Το εικαστικό γεγονός της φετινής χρονιάς στη Βρετανία. Ο πιο σπουδαίος εν ζωή ζωγράφος της χώρας κλείνει τον Ιούλιο τα 80 του χρόνια και η Tate Britain, ο θεματοφύλακας της βρετανικής τέχνης, φιλοξενεί την πιο μεγάλη αναδρομική έκθεση που έχει γίνει μέχρι σήμερα στον κόσμο. Ο Ντέιβιντ Χόκνεϊ δεν χρειάζεται συστάσεις. Το αποδεικνύουν άλλωστε οι ουρές έξω από το μουσείο και το ρεκόρ που σημειώθηκε προτού καν ανοίξει η έκθεση: 20.000 εισιτήρια είχαν πουληθεί εκ των προτέρων, αριθμός – ρεκόρ για έκθεση του μουσείου.
Δώδεκα αίθουσες και 250 έργα προσπαθούν να καλύψουν τα 60 χρόνια της πορείας του (1960-2016), τη διαδρομή του από την ηλιόλουστη Καλιφόρνια στα τοπία του Γιόρκσαϊρ, από τον νατουραλισμό στα σχέδια στο iPad. Το τρομερό παιδί της παγκόσμιας ζωγραφικής συνεχίζει και σήμερα να δουλεύει ακατάπαυστα στο σπίτι του στο Λος Αντζελες, πειραματιζόμενος διαρκώς με νέα μέσα. Ο Αντριου Γουίλσον, επιμελητής της έκθεσης και επικεφαλής επιμελητής του τομέα Μοντέρνας και Σύγχρονης Τέχνης & των Αρχείων της Tate Britain, μιλά στο Documento γι’ αυτή την ιστορική έκθεση.
Πόσα χρόνια χρειάστηκαν για να ετοιμάσετε την αναδρομική έκθεση του Ντέιβιντ Χόκνεϊ;
Κοιτάξτε. Είναι η μεγαλύτερη αναδρομική έκθεση που έχει γίνει μέχρι σήμερα σε όλο τον κόσμο με έργα του Ντέιβιντ Χόκνεϊ. Παράλληλα, είναι μια από τις μεγαλύτερες εκθέσεις στην ιστορία της Tate Britain. Καταλαβαίνετε ότι χρειάστηκαν πολλά χρόνια προετοιμασίας και συζητήσεων όχι μόνο εξαιτίας της περίπλοκης διαδικασίας που αφορά την ασφάλιση περισσότερων από 150 εμβληματικών έργων του δημιουργού, που έχουν έρθει στο Λονδίνο από κάθε γωνιά του πλανήτη. Η έκθεση έχει και αρκετά σημαντικά δάνεια από ιδιωτικές συλλογές, τα οποία πολύ σπάνια παρουσιάζονται δημόσια. Ενα τέτοιο παράδειγμα είναι το πασίγνωστο διπλό πορτρέτο του Βρετανού συγγραφέα Κρίστοφερ Ισεργουντ και του Αμερικανού ζωγράφου Ντον Μπακάρντι (1968), που έχει παρουσιαστεί ελάχιστες φορές σε δημόσιο μουσείο ή αίθουσα τέχνης.
Ποιες είναι οι ενότητες της έκθεσης;
Ουσιαστικά αυτό που κάναμε ήταν μια εξονυχιστική έρευνα σε όλες τις φάσεις της καλλιτεχνικής του πορείας αυτά τα εξήντα σχεδόν χρόνια. Είναι ένα άνευ προηγούμενου πανόραμα αυτών των εξήντα δημιουργικών χρόνων. Η έκθεση προσφέρει για πρώτη φορά την ευκαιρία να δούμε τα κλασικά πλέον πρώιμα ζωγραφικά έργα του δίπλα στα τελευταία, όπου ο Χόκνεϊ χρησιμοποιεί ποικιλία μέσων και τεχνικών. Ξεκινά από πίνακες που έκανε ως φοιτητής στη σχολή στο Λονδίνο, συνεχίζει με έργα που φιλοτέχνησε στο Λος Αντζελες τη δεκαετία του ’60, τον επαναπροσανατολισμό της τεχνικής που χρησιμοποιούσε στη ζωγραφική του και στη φωτογραφία τη δεκαετία του ’80, περνά στη δεκαετία με τα περίφημα πορτρέτα του Γιόρκσαϊρ και φτάνει μέχρι τα πιο πρόσφατα έργα του που δημιούργησε με την επιστροφή του στην Καλιφόρνια το 2013.
