…και οι ακλόνητες, επί 15αετία, διοικήσεις τους.
Την περασμένη Δευτέρα οι Προοδευτικοί Οικονομολόγοι, μια παράταξη του Οικονομικού Επιμελητηρίου που συσπειρώνει οικονομολόγους με διαφορετικές πολιτικές και συνδικαλιστικές αφετηρίες αλλά με κοινό προοδευτικό πρόσημο, διοργάνωσε μια εκδήλωση με τίτλο «Αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της Τράπεζας Πειραιώς: Το τραπεζικό σύστημα ως σύγχρονος πίθος των Δαναΐδων».
Ομιλητές ήταν ο καθηγητής Διεθνούς Χρηματοδοτικής και Τραπεζικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Κώστας Μελάς, ο πρώην τομεάρχης οικονομίας του ΠΑΣΟΚ και τραπεζικό στέλεχος με διεθνή εμπειρία Ηρακλής Ρούπας,ο νυν αν. τομεάρχης οικονομίας και ανάπτυξης του ΣΥΡΙΖΑ βουλευτής Χάρης Μαμουλάκης και ο ο Μανώλης Μπεμπένης, πρόεδρος του ΣΕΥΤΠΕ, του Συλλόγου Εργαζομένων στις Υπηρεσίες της Τράπεζας Πειραιώς, ο οποίος την περασμένη εβδομάδα κέρδισε τις εκλογές, δίνοντας τέλος στην πολύχρονη παντοκρατορία της ΠΑΣΚΕ. Τον συντονισμό έκανε το μέλος της κεντρικής διοίκησης του Οικονομικού Επιμελητηρίου Μενέλαος Μαλτέζος.
Στο επίκεντρο της εκδήλωσης βρέθηκε η πολιτικά εκρηκτική αύξηση μετοχικού κεφαλαίου (ΑΜΚ) της Τράπεζας Πειραιώς, εύλογα όμως τοποθετήθηκε στο πλαίσιο του ευρύτερου προβλήματος των τριών (και τεσσάρων για την Πειραιώς) διαδοχικών ανακεφαλαιοποιήσεων των ελληνικών τραπεζών που έγιναν μέσα σε δέκα χρόνια απορροφώντας 46 δισ. ευρώ από τα χρήματα των Ελλήνων φορολογουμένων. Το Documento παρακολούθησε την εκδήλωση και επιχειρεί με έξι ερωτήσεις και απαντήσεις να αναδείξει τα πιο σημαντικά σημεία της.
1) Γιατί το ελληνικό τραπεζικό σύστημα χαρακτηρίζεται σύγχρονος πίθος των Δαναΐδων;
Μπορούμε να το αποκαλούμε και βαρέλι χωρίς πάτο. Οι ελληνικές τράπεζες έχουν χρηματοδοτηθεί με 46 δισ. ευρώ σε τρεις (+1 ακόμη για την Πειραιώς) διαδοχικές ανακεφαλαιοποιήσεις τα τελευταία δέκα χρόνια, με τα λεφτά αυτά να αντιπροσωπεύουν διεθνή δανεισμό και να εγγράφονται στο δημόσιο χρέος, συν μία ακόμη ανακεφαλαιοποίηση που έγινε το 2009 επί Καραμανλή – Αλογοσκούφη και απορρόφησε 5 δισ. ευρώ.
Παρ’ όλα αυτά δεν μπορούν να επιτελέσουν τον βασικό τους ρόλο που είναι η χρηματοδότηση της οικονομίας. Κατά τον καθηγητή του Παντείου Κ. Μελά είναι μοναδικό παράδειγμα και αξίζει ειδική μελέτη το πώς η ελληνική οικονομία κατάφερε να περισώσει ό,τι έχει περισώσει μέσα σε δέκα χρόνια μνημονίων και έναν χρόνο πανδημίας χωρίς τραπεζικό σύστημα. Αυτό στη διεθνή βιβλιογραφία φέρεται να συμβαίνει μόνο σε χώρες του Τρίτου Κόσμου και ειδικά της Αφρικής.
2) Ισχύει ότι ακόμη και σήμερα οι τράπεζες αδυνατούν να παίξουν τον ρόλο τους;
Αυτό δείχνουν τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας. Το 2020, επωφελούμενες από την έκτακτη πολιτική ρευστότητας της ΕΚΤ λόγω της πανδημίας, οι ελληνικές τράπεζες άντλησαν ρευστότητα 40 δισ. αλλά από αυτά διέθεσαν 14-15 δισ. για αγορές ομολόγων του ελληνικού δημοσίου, άλλα 14 δισ. σε δάνεια ακαθάριστης ροής λήξεως και με τα υπόλοιπα χρήματα κάλυψαν δικές τους ανάγκες.
