Εκατό χρόνια από τη γέννηση του εμπνευστή του «Μικρού Ηρωα» Στέλιου Ανεμοδουρά (22 Μαΐου 1917) το Documento αναζήτησε τον εγγονό του, επικεφαλής στις εκδόσεις Μικρός Ήρως, Λεωκράτη Ανεμοδουρά για να συζητήσουμε για τον μεγάλο παππού του, αλλά και για το παρόν (με αφορμή την καινούργια έκδοση του «Μικρού Ηρωα») και το μέλλον του θρυλικού παιδιού Γιώργου Θαλάσση.
Θα μας διηγηθείτε τη μυθιστορία της ζωής του Στέλιου Ανεμοδουρά;
Ο Στέλιος Ανεμοδουράς κατάλαβε από πολύ νωρίς στη ζωή του την κλίση του στο γράψιμο και τι ήθελε να κάνει. Στα 17 του χρόνια εξέδιδε το περιοδικό «Αργώ», ενώ ανήκε στη λογοτεχνική ομάδα της Ελλης Αλεξίου και του Βασίλη Δασκαλάκη. Μια κολακευτική επιστολή του Καραγάτση για τα ποιήματα που έγραφε ήταν το πρώτο σημάδι ότι με τη γραφή του μπορεί να πετύχει πολλά. Αν και σπούδασε στη Νομική και την τελείωσε αριστούχος, συνήθιζε να λέει ότι το μόνο που κράτησε από αυτήν ήταν ο τρόπος σκέψης. Γι’ αυτόν ο τρόπος σκέψης ήταν το παν. Μετά την Κατοχή θα ξεκινήσει παράλληλα με την δημοσιογραφία (σε διάφορες εφημερίδες όπως «Ελεύθερη Ελλάδα», «Δημοκρατική Αλλαγή», «Αθηναϊκή», «Νέα») να δουλεύει ως μεταφραστής στο περιοδικό «Μάσκα». Αυτό ήταν το μεγάλο φροντιστήριό του, καθώς δίπλα στον Μαγγανάρη θα διδαχτεί με τον καλύτερο τρόπο τις τεχνικές αφήγησης.
Για τον Στέλιο Ανεμοδουρά, ωστόσο, η συμμετοχή του στη «Μάσκα» ήταν ένα πάρεργο που του εξασφάλιζε ένα επιπλέον εισόδημα. Πάντα το όνειρό του ήταν να φτιάξει τα δικά του περιοδικά. Κάποιες πρώτες προσπάθειες δεν ευδοκίμησαν και ουσιαστικά η πρώτη του επιτυχία έρχεται με τον «Υπεράνθρωπο», μια ελληνική εκδοχή του Σούπερμαν που κράτησε για 96 εβδομαδιαία τεύχη. Υστερα λοιπόν από αυτή την πολυετή πείρα και προπαίδευση ήρθε και ο «Μικρός Ηρως» το 1953. Το έγραφε επί 16 συναπτά έτη ωσότου να το σταματήσει η χούντα των συνταγματαρχών το 1968, οι οποίοι επέβαλαν λογοκρισία. Οπως συνήθιζε να λέει, έπρεπε να γράφει κάθε εβδομάδα ένα τεύχος προς κυκλοφορία, ανεξαρτήτως καλών ή κακών περιστάσεων και γενικότερων συνθηκών.
Μέχρι τον Μάιο του 2000, όταν φεύγει από τη ζωή, ο Στέλιος Ανεμοδουράς άφησε τεράστια κληρονομιά πίσω του, αγαπημένους ήρωες και χιλιάδες σελίδες που θα φέρνουν πάντα στο θυμικό μας τις όμορφες περασμένες δεκαετίες. Ο γιος του Γιώργος Ανεμοδουράς (ο οποίος μου παρείχε τις περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τη ζωή του) και η σύζυγός του Αικατερίνη Ρωσσίου-Ανεμοδουρά, που ήταν στη διεύθυνση του εκδοτικού οίκου από τις αρχές της δεκαετίας του ’80, συνέχισαν το έργο του, με ανάπτυξη και άλλων ειδών περιοδικών, γυναικείων, επιστημονικών, κλαδικών και βιβλίων.
