βούλευμα για τον Μανιαδάκη που είχε αποκαλύψει το Documento και για το οποίο ασκήθηκε έφεση από την Εισαγγελία Εφετών.
Συγκεκριμένα στο απαλλακτικό βούλευμα στην πέμπτη κατά «σειρά ένδειξη ενοχής» του Ν. Μανιαδάκη γίνεται αναφορά σε έγγραφο της Novartis με τίτλο «Minutes of Internal MaxAlignment Meeting» και ημερομηνία σύνταξης 25 Αυγούστου 2014. Σε αυτό επισημαίνεται πρότζεκτ που πρόκειται να συζητηθεί με την κωδική ονομασία «Onco» το οποίο αφορά τον Ν. Μανιαδάκη (Topics to be discussed: Onco project with Maniadakis). Το πρότζεκτ «Onco» αφορούσε, σύμφωνα με όσα έχει καταθέσει ο «Μάξιμος Σαράφης» τον Δεκέμβριο του 2018, θέματα ογκολογικών φαρμάκων και την προστασία τους από επερχόμενες μειώσεις τιμών. Μειώσεις δηλαδή που θα γίνονταν με αποφάσεις των υπουργών Υγείας την επίμαχη περίοδο.
Στο έγγραφο της Novartis, δίπλα ακριβώς από τη φράση «Onco project with Maniadakis», υπήρχε η ένδειξη Ρ και η αναφορά «Decide Next Steps», δηλαδή «αποφασίζω επόμενα βήματα». Από την ένδειξη αυτή, σύμφωνα με όσα αναφέρονται στο βούλευμα, σε συνδυασμό με τη φράση «Onco project with Maniadakis» και την κατάθεση «Σαράφη» τον Δεκέμβριο του 2018, «προκύπτει σαφώς ότι πράγματι αφορούσε θέματα ογκολογικών φαρμάκων, πλην όμως αναφερόταν σε τετελεσμένες πράξεις (ένδειξη Ρ)». Δηλαδή ότι πράγματι ο Μανιαδάκης μεσολάβησε προκειμένου να πετύχει αυτά που ήθελε η εταιρεία.
Οι παραγραφές και το e-mail Φρουζή στον Φαν Αμστελ
Αν και η εισαγγελική πρόταση παραπομπής σε δίκη αφορά μόλις δύο γιατρούς και τον Κων. Φρουζή, οι ποινικές διώξεις που είχαν αρχικά ασκηθεί αφορούσαν συνολικά 15 άτομα. Μεταξύ αυτών καρδιολόγοι, παθολόγοι, νευρολόγοι, οι οποίοι φέρονται να είχαν λάβει από τη Novartis ποσά που ξεκινούσαν από τις 3.0000 ευρώ και έφταναν μέχρι και τις 78.000, όπως επίσης και πρώην ανώτερα και ανώτατα στελέχη της Novartis. Ωστόσο η εισαγγελέας στην πρότασή της διαπίστωσε ότι για κάποιους δεν προκύπτουν επαρκείς ενδείξεις για την παραπομπή τους σε δίκη, ενώ για άλλους οι πράξεις είχαν παραγραφή λόγω των αλλαγών στον Ποινικό Κώδικα.
Ενα από τα πρόσωπα που αρχικά είχε ασκηθεί σε βάρος του ποινική δίωξη αλλά το αδίκημα που του αποδιδόταν φέρεται σύμφωνα με δεύτερη, συμπληρωματική εισαγγελική πρόταση στις 5 Αυγούστου 2021 να παραγράφηκε ήταν και ο Αρνουτ Πλους φαν Αμστελ (Arnout Ploos Van Amstel), ο οποίος την επίμαχη περίοδο ήταν πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Νovartis Ελλάς. Στη δικογραφία υπάρχουν e-mails του Κων. Φρουζή με τον Φαν Αμστελ. Ενα από αυτά στάλθηκε από τον Κων. Φρουζή στις 21 Ιουλίου 2011 προς τον τότε πρόεδρο και διευθύνοντα σύμβουλο της Novartis Ελλάς Φαν Αμστελ και τον οικονομικό διευθυντή Μιγκέλ Φρέιρε (Miguel Freire) με τίτλο «Παρακαλώ να λάβετε υπόψη».
