Αποκαλυπτική η εικόνα της συνάντησης των Ευρωπαίων ηγετών με τον Ερντογάν στο προεδρικό παλάτι στην Άγκυρα.
Αν ζούσε ο Ουμπέρτο Εκο, σίγουρα θα είχε να γράψει πολλά για τη σημειολογία της εικόνας: ενώ οι δύο άντρες ηγέτες κάθονται ο ένας δίπλα στον άλλο ως ίσοι, η γυναίκα της ομήγυρης στέκεται αμήχανα απέναντί τους, καταλήγοντας στον καναπέ απέναντι από τον υπουργό Εξωτερικών που είναι κατώτερός της ιεραρχικά.
Σε μια περίοδο κατά την οποία ο Ταγίπ Ερντογάν φυλακίζει αντιφρονούντες αξιωματικούς του Ναυτικού γιατί επέκριναν την απόφασή του να κατασκευάσει το κανάλι της Κωνσταντινούπολης λέγοντας ότι πρόκειται για επιχειρούμενο πραξικόπημα, η ανικανότητα της Ευρωπαϊκής Ενωσης να μιλά σωστά τη γλώσσα των εικόνων κοστίζει όχι μόνο επικοινωνιακά αλλά και ουσιαστικά.
Υποκρισία για τα δικαιώματα
Η διαρρύθμιση της αίθουσας όπου έγινε η συνάντηση του Τούρκου προέδρου Ερντογάν με την πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ ήταν αρκετή για να γίνει αντιληπτό το ρήγμα μεταξύ της Κομισιόν και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, καθώς και της αντρικής υπεροχής απέναντι σε μια γυναίκα επικεφαλής. Κάπως έτσι, η ανησυχία της ΕΕ για την απόσυρση της Τουρκίας από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για τα δικαιώματα των γυναικών έχασε ξαφνικά την ειλικρίνειά της.
Αργότερα, στη συνέντευξη Τύπου μετά τη συνάντηση η Φον ντερ Λάιεν είπε ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι διαπραγματεύσιμα και ότι η Τουρκία πρέπει να σεβαστεί τις πρόσφατες αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) για την απελευθέρωση του Τούρκου ακτιβιστή Οσμάν Καβαλά και του Κούρδου πολιτικού Σαλαχατίν Ντεμιρτάς.
Επίσης είπε ότι η Κομισιόν θα προτείνει ένα σχέδιο υποστήριξης των Σύριων προσφύγων στην Τουρκία «σε ένδειξη καλής θέλησης», ενώ ανακοίνωσε ότι από αυτό το σχέδιο θα επωφεληθούν και οι άλλοι δύο κύριοι προορισμοί Σύριων προσφύγων, η Ιορδανία και ο Λίβανος.
Παζάρι για τη συνεργασία
Αναμένεται, λοιπόν, να γίνει «τουρκικό παζάρι» για τη διανομή των κονδυλίων, μέχρι κάποια στιγμή να καταλήξουν στην κατάλληλη τιμή… Από τη μια πλευρά η Τουρκία θα κατηγορεί την ΕΕ ότι έχει εκταμιεύσει μόνο τα 3,8 δισ. ευρώ από τα υπεσχημένα 6 δισ. ευρώ της συμφωνίας του Δουβλίνου.
Από την πλευρά τους οι Βρυξέλλες θα κατηγορούν την Τουρκία ότι αρνείται να δεχτεί οποιονδήποτε παράτυπο μετανάστη από το ξεκίνημα της πανδημίας. Ο Σαρλ Μισέλ κάλεσε την Τουρκία να κάνει κάποιες πράξεις καλής θέλησης προς την Ελλάδα και την Κύπρο και να αποσύρει όλα τα στρατεύματά της από τη Λιβύη ως προαπαιτούμενο για τις συζητήσεις που θα αφορούν την τελωνειακή ένωση. Η Τουρκία όμως δεν φαίνεται διατεθειμένη να κάνει καμία παραχώρηση σε αυτό το ζήτημα.
