Μέχρι πριν από λίγο καιρό η Τουρκία έμοιαζε να είχε μάθει από τα λάθη του παρελθόντος και χάρη στις ανορθόδοξες μεθόδους της κυβέρνησης Ερντογάν έδειχνε να απομακρύνεται αργά αλλά σταθερά από την ύφεση στην οποία είχε εισέλθει. Τα μαύρα σύννεφα όμως επέστρεψαν.
Η συνεχής εξασθένηση της τουρκικής λίρας, το υψηλό χρέος, τα χαμηλά συναλλαγματικά αποθέματα σε συνδυασμό με τη μεγαλομανία του «σουλτάνου» και η απροσδόκητη πανδημία την οδήγησαν, όπως όλα δείχνουν, ένα βήμα πριν από τη χρεοκοπία και ίσως στο κατώφλι του ΔΝΤ.
«Αφότου ήρθε στην εξουσία το AKP, οι κυβερνήσεις ακολούθησαν αυστηρό οικονομικό πλάνο διατηρώντας σε τάξη τον προϋπολογισμό. Η οικονομία ανέκαμπτε σταθερά από την κρίση του 2001 και το AKP το εκμεταλλεύτηκε για να μειώσει τον πληθωρισμό και να αυξήσει τις θέσεις εργασίας. Μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, όμως, οι επενδυτικές επιλογές που έγιναν ήταν παράλογες. Τα περισσότερα χρήματα επενδύθηκαν στον κατασκευαστικό κλάδο, μέσω του ιδιωτικού τομέα ο οποίος ήταν χρεωμένος βαριά στις περισσότερες δραστηριότητες. Όταν ήρθε η ώρα να εξοφλήσει το χρέος, η Τουρκία βρέθηκε χωρίς χρήματα. Σε συνδυασμό με τους αυξανόμενους περιφερειακούς κινδύνους, τις εντάσεις με το ΝΑΤΟ και την ΕΕ και την αποτυχημένη λειτουργία των θεσμών, η τουρκική οικονομία έχει γίνει ιδιαίτερα ευάλωτη» εξηγεί στο Documento ο Τζαν Σελτσουκί (Can Selçuki), διευθύνων σύμβουλος της Istanbul Economics Research.
Σε αδιέξοδο
Ο Ταγίπ Ερντογάν με τις εμμονές και τις φιλοδοξίες του πιάστηκε στα ίδια του τα δίχτυα μέχρι που έφτασε σε αδιέξοδο. Η επιμονή του να μειώνει το κόστος δανεισμού στο εσωτερικό της χώρας έκανε τους Τούρκους να χάσουν την εμπιστοσύνη τους στο νόμισμα. Παράλληλα, η λήψη δεκάδων μέτρων εμπόδιζε τους διεθνείς επενδυτές να στοιχηματίσουν στη λίρα. Σήμερα προσπαθεί να πείσει τους πάντες πως η οικονομία δεν αντιμετωπίζει κανένα πρόβλημα και μπορεί να αντεπεξέλθει στην κρίση της πανδημίας. Τα νούμερα όμως δεν βγαίνουν.
«Η χώρα βιώνει αυτή την κρίση σε μια εποχή που ήταν ήδη αρκετά ευάλωτη μακροοικονομικά. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι το βραχυπρόθεσμο ξένο χρέος που συσσωρεύεται στον ιδιωτικό τομέα. Το αποτέλεσμα είναι η αργή ανάπτυξη και η αύξηση της ανεργίας, που άγγιξε το 14% τον Ιανουάριο και αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω καθώς η οικονομική κρίση από την πανδημία βαθαίνει» επισημαίνει ο κ. Σελτσουκί. Τα ξένα συναλλαγματικά αποθέματα υποχωρούν συνεχώς, αγγίζοντας περίπου τα 77 δισ. δολάρια στα τέλη Φεβρουαρίου. Στη διάρκεια του περασμένου έτους οι κρατικές τράπεζες θυσίασαν πάνω από 30 δισ. δολάρια για να αγοράσουν τουρκικές λίρες και να στηρίξουν το νόμισμα. Η πανδημία προσθέτει επιπλέον προβλήματα τινάζοντας στον αέρα βασικούς πυλώνες της τουρκικής οικονομίας όπως οι αερομεταφορές, ο τομέας των υπηρεσιών και ειδικότερα ο κλάδος του τουρισμού, κι ας καυχιέται ο Ερντογάν πως έχει χειριστεί την κρίση καλύτερα από όλους.
