Για περισσότερες από τέσσερις δεκαετίες αποτελεί σημαντική προσωπικότητα της λιβυκής πολιτικής σκηνής, μετακινούμενος μεταξύ προσκηνίου και παρασκηνίου αναλόγως των εξελίξεων και συμφερόντων του. Γεννημένος το 1943 στην πόλη Αζνταμπίγια στην ανατολική Λιβύη από Αιγύπτια μητέρα, ο Χαλίφα Χαφτάρ, ο οποίος κατατάχτηκε στον στρατό το 1961, βοήθησε τον συνταγματάρχη Μουαμάρ Καντάφι να πάρει την εξουσία από τον βασιλιά της Λιβύης Ιντρίς το 1969.
Το «ευχαριστώ» του νέου τότε επικεφαλής της χώρας Καντάφι προς τον Χαφτάρ ήταν να τον τοποθετήσει στην ηγεσία των λιβυκών στρατιωτικών δυνάμεων στον πόλεμο με το γειτονικό Τσαντ κατά τη δεκαετία του ’80. Η ήττα της Λιβύης από τις δυνάμεις του Τσαντ, τις οποίες είχε σπεύσει να συνδράμει η Γαλλία, έφερε τη ρήξη μεταξύ των δύο ισχυρών ανδρών, με τον αυτοεξόριστο πλέον στις Ηνωμένες Πολιτείες Χαφτάρ να αφιερώνεται τις επόμενες δύο δεκαετίες στην ανατροπή του Λίβυου ηγέτη. Οι πληροφορίες τον θέλουν να συνεργάζεται με τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες, οι οποίες στήριξαν αρκετές αποτυχημένες απόπειρες δολοφονίες του Καντάφι.
Η επιστροφή του στη Λιβύη το 2011, οπότε και ξέσπασε η εξέγερση κατά του συνταγματάρχη Καντάφι, δεν ήταν τυχαία. Ο Χαφτάρ διαδραμάτισε κομβικό ρόλο στο κίνημα εναντίον του αλλοτινού συμμάχου του έχοντας αναλάβει να διευθύνει τις ομάδες ανταρτών στις ανατολικές περιοχές της χώρας. Η πτώση του Λίβυου ηγέτη οδήγησε προσωρινά τον Χαφτάρ στην πολιτική αφάνεια μέχρις ότου δηλώσει παρών στον αιματηρό εμφύλιο πόλεμο στον οποίο βυθίστηκε το 2014 η χώρα. Με τηλεοπτικό του διάγγελμα αποκάλυψε τις φιλοδοξίες του να αναλάβει ρόλο «σωτήρα» και κάλεσε τους Λίβυους να εξεγερθούν κατά της εκλεγμένης κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας (General National Congress – GNC), η θητεία της οποίας θεωρούνταν τότε ακόμη έγκυρη. Το κάλεσμα του λαού σε γενικό ξεσηκωμό εκ μέρους του έγινε σε μια κομβική στιγμή.
Η Βεγγάζη, όπως και άλλες πόλεις στα ανατολικά της χώρας, είχε καταληφθεί από τους συνεργάτες της Αλ Κάιντα, την οργάνωση Ανσάρ αλ Σαρία και άλλες ομάδες ισλαμιστών οι οποίες είχαν επιδοθεί σε εκστρατεία δολοφονιών και βομβιστικών επιθέσεων εναντίον του στρατού, της αστυνομίας και δημόσιων υπαλλήλων. Μπορεί ο Χαφτάρ να μην είχε την οικονομική δυνατότητα να στηρίξει εμπράκτως το σχέδιό του, ωστόσο κατάφερε να εκφράσει το γενικό λαϊκό αίσθημα απογοήτευσης από την κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας, ειδικά στις ανατολικές περιοχές, εξαιτίας της αποτυχίας να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τους εξτρεμιστές. Από στρατάρχης, επίδοξος
Hγέτης όλης της χώρας
Tον Μάιο του 2014 ξεκίνησε τη στρατιωτική επιχείρηση «Αξιοπρέπεια» με στόχο την εκδίωξη της Αλ Κάιντα και των προσκείμενων σε αυτή μαχητών τόσο από τη Βεγγάζη όσο και από τις υπόλοιπες ανατολικές περιοχές. Αυτό που ξεκίνησε ως στρατιωτική επιχείρηση εναντίον των εξτρεμιστών που είχαν καταλάβει σημαντικό τμήμα της χώρας μετεξελίχτηκε σε ευρύτερη απόπειρα του Χαφτάρ να ελέγξει το σύνολο της χώρας. Τότε τα βρήκε με την τοπική κυβέρνηση της ανατολικής πόλης Τομπρούκ (γνωστή ως Λιβυκή Βουλή των Αντιπροσώπων) και ανέλαβε την ηγεσία του Εθνικού Στρατού της Λιβύης (LNA), στον οποίο συνυπάρχουν ομάδες του στρατού με πολιτοφυλακές φυλών και φυλάρχων του νότου. Η δύναμή του εδραιώθηκε όταν τον Φεβρουάριο του 2016 ο Εθνικός Λιβυκός Στρατός κατάφερε να ελευθερώσει τη Βεγγάζη από τους τζιχαντιστές, ενώ στη συνέχεια ακολούθησε η εκδίωξή τους από σημαντικά προπύργιά τους έξω από τη Βεγγάζη και μέχρι την πόλη Ντάρνα, 250 χιλιόμετρα ανατολικά της Βεγγάζης.