Ο παππούς σας ήταν υπεύθυνος Τύπου της ΟΚΝΕ και μάλιστα τον συνέλαβε η ασφάλεια του Μανιαδάκη. Υπήρξε ένα υπόμνημα που είχε γράψει και στο οποίο ανέφερε πως η λύση στο πρόβλημα του ναζισμού θα δινόταν μόνο με τη δολοφονία του Χίτλερ και των πρωτοκλασάτων στελεχών του NSDAP. Ακούγεται ηρωικό αλλά εντελώς δονκιχωτικό, μια αύρα Μικρού Ηρωα προτού αυτός πάρει υπόσταση στο χαρτί.
Ετσι ακριβώς έγινε και μάλιστα αυτός ήταν ο λόγος που μόλις ξέσπασε ο πόλεμος ήταν από τους πρώτους καταζητούμενους στη λίστα των Γερμανών. Το γεγονός αυτό τον ανάγκασε να αποτραβηχτεί στη Σίφνο, όπου δούλευε ο πατέρας του ως τελώνης, μέχρι σχεδόν το τέλος του πολέμου. Η Σίφνος ήταν τότε ιταλοκρατούμενη. Εκεί είχαν φτιάξει μια μικρή αντιστασιακή οργάνωση μέσω της οποίας έδιναν πληροφορίες στο στρατηγείο με έναν Νεοζηλανδό ασυρματιστή που ήταν κρυμμένος στο βουνό.
Ο Στέλιος Ανεμοδουράς είχε και μεγάλο δημοσιογραφικό έργο να αναδείξει, που θα θέλαμε να το αποτυπώσουμε κάποια στιγμή σε ένα μελλοντικό αφιέρωμα. Είχε καλύψει το ρεπορτάζ της 1ης Μαραθώνιας Πορείας Ειρήνης του Γρηγορίου Λαμπράκη, σώζωντάς τον μάλιστα, μαζί με άλλους δημοσιογράφους, από τα χέρια παρακρατικών. Τον Μάιο του ίδιου χρόνου, όταν δολοφονήθηκε ο Γρηγόριος Λαμπράκης, ήταν στο τρένο από τη Θεσσαλονίκη στην Αθήνα που μετέφερε τη σορό του.
Επίσης, τον Απρίλιο του 1941, όταν οι Γερμανοί μπαίνουν στην Ελλάδα, ο Στέλιος Ανεμοδουράς έκανε τη στρατιωτική του θητεία όντας υπεύθυνος στην Επιτροπή Απαλλαγών. Ηταν ο τελευταίος που έφυγε από τα γραφεία της ΣΔΑ, καίγοντας όλα τα αρχεία που δεν έπρεπε να βρουν οι Γερμανοί. Αμέσως μετά έφυγε από το στρατηγείο και φορώντας πολιτικά για μη συλληφθεί μπήκε σε ένα καΐκι με προορισμό τη Σίφνο. Αναφέρω αυτά τα γεγονότα υπερθεματίζοντας τη δική σας πρόταση ότι υπήρχαν στοιχεία ηρωισμού στην προσωπικότητά του, που μετά αποτυπώθηκαν και μέσα στις σελίδες του «Μικρού Ηρωα».
Ποια στιγμή συλλαμβάνει την εικόνα του Γιώργου Θαλάσση;
Πιστεύω ότι οι εμπειρίες στη Σίφνο την περίοδο της Κατοχής χαράχτηκαν βαθιά μέσα του και τον επηρέασαν στο γράψιμο και στην αποτύπωση του Μικρού Ηρωα. Οπως και κάποιες εμπειρίες που είχε όντας υπεύθυνος Τύπου της ΟΚΝΕ όταν πιάστηκε από την Ασφάλεια και βασανίστηκε. Είμαι βέβαιος ότι ο Γιώργος Θαλάσσης ήταν ο κρυφός του πόθος. Θα ήθελε να είναι αυτός ένας Μικρός Ηρωας.