Πώς προσεγγίσατε αυτή την πληθωρική εικαστική διαδρομή, που αγγίζει τις έξι δεκαετίες;
Η έκθεση αναπτύσσεται με χρονολογική σειρά. Στην πρώτη αίθουσα μόνο φιλοξενούνται έργα από διαφορετικές περιόδους, που παρουσιάζουν τους τρόπους με τους οποίους ο Χόκνεϊ «έπαιξε» με τις συμβάσεις της εικόνας. Δίνεται με αυτό τον τρόπο μια ιδέα στον θεατή γιατί ο καλλιτέχνης δεν αποτέλεσε ποτέ μέρος ενός συγκεκριμένου, κυρίαρχου αισθητικού στιλ εικαστικής απεικόνισης ή τεχνικής. Χρησιμοποιούμε δώδεκα συνολικά αίθουσες για να αποτυπώσουμε στιγμές από αυτή την πληθωρική διαδρομή. Παρόλο που η έκθεση καλύπτει μια περίοδο από το 1960-2016, το παλαιότερο χρονικά έργο που θα δείτε είναι μια αυτοπροσωπογραφία που έκανε το 1954, όταν ήταν μόλις 17 χρόνων. Αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα στο πώς η δουλειά του βασίστηκε με συνέπεια σε έναν «ωμό» τρόπο θέασης του κόσμου και των σχεδιαστικών απαιτήσεων που υπήρχαν.
Γιατί ο Χόκνεϊ είναι ένα τόσο σημαντικό κεφάλαιο στην ιστορία της τέχνης;
Η ίδια η ζωγραφική του δίνει την απάντηση. Είναι αδιαμφισβήτητα ένας από τους πιο γνωστούς και αναγνωρισμένους καλλιτέχνες της εποχής μας. Η διαδρομή του ήταν εντυπωσιακή από την αρχή. Από τότε που έστρεψε πάνω του τα φώτα της δημοσιότητας το 1961, όταν ήταν ακόμη φοιτητής στο Royal College of Art, μέχρι σήμερα έχει δημιουργήσει μερικούς από τους πλέον γνωστούς πίνακες του 20ού αιώνα.
Οι γραμμές και τα χρώματα που χρησιμοποιεί είναι καθηλωτικά.
Το εντυπωσιακό είναι ότι αλλάζουν διαρκώς, με πρωτεϊκή μορφή. Ο τρόπος που έβλεπε τη ζωγραφική και το σχέδιο είναι διαφορετικός στις αρχές της δεκαετίας του ’60 και στα μέσα της ίδιας δεκαετίας σε σχέση με τις αρχές της δεκαετίας του ’70. Αλλάζει επίσης το ’80 και το ’90. Σήμερα είναι πάλι κάτι άλλο. Αυτό έχει να κάνει με το ότι ο καλλιτέχνης προσεγγίζει κάθε εποχή διαφορετικά όχι μόνο το θέμα του. Χρησιμοποιεί διαφορετικά μέσα, έχει διαφορετικό τρόπο θέασης του κόσμου. Για να σας δώσω ένα παράδειγμα, στα τέλη της δεκαετίας του ’60 και στις αρχές της δεκαετίας του ’70, εποχή που τον ενδιέφερε έντονα ο νατουραλισμός, το σχέδιό του ήταν πολύ λιτό και απέριττο: μια και μόνο γραμμή έφτανε για να δώσει τον όγκο, την ένταση, τον χώρο, το συναίσθημα.
Τι προτιμάτε εσείς; Τα πορτρέτα του ή τα τοπία του;
Δεν μπορώ να ξεχωρίσω. Θα έλεγα και τα δύο, γιατί είτε ζωγραφίζει ένα τοπίο είτε έναν φίλο του, αυτό που βλέπουμε είναι το αποτέλεσμα μιας εξαντλητικής και εξονυχιστικής διαδικασίας, η οποία στη βάση της έχει να κάνει με την αγάπη του για την τέχνη και την ανάγκη του για επικοινωνία αυτού του συναισθήματος με τον κόσμο.
Τι οφείλουμε στη ζωγραφική του;
Τη χαρά να βλέπεις τον κόσμο μας με άλλη οπτική και τη σημασία του να ζεις στο σήμερα.
INFO
Η έκθεση στην Tate Britain διαρκεί μέχρι τις 29 Μαΐου. Στη συνέχεια θα ταξιδέψει στο Κέντρο Πομπιντού στο Παρίσι (21/6 – 23/10) και μετά στη Νέα Υόρκη, στο MOMA (Φεβρουάριος 2018)