Με το e-mail αυτό ο Κων. Φρουζής ζητούσε να λάβει έκτακτη αύξηση του προϋπολογισμού των 200.000 ευρώ σε δύο διαφορετικά κέντρα κόστους προκειμένου να πετύχει τους στόχους του που θα είχαν μεγάλη ανταποδοτικότητα με βάση τον οικονομικό δείκτη ROI (Return On Investment). Αναφέρει ότι χρειάζονται συμμαχίες με όλα τα κόμματα και τους τομεάρχες υγείας, επειδή προέβλεπε ότι η επόμενη κυβέρνηση θα ήταν συνεργασίας. Ο πρόεδρος της Novartis απαντά θετικά στο αίτημα.
Ο πρώην πρόεδρος και το think tank Σαμαρά
Ακόμη ένα πρόσωπο σε βάρος του οποίου είχαν ασκηθεί αρχικά ποινικές διώξεις, αλλά δεν προτείνεται η παραπομπή του γιατί, σύμφωνα με πληροφορίες το αδίκημα έχει παραγραφεί κατά τη συμπληρωματική εισαγγελική πρόταση προς το δικαστικό συμβούλιο, είναι ο Γκέοργκ Σρέκενφουκς (Georg Schroeckenfuchs), πρώην πρόεδρος της Novartis Ελλάς. Ενα πρόσωπο που φέρεται να είχε πολύ στενές σχέσεις με την κυβέρνηση Σαμαρά. Κι αυτό επειδή σε επιστολή που είχε αποστείλει στις 14 Ιανουαρίου 2013–επίσης εμπεριέχεται στη δικογραφία– ο Τζόναθαν Ρ. Σίμοντς (Jonathan R. Simonds), πρώην Chief Financial Officer της μητρικής Novartis, προς τον τότε πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά παραδέχεται ότι ο Κων. Φρουζής και ο Γκέοργκ Σρέκενφουκς ήταν μέλη του think tank που είχε δημιουργήσει ο πρώην πρωθυπουργός.
Οπως χαρακτηριστικά αναγραφόταν στη συγκεκριμένη επιστολή που στάλθηκε στον Αντ. Σαμαρά: «Ο πρόεδρος της Novartis Hellas κ. Georg Schroeckenfuchs και ο αντιπρόεδρος κ. Κώστας Φρουζής, ο οποίος είναι επίσης πρόεδρος του ΣΦΕΕ, είναι μέλη του think tank που δημιουργήσατε πρόσφατα για να οδηγήσετε την Ελλάδα από τη διαδικασία της επιβίωσης στη σταθερότητα και την ανάκαμψη».
Ο Σαρλικιώτης και η προσέγγιση σε Μανιαδάκη
Στη λίστα των προσώπων για τα οποία εντέλει δεν ζητείται η παραπομπή σε δίκη είναι και το όνομα του Αντώνιου Werner Σαρλικιώτη, επίσης πρώην προέδρου και διευθύνοντα συμβούλου της Novartis Ελλάς. Ο Σαρλικιώτης αναφερόταν σε απαλλακτικό βούλευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Αθηνών, κατά του οποίου άσκησε έφεση η Εισαγγελία Εφετών Αθηνών. Στο απαλλακτικό βούλευμα το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών Αθηνών έκανε ρητή αναφορά σε «πέντε ενδείξεις ενοχής» του Ν. Μανιαδάκη. Μία εξ αυτών βάσει του επίμαχου βουλεύματος ήταν ότι το 2010 ο τότε υπάλληλος Αντ. Σαρλικιώτης μαζί με τον πρώην ισχυρό άντρα της Novartis Κων. Φρουζή φέρονται να προσέγγισαν τον Μανιαδάκη «προκειμένου να αναλάβει τη χειραγώγηση της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Υγείας και να αποτελεί τον δίαυλο επικοινωνίας με αυτή…».