Γιατί ο «Μικρός Ηρωας» ρίζωσε στο φαντασιακό των παιδιών μιας γενιάς, βλάστησε και γονιμοποίησε τη φαντασία τους;
Νομίζω ότι πέρα από τη γραφή ο Στέλιος Ανεμοδουράς είχε ένα ακόμη μεγαλύτερο χάρισμα. Να αντιλαμβάνεται αυτό που ζητάει το αναγνωστικό κοινό και να του το προσφέρει με έναν τρόπο μοναδικό. Η επιτυχία ωστόσο του «Μικρού Ηρωα» οφείλεται σε πολλούς παράγοντες. Πρώτον το ιστορικό πλαίσιο, καθώς το θέμα της Κατοχής ήταν ακόμη ζωντανό στους νέους της εποχής εκείνης. Η επιλογή των ηρώων. Η θρυλική τριάδα ήταν ιδανική και ακολουθούσε τα πρότυπα που είχε και αυτός διδαχθεί. Ο ιδανικός ήρωας Γιώργος Θαλάσσης μαζί με την ιδανική ηρωίδα Κατερίνα και το κωμικό στοιχείο, τον Σπίθα. Επίσης, πολύ σημαντικό ρόλο έπαιξε το γεγονός ότι ήταν από τα πρώτα αναγνώσματα με περιεχόμενο αμιγώς ελληνικό που άγγιζαν την νεανική ψυχή. Το σκίτσο του Βύρωνα Απτόσογλου ήταν καθοριστικός παράγοντας της επιτυχίας. Ωστόσο τίποτε από αυτά δεν θα ίσχυε χωρίς την αφηγηματική μαεστρία του Στέλιου Ανεμοδουρά, ο οποίος μόνο για ένα πράγμα ήταν πραγματικά υπερήφανος: για την ελληνική γλώσσα που χρησιμοποιούσε, η οποία δεν ήταν μονόπλευρη ούτε λιτή, ήταν πλούσια.
Ο «Μικρός Ηρωας» εκδίδεται για πρώτη φορά το 1953, λίγα χρόνια μετά το τέλος του Εμφυλίου. Σε μια εποχή λοιπόν φλεγόμενων πολιτικών παθών που η χώρα έχει χωριστεί στα στρατόπεδα των νικητών και των ηττημένων, ο Γιώργος Θαλάσσης, η Κατερίνα και ο Σπίθας ποια ιδανικά προβάλλουν;
Ο «Μικρός Ηρως» δεν περιείχε πολιτικές αποχρώσεις. Στο σύμπαν του ήταν όλοι πατριώτες που αντιστέκονταν στον γερμανικό ζυγό. Αυτό ήταν μια ακόμη σημαντική διάσταση. Το ανάγνωσμα πρόβαλλε το ιδανικό της αυτοθυσίας για το κοινό καλό, την αγάπη για την ελευθερία και την Ελλάδα, αλλά και τον σεβασμό για τον αντίπαλο. Πάνω απ’ όλα, όμως, «Μικρός Ηρως» σημαίνει αντίσταση σε κάθε μορφής καταπίεση. Ηταν κάτι που πίστευε πολύ ο Στέλιος Ανεμοδουράς. Η ίδια η ζωή είναι, όπως έλεγε, αντίσταση και κάθε υποχώρηση φέρνει την ήττα.
Και μετά τον «Μικρό Ηρωα» ακολουθεί μια πλειάδα Ελλήνων και διεθνών ηρώων που ξεχύνονται στον κόσμο για να τον σώσουν από την καταστροφή.
Παράλληλα με τον «Μικρό Ηρωα» εξέδωσε και άλλα πολλά αναγνώσματα, που κάποια είχαν τη δική του υπογραφή και άλλα ήταν άλλων Ελλήνων συγγραφέων. Θα αναφέρω ενδεικτικά τα «Ταγκόρ», «Μικρός Ιππότης», «Μικρός Μπουρλοτιέρης», «Γκρέκο», «Μικρός Ταρζάν». Πιστεύω ήταν μια περίοδος εκδοτικού πειραματισμού, στην οποία διεύρυνε το πεδίο της θεματολογίας του, επηρεασμένος σίγουρα και από ανάλογες εκδόσεις του εξωτερικού. Από το 1968 θα σταματήσει τα λαϊκά αναγνώσματα (κείμενο με λίγη εικονογράφηση, όπως ο «Μικρός Ηρως») και θα ξεκινήσει την έκδοση εισαγόμενων ηρώων. Είναι η εποχή που στρέφει το ενδιαφέρον του στη γειτονική Ιταλία και με την εμπειρία του επιλέγει ήρωες που πραγματικά κερδίζουν το αναγνωστικό κοινό. Ηρωες όπως οι Μπλεκ, Ζαγκόρ, Ομπραξ, Κάπτεν Μαρκ, Κοκομπίλ, Δίκαιος, Μίστερ Νο και πολλοί άλλοι θα συντροφέψουν για ακόμη τέσσερις δεκαετίες όλους τους νέους της εποχής εκείνης.λογες εκδόσεις του εξωτρε κορό ήλλχ
Κυκλοφορεί η καινούργια έκδοση του «Μικρού Ηρωα», το «Η Ακρόπολη κινδυνεύει». Είναι μια επετειακή έκδοση που δεν θα έχει συνέχεια ή πιστεύετε ότι υπάρχει χώρος και σήμερα στην ελληνική αγορά για τον «Μικρό Ηρωα»;
Ειλικρινά δεν γνωρίζουμε εάν θα υπάρξει συνέχεια. Αυτό θα το αποφασίσει το αναγνωστικό κοινό. Η δουλειά που έχει γίνει τόσο από τον συγγραφέα Γιώργο Βλάχο όσο και από τον εικονογράφο Κώστα Φραγκιαδάκη είναι εξαιρετική. Αν και πολλοί είναι οι λάτρεις των παραδοσιακών ιστοριών, πιστεύουμε ότι το καινούργιο βιβλίο μπορεί να ξαναφέρει τον ήρωα στην επιφάνεια και να δημιουργήσει και πάλι φανατικό κοινό.