«Δεν είναι εύκολο να έχουμε υποχρεωτικό κλείσιμο σε μια οικονομία όπως η τουρκική, όπου πολλοί άνθρωποι εξαρτώνται από τα καθημερινά κέρδη. Μέχρι στιγμής η κυβέρνηση ακολουθεί υβριδική στρατηγική. Μελλοντικά η κυβέρνηση πρέπει να υιοθετήσει μια καλύτερα ρυθμιζόμενη στρατηγική lockdown αντί για μια αυστηρή απαγόρευση της κυκλοφορίας» επισημαίνει ο ίδιος.
Ανάχωμα στην κρίση
Ο Ερντογάν παλεύει με νύχια και με δόντια για να μην πέσει στα δίχτυα του ΔΝΤ. Το γόητρό του όμως είναι μεγαλύτερο από τα μισοάδεια κρατικά ταμεία και τα ομόλογα αξίας 170 δισ. δολαρίων που πρέπει να αποπληρώσει περίπου σε έναν χρόνο. Για να μετριάσει τον αντίκτυπο της πανδημίας στην οικονομία η κεντρική τράπεζα προχώρησε σε νέα μείωση του βασικού επιτοκίου της στο 8,75% και συγκέντρωσε συνάλλαγμα από εγχώριες τράπεζες μέσω συμφωνιών ανταλλαγής νομισμάτων με στόχο να ενισχύσει τα εξαντλημένα αποθέματά της. Επιπλέον, η απόφαση του Ερντογάν στα τέλη Μαρτίου να κάνει… έρανο για τη στήριξη των χαμηλών εισοδημάτων μαρτυρά την απόγνωσή του. Μία από τις εναλλακτικές του επιλογές είναι να εξασφαλίσει χρηματοδότηση από την αμερικανική ομοσπονδιακή κεντρική τράπεζα, ανταλλάσσοντας λίρες με δολάρια. Ήδη διεξάγει συνομιλίες με τις ΗΠΑ προς αυτή την κατεύθυνση. Αλλά ακόμη κι αν το πετύχει, το ερώτημα είναι με ποιους όρους. Ύστατη λύση είναι το κουμπί του πιεστηρίου και το τύπωμα χρήματος, το οποίο όμως σίγουρα θα πυροδοτήσει υπερπληθωρισμό.
«Το ΔΝΤ δεν είναι η μόνη λύση. Ωστόσο, δεδομένου του τρέχοντος προϋπολογισμού, είναι σαφές ότι η Τουρκία θα επωφεληθεί σε μεγάλο βαθμό από μια ξένη πηγή δανεισμού» επισημαίνει ο κ. Σελτσουκί.
Μαύρες προβλέψεις
Όμως οι κινήσεις του Ερντογάν τρομάζουν τους επενδυτές. Moody’s, Fitch, S&P Global και JP Morgan έχουν κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου. Η Moody’s εκτιμά ότι η τουρκική οικονομία πρόκειται να πληγεί περισσότερο από κάθε άλλη μεταξύ των οικονομιών της G20. Moody’s και Capital Economics προβλέπουν συρρίκνωση κοντά στο 1,4% και 2% της τουρκικής οικονομίας για το 2020 αντίστοιχα. Η UBS προβλέπει ετήσιο πληθωρισμό 8,3% για την Τουρκία έως τα τέλη του έτους και περαιτέρω χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής προτού η κεντρική τράπεζα αυξήσει ξανά τα επιτόκια το δεύτερο εξάμηνο του 2021.