Το «ξέπλυμα» μέσω διαφημιστικών
Συγκλονιστικά είναι όσα αναφέρονται στην εισαγγελική πρόταση της Ελ. Μιχαλοπούλου σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο γινόταν το «ξέπλυμα» του χρήματος που προοριζόταν για δωροδοκίες πολιτικών προσώπων και γιατρών με κεντρικό πρωταγωνιστή τον Κων. Φρουζή και διαφημιστικές εταιρείες που είχαν κατονομάσει οι προστατευόμενοι μάρτυρες.
Στην εισαγγελική πρόταση περιγράφεται η ροή του «βρόμικου» χρήματος το οποίο κατέληγε, σύμφωνα πάντα με την εισαγγελική πρόταση, στις τσέπες πολιτικών προσώπων και γιατρών. Τα χρήματα που προορίζονταν για τις δωροδοκίες έρχονταν είτε από τη μητρική Novartis στη Βασιλεία της Ελβετίας (Novartis Pharma AG) είτε από την ελληνική Novartis (Novartis Hellas AEBE). Oι πληρωμές που γίνονταν με χρήματα από την Ελβετία είχαν την κωδική ονομασία «Πληρωμές Β», ενώ όσες γίνονταν με χρήματα από τον κεντρικό λογαριασμό της ελληνικής Novartis στη Citibank ήταν γνωστές ως «Πληρωμές Α». Μάλιστα, προκειμένου να είναι όλα νομότυπα η μητρική Novartis στην Ελβετία «τιμολογούσε τα προϊόντα σε τιμή πολλαπλάσια». Με το «υπερβάλλον ποσό» τροφοδοτούνταν τόσο ο λογαριασμός της Novartis Pharma AG όσο και της Novartis Hellas AEBE, όπως επισημαίνεται στην εισαγγελική πρόταση.
Τα χρήματα αυτά καταχωρούνταν στα λογιστικά βιβλία της εταιρείας στην Ελλάδα ως «νόμιμα έξοδα διαφήμισης και προώθησης». Στη συνέχεια δίνονταν στις διαφημιστικές εταιρείες προκειμένου να «ξεπλυθούν».
Πρόκειται για τις εταιρείες Παυλοπούλου Ιουλία και Σία ΟΕ, Εταιρεία Εμπορικής Υποστήριξης, Γιώτης Βασίλειος και Σία, Δεσύπρης Νικόλαος, Pixel Plant ΕΠΕ, Ιατρικές Εξελίξεις Μονοπρόσωπη ΕΠΕ, Νέες Ιατρικές Εξελίξεις ΕΠΕ, Priodir ΣΑ, οι οποίες στην εισαγγελική πρόταση χαρακτηρίζονται «παρένθετες».
Τα χρήματα κατέληγαν στη συνέχεια στον Φρουζή, ο οποίος φρόντιζε να πάνε στους «τελικούς αποδέκτες»: πολιτικά πρόσωπα και μη αλλά και γιατρούς, σύμφωνα πάντα με την εισαγγελική πρόταση προς το δικαστικό συμβούλιο. «Τα χρηματικά ποσά διοχετεύονταν αρχικά προς τις εν λόγω παρένθετες εταιρείες και εν συνεχεία περιέρχονταν στον Φρουζή που επιμελούνταν της λήψης τους προς τους τελικούς αποδέκτες τους, πολιτικά πρόσωπα και άλλους ήτοι και γιατρούς».
Ο Βουλκίδης, το FBI και τα εικονικά τιμολόγια σε MΜΕ
Oι Ιατρικές Εξελίξεις Μονοπρόσωπη ΕΠΕ ανήκει στον Θεόδωρο Βουλκίδη και η Νέες Ιατρικές Εξελίξεις ΕΠΕ ανήκει στον Εμμανουήλ Βουλκίδη. Και τα δύο αυτά πρόσωπα αναφέρονταν στα έγγραφα που είχε αποστείλει το FBI στην Εισαγγελία κατά της Διαφθοράς όπου όπως αναγραφόταν χαρακτηριστικά: ««Ιδιοκτήτης της New Medical Development ήταν ο Μανώλης Βουλκίδης. Ο Βουλκίδης ήταν το κεντρικό σημείο επαφής για το ξέπλυμα χρήματος για λειτουργίες της αγοράς».