Το πόσο συνεργάσιμος θα αποδειχτεί ο Ερντογάν θα φανεί τους επόμενους μήνες, πριν από άλλο ένα κρίσιμο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Ιούνιο, αν και η πρότερη εμπειρία δεν αφήνει χώρο για αισιοδοξία.
Ο Τούρκος πρόεδρος θα συνεχίσει την πορεία του, ενώ η Κομισιόν θα πρέπει να συμβιβάσει τα κακώς κείμενα και να σχεδιάσει ένα περιεκτικό πλάνο για το εμπόριο, τον υψηλού επιπέδου διάλογο, τους πρόσφυγες και την κινητικότητα μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ενωσης και της Τουρκίας.
«Το ανατολικό ζήτημα είναι πλέον ανοιχτό κι ο μεγάλος ασθενής είναι ο ίδιος ο Ερντογάν»
Μιλώντας στο Documento o Γιώργος Φίλης, διδάκτορας Γεωπολιτικής και επίκουρος καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στη Σχολή Εθνικής Αμυνας (ΣΕΘΑ), έριξε φως στα κίνητρα πίσω από τις πρόσφατες κινήσεις Ερντογάν καθώς και τις αντιδράσεις που προκάλεσε.
Σύμφωνα με τον κ. Φίλη, ο Τούρκος πρόεδρος με την απόφασή του να ανοίξει το κανάλι της Κωνσταντινούπολης (Istanbul Kanal) ουσιαστικά την αποκόπτει καθιστώντας τη νησί, στο πλαίσιο της προσπάθειάς του να δημιουργήσει μια κατάσταση κατά την οποία «θα είναι δυνατή μια συνολική αναδιαπραγμάτευση της Συνθήκης του Μοντρέ για την κίνηση των πλοίων, κυρίως των πολεμικών, από και προς τη Μαύρη Θάλασσα», καθώς «εκ των πραγμάτων δεν υπάρχει κάποια συνθήκη που να διέπει την κυκλοφορία στο κανάλι αυτό».
«Είναι ξεκάθαρο ότι θα προσπαθήσει με αυτό τον τρόπο να ελέγξει κατά βάση το ρωσικό εμπόριο και τον ρωσικό στόλο» συμπληρώνει. Για την αντίδραση των Τούρκων διπλωματών και στρατιωτικών αναφέρει ότι «δεν είναι παράλογη η αντίδρασή τους», συμπληρώνοντας ότι «όλοι αυτοί οι κεμαλικοί κατά βάση και ειδικοί επί των θεμάτων αντιλαμβάνονται ότι αν αρθεί η Συνθήκη του Μοντρέ, είναι στον αέρα όλο το καθεστώς των Στενών, συμπεριλαμβανομένης και της Κωνσταντινουπόλεως», πράγμα που μπορεί να «δημιουργήσει τεράστιο ζήτημα για την ίδια την ύπαρξη της Τουρκίας». Κι αυτό διότι σε μια εποχή που «φαίνεται ότι στρατιωτικοποιούνται οι σχέσεις Αμερικής – Ρωσίας, το να άρεις μια τέτοιου τύπου συνθήκη είναι σίγουρο ότι θα πειράξει έναν από τους δύο».
Συμπληρώνει λέγοντας ότι η κίνηση του Ερντογάν «ενεργοποίησε αυτό που ονομάζουμε “σεβροφοβία”. Δηλαδή αν αρθεί η Συνθήκη του Μοντρέ, οι Τούρκοι φοβούνται ότι θα οδηγηθούν σε μια νέα Συνθήκη των Σεβρών».
