Παρά την οικονομική αβεβαιότητα που επικρατεί σε παγκόσμιο επίπεδο, οι αμυντικές δαπάνες βρίσκονται σε επίπεδα-ρεκόρ, σύμφωνα με την έκθεση του Ινστιτούτου Ερευνας για την Παγκόσμια Ειρήνη στη Στοκχόλμη (SIPRI). Τα αυξημένα ποσά που διατέθηκαν το 2022 για εξοπλισμούς αντανακλούν από τη μια πλευρά τις αυξημένες ανάγκες για υποστήριξη φίλιων χωρών απέναντι σε αναδυόμενες, δυνάμεις αναθεωρητικές απέναντι στο δυτικοκεντρικό διεθνές status quo δυνάμεις. Από την άλλη πλευρά, η ίδια η ανησυχία για τα αυξημένα πολεμικά μέτωπα φαίνεται ότι είναι αρκετή για να πείσει τις μεγάλες χώρες σε Ανατολή και Δύση να δαπανήσουν περισσότερα σε όπλα.
Αυξήσεις και απίστευτα ποσά
Η έκθεση του SIPRI που δημοσιεύτηκε την περασμένη εβδομάδα αναφέρει ότι η συνολική αμυντική δαπάνη για όλες τις χώρες παγκοσμίως αυξήθηκε το 2022 στο ποσό-ρεκόρ των 2,24 τρισ. δολαρίων! Επιπλέον, ότι το 56% των δαπανών έγινε από τρεις χώρες: ΗΠΑ, Κίνα και Ρωσία. Ωστόσο ο συμψηφισμός των τριών χωρών είναι μάλλον παραπλανητικός, αφού η πρώτη χώρα στη λίστα, οι ΗΠΑ, διέθεσε για αμυντικούς σκοπούς τόσα δολάρια (877 δισ.) όσα διέθεσαν αθροιστικά η Κίνα (292 δισ.), η Ρωσία (86,4 δισ.), η Ινδία (81,4 δισ.), η Σαουδική Αραβία (75 δισ.), το Ηνωμένο Βασίλειο (68,5 δισ.), η Γερμανία (55,8 δισ.), η Γαλλία (53,6 δισ.), η Νότια Κορέα (46,4 δισ.), η Ιαπωνία (46 δισ.), η Ουκρανία (44 δισ.) και ο Καναδάς (26,9 δισ.) – συνολικά 876 δισ.!
Οι ερευνητές που συνέταξαν την έκθεση διαπίστωσαν το 2022 μια αύξηση 3,7% στις παγκόσμιες αμυντικές δαπάνες. Ως ποσοστό επί των συνολικών δαπανών των κρατών οι αμυντικές δαπάνες αποτελούν όλο και μεγαλύτερο κομμάτι, ενώ το ποσό που διατέθηκε το 2022 αποτελεί ρεκόρ όλων των εποχών σε απόλυτα νούμερα. Ωστόσο το ύψος του οφείλεται εν μέρει στις αυξημένες τιμές λόγω πληθωρισμού. Υπογραμμίζεται ότι αν αποπληθωριστούν οι δαπάνες, που σε ονομαστικές τιμές έχουν αυξηθεί κατά 15%, το ποσό έχει ουσιαστικά μειωθεί σε σχέση με πέρυσι.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι τα προηγούμενα οκτώ χρόνια οι αμυντικές δαπάνες ακολούθησαν ανοδική τροχιά: το σημείο έναρξης αυτής της πορείας μπορεί να εντοπιστεί μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014. Ο επικεφαλής ερευνητής του SIPRI Ναν Τιαν εκτιμά στην έκθεση ότι «η συνεχής αύξηση των παγκόσμιων αμυντικών δαπανών τα τελευταία χρόνια είναι σημάδι ότι ζούμε σε έναν ανασφαλή κόσμο». Επίσης συμπληρώνει ότι «τα κράτη ενισχύουν τις αμυντικές τους δυνατότητες ως απάντηση σε ένα περιβάλλον όπου η ασφάλεια επιδεινώνεται ολοένα και περισσότερο και το οποίο δεν βλέπουν να βελτιώνεται στο εγγύς μέλλον».