Στα έγγραφα του FBI επισημαινόταν επίσης πως «ο Βουλκίδης είχε μια μικρή εταιρεία και παρείχε απατηλές υπηρεσίες ή εξέδιδε αυξημένα τιμολόγια για τη Novartis. Το 90% των τιμολογίων προέρχονταν από την πρόσβαση στην αγορά. Μεταξύ των ετών 2009-2014 η εταιρεία του Βουλκίδη ήταν η βασική εταιρεία διά της οποίας ξεπλενόταν χρήμα για το τμήμα πρόσβασης στην αγορά της Novartis. Σε μια περίπτωση η εν λόγω εταιρεία έκανε μια ποδοσφαιρική διαφήμιση για τη Novartis. Από το βιβλίο πληρωμών προέκυψαν οι ακριβείς ημερομηνίες και τα ποσά που είχαν δοθεί στον Φρουζή, συνολικά 500.000 ευρώ. Τα χρήματα χρησιμοποιήθηκαν για τη δωροδοκία κρατικών αξιωματούχων…».
Ο Βουλκίδης αναφερόταν και στις καταθέσεις του προστατευόμενου μάρτυρα «Μάξιμου Σαράφη», ο οποίος είχε καταθέσει στις 27 Νοεμβρίου 2018: «Την 6.12.2010, ο Βουλκίδης μέσω του μηχανισμού ξεπλύματος επέστρεψε στο Φρουζή, τον οποίο συνάντησε στο γραφείο του στη Novartis, το ποσό των 58.000 ευρώ». Σε άλλη κατάθεσή του ο «Μάξιμος Σαράφης» υποστηρίζει: «Το ποσό των 90.000 ευρώ που φέρεται να δόθηκε στον Μανιαδάκη ήταν δώρο για να χειραγωγηθεί ο Λοβέρδος στην περίπτωση τιμολόγησης του GILENYA».
Επειτα από έρευνα των αρχών στην οικία του Εμμ. Βουλκίδη στις 23 Ιανουαρίου 2017, βρέθηκε και κατασχέθηκε ιδιόχειρο σημείωμα το οποίο ανέγραφε μεταξύ άλλων: «2010, 6/12/2010 58.000», υπήρξε δηλαδή πλήρης ταύτιση με την ημερομηνία και το ποσό που είχε καταθέσει ο προστατευόμενος μάρτυρας. Στο κατασχεμένο ιδιόχειρο σημείωμα του Εμμ. Βουλκίδη σημειώνονται συνολικά οκτώ ποσά που φέρονται να δόθηκαν από τον Φεβρουάριο του 2011 έως τον Δεκέμβριο και τα οποία αθροίζουν 90.000 ευρώ, με τις ημερομηνίες να ταυτίζονται με όσα έχει καταθέσει ο προστατευόμενος μάρτυρας.
Εικονικά τιμολόγια που φέρεται να είχαν κοπεί από την επιχείρηση Νέες Ιατρικές Εξελίξεις ΕΠΕ προς τη Novartis με αιτιολογία τη διαφήμιση στους ραδιοφωνικούς σταθμούς Αθήνα 9,84, Σκάι και Βήμα FM είχαν εντοπιστεί και από την έρευνα των εισαγγελέων Διαφθοράς. Πρόκειται για τιμολόγια τα οποία αν και είχαν εκδοθεί για υποτιθέμενους διαφημιστικούς λόγους, εντούτοις δεν εντοπίστηκαν ποτέ στα ημερολόγια διαφήμισης των ραδιοφωνικών σταθμών.