Για τον ίδιο τον Ερντογάν ο καθηγητής λέει ότι «έχει πέσει στην παγίδα ενός λαθεμένου στρατηγικού υπολογισμού (strategic miscalculation)» και ότι ο Τούρκος πρόεδρος πραγματικά πιστεύει πως «η Τουρκία είναι μια χώρα με μεγάλη δύναμη, η οποία έχει πλέον την ισχύ να αλλάζει κατά το δοκούν διεθνείς συνθήκες. Καμία χώρα στον πλανήτη δεν το κάνει αυτό. Να αλλάξει μια συνθήκη η οποία επηρεάζει τόσες χώρες, η οποία επηρεάζει το μαλακό υπογάστριο της Ρωσίας, δηλαδή το αν θα επιτρέπει η Τουρκία να μεταφέρεται δυτικός στόλος στη Μαύρη Θάλασσα ή να περάσει η Ρωσία τον στόλο της Μαύρης Θάλασσας στα νερά της ανατολικής Μεσογείου. Αυτήν τη στιγμή αυτός ο άνθρωπος παίζει με τη φωτιά». Καταλήγει λέγοντας ότι κατά τη γνώμη του «ο κ. Ερντογάν σίγουρα φέρεται μεγαλύτερα απ’ το μπόι του και δεν θα ’χει καλό τέλος αυτή η ιστορία. Το ανατολικό ζήτημα είναι πλέον ανοιχτό κι ο μεγάλος ασθενής είναι ο ίδιος ο Ερντογάν».
Σε σχέση με την Ελλάδα, ο Γ. Φίλης προειδοποιεί ότι πολύ σύντομα ο Τούρκος πρόεδρος θα έχει κι άλλες αξιώσεις: «Η Συνθήκη του Μοντρέ όταν δημιουργήθηκε επί της ουσίας αντικατέστησε τα συγκεκριμένα άρθρα της Συνθήκης της Λωζάννης αναφορικά με το καθεστώς των Στενών. Το καθεστώς όμως των Στενών δεν είναι συνδεδεμένο μόνο με την ξηρά των Δαρδανελλίων, έχει να κάνει και με τις παρακείμενες νήσους. Οι νήσοι αυτοί είναι η Ιμβρος, η Τένεδος, η Σαμοθράκη και η Λήμνος, οι οποίες σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λωζάννης έπρεπε να είναι απ ο στρατιωτικοποιημένες. Μετ η Συνθήκη του Μοντρέ η Τουρκία ε παν α στρατιωτικοποίησε την Ιμβρο και την Τένεδο.
Η Ελλάδα, αν και δεν αναφέρονταν ρητά τα ελληνικά νησιά, βρήκε τη δικαιολογία, επειδή ήρθησαν όλες οι απαγορεύσεις της Συνθήκης της Λωζάννης για τα Στενά, εφόσον και τα δικά μας νησιά εμπίπτουν στις ευρύτερες διευθετήσεις για τα Στενά πλέον, να τα στρατιωτικοποιήσει. Αρα λοιπόν ο κ. Ερντογάν με το να άρει και να ακυρώσει τη Συνθήκη του Μοντρέ πολύ ωραία με βάση το δικό του σκεπτικό θα μας πει σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα από τώρα ότι δεν έχουμε δικαίωμα να στρατιωτικοποιούμε τα νησιά, τη Σαμοθράκη και τη Λήμνο.
Ετσι λοιπόν θα συμπληρωθεί όλο το πλέγμα των απαιτήσεων της Τουρκίας για μη σ τ ρα τι ω τικ ο ποίηση των νήσων του Αιγαίου: εκκινώντας από τα Δωδεκάνησα, για τα οποία ισχυρίζεται ότι η Συνθήκη των Παρισίων δεν επιτρέπει στην Ελλάδα να τα στρατιωτικοποιεί, παρόλο που η Τουρκία δεν είναι καν συμβαλλόμενο μέρος στη Συνθήκη των Παρισίων, συνεχίζοντας με τη Συνθήκη της Λωζάννης για τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου και θα το ολοκληρώσει με την άρση της Συνθήκης του Μοντρέ για τη Σαμοθράκη και τη Λήμνο».