Η μεγαλύτερη αύξηση της αμυντικής δαπάνης σημειώθηκε στην Ευρώπη, η πιο απότομη που έχει καταγραφεί εδώ και 30 χρόνια. Ο λόγος είναι ευνόητος, αφού ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει κάνει χώρες που παραδοσιακά τηρούσαν πιο ουδέτερη στάση, όπως η Φινλανδία και η Σουηδία, και άλλες που είχαν πιο ήπιο αμυντικό δόγμα εξαιτίας ιστορικών λόγων, όπως η Γερμανία και η Ιαπωνία, να αλλάξουν την αμυντική τους προσέγγιση.
Ουκρανία και κινεζική κινητικότητα
Οι κύριοι λόγοι για την αύξηση των δαπανών είναι ο πόλεμος στην Ουκρανία και η ένταση στην ανατολική Ασία. Η εισβολή της Ρωσίας είχε άμεσο αντίκτυπο στους αμυντικούς σχεδιασμούς της Ευρώπης: πρώτη φορά οι δαπάνες σε πραγματικούς όρους ξεπέρασαν εκείνες του 1989, όταν τελείωνε ο Ψυχρός Πόλεμος, ενώ είναι μεγαλύτερες κατά 30% από το 2013. Ορισμένες χώρες μάλιστα έχουν καταστρώσει σχέδια αύξησης των αμυντικών δαπανών για τα επόμενα δέκα χρόνια. Η πιο απότομη αύξηση στις δαπάνες σημειώθηκαν σε χώρες που συνορεύουν ή είναι κοντά στη Ρωσία: Φινλανδία (+36%), Λιθουανία (+27%), Σουηδία (+12%) και Πολωνία (+11%).
Η απάντηση των κυβερνήσεων στο επιδεινούμενο περιβάλλον ασφάλειας με μεγαλύτερες αμυντικές δαπάνες λειτουργεί, σύμφωνα με την έκθεση, σαν αυτοεκπληρούμενη προφητεία, καθώς τροφοδοτείται ένας φαύλος κύκλος στον οποίο οι μεγαλύτερες δαπάνες προκαλούν ένταση στις διεθνείς σχέσεις, η οποία με τη σειρά της φέρνει περισσότερες δαπάνες κ.ο.κ.
Ηνωμένες Πολιτείες και Κίνα οι δύο πρώτες
Ως ποσό, οι αμυντικές δαπάνες των ΗΠΑ είναι μεγαλύτερες σε σχέση με δέκα χρόνια πριν (877 δισ. έναντι 503 δισ.), ενώ ως ποσοστό επί των συνολικών δαπανών (3,7%) απέχουν πολύ από το ψυχροπολεμικό 10%. Ωστόσο από όποια πλευρά κι αν το δει κάποιος, οι ΗΠΑ με αυτό το ποσό μπόρεσαν να κάνουν προβολή ισχύος σε όλο τον κόσμο.
Η Κίνα βρίσκεται στη δεύτερη θέση, με 292 δισ. δολάρια πέρυσι. Παρά τη μεγάλη απόσταση στις αμυντικές δαπάνες μεταξύ των δύο μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου, πολλοί Αμερικανοί αξιωματούχοι και αναλυτές ασφαλείας προειδοποιούν ότι η Κίνα αποκτά ολοένα μεγαλύτερο στρατιωτικό πλεονέκτημα.
Ο βαθμός κατά τον οποίο αυτό είναι αλήθεια μπορεί να έχει να κάνει με το πού δαπανώνται αυτά τα χρήματα. Ενώ η Κίνα χρησιμοποιεί τις στρατιωτικές δυνάμεις της στη γειτονιά της στον Ειρηνικό, οι ΗΠΑ φαίνεται ότι σκοπεύουν να διατηρήσουν ένα αποτύπωμα ασφαλείας σε όλο τον κόσμο, θέση που διατηρούν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