Ποιες μνήμες έχετε ακόμη στο μυαλό σας από τον παππού σας;
Μόνο όμορφες! Ενας άνθρωπος που είχε απάντηση σχεδόν σε ό,τι τον ρωτούσες. Αγαπούσε το διάβασμα, ήταν τρόπος ζωής γι’ αυτόν. Από το 1992 έως και το 2000, όταν έφυγε από τη ζωή, ζούσαμε μαζί. Οταν επέστρεφε από το γραφείο, αφού ξεκουραζόταν, διάβαζε συνήθως ξένα βιβλία ατελείωτες ώρες.
Τι είδους παραμύθια σας έλεγε;
Οχι τόσο παραμύθια όσο ιστορίες που είχε βιώσει στην Κατοχή, κυρίως στη Σίφνο. Και τις εξιστορούσε ακριβώς με τον τρόπο που έγραφε και πάντα ήθελες να ακούσεις το τέλος τους.
Υπήρξαν στιγμές που σας εξομολογήθηκε γεγονότα και ψυχικές καταστάσεις που ποτέ δεν είπε σε άλλον;
Μου είχε εξιστορήσει με λεπτομέρειες το περιστατικό όταν πιάστηκε –για το υπόμνημα που είχε γράψει κατά του Χίτλερ– 19 χρόνων φοιτητής από την Ασφάλεια του Μανιαδάκη. Τον κρατούσαν επί ημέρες στην Ασφάλεια και τον βασάνισαν, αλλά αυτός δεν έδωσε ποτέ το όνομα ενός φίλου του που είχε γράψει μια παρόμοια αναφορά. Οταν ένας αρχιφύλακας, ονόματι Ιακωβίδης, άρχισε να τον χτυπάει αλύπητα για να ομολογήσει, αυτός αντέδρασε σαν αγρίμι, τον πέταξε κάτω και ο αρχιφύλακας άρχισε να φωνάζει «βοήθεια»! Στην πραγματικότητα όλη η Ασφάλεια του έβγαλε το καπέλο, καθώς ο Ιακωβίδης ήταν μισητός σε όλους. Λίγες ημέρες αργότερα τον άφησαν ελεύθερο! Το γεγονός αυτό ήθελε να το εκδώσει μάλιστα και το έχουμε σε χειρόγραφη μορφή, καθώς είχε αρχίσει να το γράφει προς το τέλος της ζωής του.
Στα μάτια σας ο Στέλιος Ανεμοδουράς υπήρξε ένας μεγάλος ήρωας;
Σίγουρα σήμαινε πολλά. Πέραν του ότι ήταν παππούς μου, υπήρξε πολύπλευρη προσωπικότητα που πρόσφερε σημαντικά σε διάφορους τομείς. Ξεκίνησε από τη συγγραφή, όπου πραγματικά κατάφερε να γαλουχήσει γενιές, όμως εξίσου μεγάλο έργο είχε και ως εκδότης. Κατάφερε να διαχειριστεί έναν μεγάλο εκδοτικό οίκο με εκατοντάδες εργαζομένους, έχοντας πάντοτε αρχές και όντας πάντοτε δίκαιος. Ολοι είχαν να πουν μόνο καλά λόγια για τον Στέλιο Ανεμοδουρά.