Η έμπρακτη συνεισφορά του στην ανακατάληψη κομβικών εγκαταστάσεων πετρελαίου της χώρας, γνωστών εντός της χώρας ως «πετρελαϊκή ημισέληνος», ενίσχυσε τη στήριξη της ήδη πιστής σε αυτόν Βουλής των Αντιπροσώπων. Αυτό είναι και το δυνατό του χαρτί. Τα μεγαλύτερα κοιτάσματα υδρογονανθράκων εντοπίζονται στις περιοχές που βρίσκονται υπό τον έλεγχό του, όπως και τα κοιτάσματα πετρελαίου, τα οποία τυγχάνει να είναι και τα μεγαλύτερα σε όλη την αφρικανική ήπειρο. Παρότι ο ΟΗΕ θεωρεί την κρατική εταιρεία πετρελαίου με έδρα την Τρίπολη τον μοναδικό οργανισμό που έχει δικαίωμα να διαχειρίζεται και να πουλά το πετρέλαιο της χώρας, ο Χαφτάρ έχει προσπαθήσει να σπάσει το συγκεκριμένο μονοπώλιο. Τον στοιχειώνει
H σχέση με τον Καντάφι
Η δημοτικότητα της οποίας χαίρει ο 76άχρονος Χαφτάρ στις ανατολικές περιοχές της Λιβύης δεν αποτυπώνεται με την ίδια ένταση στην υπόλοιπη χώρα, καθώς τόσο η πρότερη στενή σχέση του με τον αποβιώσαντα ηγέτη Μουαμάρ Καντάφι όσο και οι σχέσεις του με τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες αμαυρώνουν την εικόνα του στο εσωτερικό. Η εικόνα του επλήγη βαρύτατα όταν τον Αύγουστο του 2016 αρνήθηκε να δώσει το πράσινο φως στη στηριζόμενη από το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας, δίνοντας την εντύπωση ότι θέτει ο ίδιος σε κίνδυνο την εύθραυστη σταθερότητα της χώρας. Τότε η αναλύτρια Αλισον Πάρτζετερ είχε περιγράψει τον Χαφτάρ ως «πιθανότατα το μεγαλύτερο εμπόδιο για την ειρήνη στη Λιβύη», εξηγώντας ότι πίσω από την άρνησή του να συνεργαστεί με την κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας κρυβόταν ο φόβος του ότι θα επέλθει το τέλος της επιρροής του στη χώρα.
Ιδιαίτερα στοιχεία:
Τα μεγαλύτερα κοιτάσματα υδρογονανθράκων εντοπίζονται:
στις περιοχές που βρίσκονται υπό τον έλεγχο του Χαφτάρ, όπως και τα κοιτάσματα πετρελαίου που είναι και τα μεγαλύτερα σε όλη την Αφρική
GNΑ: (Government of National Accord) Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας #5.000 μαχητές και άγνωστος αριθμός πολιτοφυλάκων #2.000 μαχητές του υποστηριζόμενου από την Τουρκία Συριακού Εθνικού Στρατού #35 Τούρκοι στρατιωτικοί σύμβουλοι #24 πολεμικά αεροσκάφη #7 μαχητικά ελικόπτερα #Αναγνωρίζεται από Ηνωμένα Εθνη, Ευρωπαϊκή Ενωση, Τουρκία, Κατάρ
LNA (Libyan National Army) Εθνικός Λιβυκός Στρατός #7.000 βαριά οπλισμένοι #12.000-18.000 πολιτοφύλακες #3.000 Σουδανοί μισθοφόροι #200-1.400 Ομάδα Βάγκνερ (Ρώσοι μισθοφόροι) #Μισθοφόροι (Frontier Services Group) που συνδέονται με τη CIA #27 πολεμικά αεροσκάφη #7 μαχητικά ελικόπτερα #Εξοπλίζεται από Αίγυπτο, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Ρωσία #Υποστηρίζεται από Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Αίγυπτο, Γαλλία, Ρωσία, Σαουδική Αραβία, Σουδάν, Ιορδανία
Πολιτοφυλακές Τοπικές φυλές και φύλαρχοι κυρίως στον νότο (Τουαρέγκ, Βέρβεροι, Τούμπου κ.ά.)