Αξιόπιστοι οι προστατευόμενοι μάρτυρες
Μία από τις σημαντικότερες πτυχές της επίμαχης εισαγγελικής πρότασης είναι ότι οι εισαγγελικές αρχές υιοθετούν πλήρως τη νομιμότητα των προστατευόμενων μαρτύρων, οι οποίοι έχουν χαρακτηριστεί ως «κουκουλοφόροι» και αφερέγγυοι, έχουν λοιδορηθεί, απειληθεί και μηνυθεί από τους εμπλεκόμενους στην υπόθεση. Μόνο που, όπως φαίνεται, δεν έχει την ίδια άποψη η Δικαιοσύνη, η οποία δέχεται ότι ορθώς δεν έχουν αποκαλυφθεί τα στοιχεία των προστατευόμενων μαρτύρων, οι οποίοι έχουν καταθέσει σωρεία στοιχείων και βάσει μέρους αυτών έχουν ήδη ασκηθεί διώξεις. Αλλωστε, βάσει της εισαγγελικής πρότασης η πληθώρα εγγράφων που εμπεριέχεται στην ποινική δικογραφία είναι από μόνη της αρκετή –χωρίς τις καταθέσεις των προστατευόμενων μαρτύρων– προκειμένου να στοιχειοθετηθούν τα αποδιδόμενα στους κατηγορούμενους αδικήματα.
Σύμφωνα λοιπόν με όσα αναγράφονται στην επίμαχη εισαγγελική πρόταση, αναφορικά με τους προστατευόμενους μάρτυρες «Μάξιμο Σαράφη» και «Αικατερίνη Κελέση», βάσει εγγράφου του τμήματος Οικονομικού Εγκλήματος της Εισαγγελίας Εφετών, διαβιβάστηκαν στην ανακρίτρια διατάξεις οι οποίες «σύμφωνα με το ως άνω έγγραφο καλύπτονται με τις διατάξεις του ν. 2929/2001 και από απόρρητο, το οποίο μόνο το δικαστήριο με αιτιολογημένη απόφασή του δύναται να άρει και να αποκαλύψει τα στοιχεία ταυτότητας του μάρτυρα».
Αναφορικά με «το ζήτημα της νομιμότητας της υπαγωγής των μαρτύρων στο καθεστώς του άρθρου 45Β ΚΠΔ» (αποχή από ποινική δίωξη μαρτύρων δημόσιου συμφέροντος), η εισαγγελική πρόταση αναγράφει ότι «δεν τίθεται ζήτημα ακυρότητας, καθ’ όσον έχει ακολουθηθεί η εκ του νόμου προβλεπόμενη διαδικασία». Επομένως, βάσει της επίμαχης εισαγγελικής πρότασης, όχι μόνο ορθώς δεν ασκήθηκαν ποινικές διώξεις στους προστατευόμενους μάρτυρες, αλλά ορθώς εντάχτηκαν στην ποινική δικογραφία οι καταθέσεις τους.
Στην εισαγγελική πρόταση αναφέρεται επίσης πως «η μη συμπερίληψη των ως άνω διατάξεων στην παρούσα δικογραφία δεν έγινε προς αποκλεισμό των κατηγορούμενων από το ως άνω αποδεικτικό μέσο, αλλά προς προστασία του απορρήτου που διέπει τους προστατευόμενους μάρτυρες…». Ως αποτέλεσμα, η εισαγγελική πρόταση καταλήγει πως «από τις ως άνω μαρτυρικές καταθέσεις δεν προκύπτει ακυρότητα του άρθρου 171 παρ. 1 δ ΚΠΔ», άλλωστε «οι ως άνω επίδικες καταθέσεις των προστατευόμενων μαρτύρων δεν είναι απαραίτητες για την στοιχειοθέτηση των αποδιδόμενων στους κατηγορούμενους αδικημάτων, καθ’ όσον εκ του συνόλου των εγγράφων της δικογραφίας προκύπτουν σοβαρές ενδείξεις για την τέλεση των αποδιδόμενων σε αυτούς πράξεων».