897.000 είναι ο εκτιμώμενος αριθμός όσων θα χρειαστούν ανθρωπιστική βοήθεια στη χώρα εντός του 2020
301.000 Λίβυοι παρέμεναν μακριά από τα σπίτια τους στα τέλη του 2019, εκ των οποίων 128.000 από την πολιορκούμενη Τρίπολη
Ο καθείς με το συμφέρον του
Η πολυπλοκότητα του πολέμου που εκτυλίσσεται στη Λιβύη έγκειται, όπως και σε πολλές ακόμη περιπτώσεις με πιο πρόσφατη αυτή του πολέμου της Συρίας, στην απόπειρα διεθνοποίησής του μέσω της συμμετοχής πολλών μεγαλύτερων ή μικρότερων περιφερειακών και διεθνών δρώντων. Η σημασία του δεν εδράζεται μόνο στα μεγάλης οικονομικής και γεωπολιτικής αξίας κοιτάσματα πετρελαίου και υδρογονανθράκων, αλλά και στο γεγονός ότι η χώρα αποτελεί τη μεγαλύτερη δίοδο των αφρικανικών μεταναστευτικών ροών προς την Ευρώπη. Τούτων λεχθέντων, τα κράτη που συμμετέχουν εμμέσως στον πόλεμο μέσω της στήριξής τους στον στρατάρχη Χαφτάρ (LNA) ή τον αντίπαλό του, τον πρωθυπουργό Φαγέζ αλ Σάραζ (GNA), καθοδηγούνται από τα επιμέρους συμφέροντα στην ευρύτερη περιοχή.
Η Ιταλία, πρώην αποικιοκρατική δύναμη της Λιβύης, η οποία ενδιαφέρεται κυρίως για τις μεταναστευτικές ροές (συνήψε πέρσι μια αμφιλεγόμενη συμφωνία με την κυβέρνηση Αλ Σαράζ για τον περιορισμό τους) στηρίζει την κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας της Τρίπολης θεωρώντας ότι μπορεί να εδραιώσει τη σταθερότητα στην περιοχή. Η Γαλλία, η οποία, όπως και η Ιταλία, έχει ενεργειακά συμφέροντα στη χώρα, παρότι επίσημα αρνείται ότι στηρίζει τον Χαφτάρ, θεωρεί τον στρατάρχη την καλύτερη επιλογή για τον περιορισμό του εξτρεμισμού. Αίγυπτος, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Σαουδική Αραβία βλέπουν στον Χαφτάρ τον σύμμαχο που θα αποτελέσει ανάχωμα στην εξάπλωση του πολιτικού ισλάμ και κυρίως της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, φατρία της οποίας εντοπίζεται στην κυβέρνηση Αλ Σάραζ.
Για τους δικούς της ιδεολογικούς λόγους αναμενόμενο ήταν η Τουρκία να στηρίζει τον τελευταίο. Ωστόσο η παράνομη βάσει Διεθνούς Δικαίου συμφωνία την οποία συνήψε με την κυβέρνηση προσθέτει και οικονομικές παραμέτρους. Οι ΗΠΑ επίσημα στηρίζουν τον Αλ Σάραζ, ωστόσο επί της ουσίας κρατούν απόσταση από τον πόλεμο, με τις πληροφορίες να θέλουν τον αλλοπρόσαλλο πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ να επαινεί στους ομολόγους του τον στρατάρχη Χαφτάρ. Μεγάλος νικητής προς το παρόν αναδεικνύεται για μια ακόμη φορά η Ρωσία, η οποία έχει καταφέρει να προωθήσει τα συμφέροντά της στην περιοχή.
600.000 βαρέλια πετρελαίου παράγει καθημερινά η επιχείρηση πετρελαίου του Χαφτάρ
12 χώρες και 4 πολυεθνικοί οργανισμοί αντιπρο-σωπεύονται στη διάσκεψη του Βερολίνου
300 στρατιώτες προσφέρει η Ιταλία ως δύναμη εποπτείας της κατάπαυσης του πυρός υπό την αιγίδα του ΟΗΕ
90% η απώλεια εσόδων από την εξαγωγή πετρελαίου από το 2015
8.848 πρόσφυγες και μετανάστες διασώθηκαν στις 5-6 Δεκεμβρίου 2019 από τη λιβυκή ακτοφυλακή
2.280 οι νεκροί, εκ των οποίων 280 άμαχοι, στην πολιορκία της Τρίπολης από τις δυνάμεις του Χαφτάρ έως τα μέσα Ιανουαρίου 2020