Συν τοις άλλοις, από τα 14 δισ. δανείων η καθαρή ροή χρηματοδότησης προς την πραγματική οικονομία ήταν μόλις 6,5 δισ. ευρώ και πήγαν κατά κύριο λόγο στις πολύ μεγάλες επιχειρήσεις. Μάλιστα τα δύο πέμπτα από αυτά τα λεφτά δόθηκαν μέσα από τα προγράμματα εγγυήσεων του δημοσίου της Αναπτυξιακής Τράπεζας, κατά ένα μέρος σε μικρομεσαίες, κατά ένα μέρος σε μεγάλες. Αρα τι; Χρηματοδότησαν οι τράπεζες μέσω πανδημίας την πραγματική οικονομία;
3) Γιατί όμως, παρά τα 46 δισ. που πήραν οι τράπεζες, δεν καταφέρνουν να ορθοποδήσουν;
Διότι δεν μπόρεσαν να λύσουν το βασικό τους πρόβλημα που ήταν η δημιουργία ενός τεράστιου όγκου μη εξυπηρετούμενων δανείων, όπως ήταν φυσικό να γίνει σε μια οικονομία που επί έντεκα χρόνια πήγαινε από το κακό στο χειρότερο, χάνοντας το 27% του ΑΕΠ σε σχέση με το 2009. Αλλά και γιατί δεν προβλέφθηκε από την αρχή κάποιος τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος των «κόκκινων» δανείων.
Έγινε μια απόπειρα το 2014 με τον νόμο Χαρδούβελη για την αναβαλλόμενη φορολογία των τραπεζικών ιδρυμάτων, αλλά χρειάστηκε να φτάσουμε στη νομοθεσία του ΣΥΡΙΖΑ για το hive down του 2019 και τη δημιουργία του μηχανισμού «Ηρακλής» από την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, με τον οποίο οι τράπεζες προχωρούν σε αναδιάρθρωση και τιτλοποιήσεις των «κόκκινων» δανείων τους, μεταφέρουν τα «κόκκινα» δάνεια σε μια «κακή» τράπεζα και τα πουλάνε σε διάφορα funds, κρατούν όμως το καλύτερο κομμάτι, τα senior ομόλογα, στην «καλή» τράπεζα, που με διάφορα βεβαίως προβλήματα δίνει λύση.
4) Το γεγονός ότι δεν προβλέφθηκε εξαρχής κάποιος τρόπος αντιμετώπισης των «κόκκινων» δανείων δεν μας φέρνει στις ευθύνες των τραπεζικών διοικήσεων;
Ασφαλώς. Κατά τον Κ. Μελά τον πιο σημαντικό ρόλο στο ότι το ελληνικό τραπεζικό σύστημα δεν μπόρεσε επί δέκα ολόκληρα χρόνια να καθαρίσει με τα «κόκκινα» δάνεια διαδραμάτισε το ότι δεν κατάφεραν ή δεν θέλησαν οι ελληνικές κυβερνήσεις αλλά και οι ξένοι που έδιναν τα χρήματα που εγγράφονται στο δημόσιο χρέος να προβούν σε βασικές αλλαγές στις διοικήσεις.
Σε όλες τις χώρες του κόσμου αλλάζουν οι διοικήσεις από τη στιγμή που μπαίνουν χρήματα των φορολογουμένων. Η μόνη χώρα στην οποία δεν έγινε αυτό ήταν η Ελλάδα και αυτό είχε συνέπεια να γίνονται όλα αυτά τα περίεργα πράγματα (αναβαλλόμενος φόρος, hive down, τιτλοποιήσεις «Ηρακλή», ΑΜΚ Πειραιώς) που επί της ουσίας λειτούργησαν υπέρ των τραπεζών και εις βάρος του δημοσίου.
5) Πώς λειτούργησαν δηλαδή;
Ο αναβαλλόμενος φόρος είναι ένα είδος εγγύησης του δημοσίου για τη μελλοντική κερδοφορία των τραπεζών που, αν και αέρας κοπανιστός, εγγράφεται στα κεφάλαιά τους και τον χρησιμοποιούν για την άντληση χαμηλότοκης ρευστότητας από την ΕΚΤ. Αλλά ο αναβαλλόμενος φόρος λειτουργούσε σαν τροχοπέδη για τη μείωση των «κόκκινων» δανείων, καθώς αν οι τράπεζες ξεκινούσαν το ξεκαθάρισμα των ισολογισμών τους από τα «κόκκινα» δάνεια θα περνούσαν σε ζημιές, οπότε, με βάση τον νόμο περί αναβαλλόμενου φόρου, έπρεπε να εκδώσουν μετοχές του δημοσίου.
Επειδή όμως οι τραπεζικές διοικήσεις δεν ήθελαν ενίσχυση του ρόλου του δημοσίου σε βάρος τους –ούτε όμως είναι αυτή η κατεύθυνση των ευρωπαϊκών εποπτικών μηχανισμών–, οι τράπεζες περίμεναν φορτωμένες με «κόκκινα» δάνεια, μέχρι να αλλάξει η νομοθεσία υπέρ τους, όπως και έγινε.
Σήμερα με το σχέδιο «Ηρακλής» το δημόσιο παρέχει εγγυήσεις 12 δισ. ευρώ για το καλύτερο κομμάτι των «κόκκινων» δανείων που αποτελούν τα senior ομόλογα που δίνουν την εξασφάλιση στα funds που αγοράζουν τα χειρότερα δάνεια αν δεν επιτύχουν τις τιμές που έχουν καθοριστεί. Κάποια στιγμή ένα μέρος των εγγυήσεων θα καταπέσει και το ποσό αυτό θα προστεθεί επίσης στο δημόσιο χρέος. Τέλος, όλοι είδαμε πώς εξαφανίστηκαν τα 2 δισ. των Cocos μέσα σε έξι μήνες με την ΑΜΚ της Τράπεζας Πειραιώς.
6) Έστω λοιπόν. Θα ξεμπερδέψει όμως το τραπεζικό σύστημα με την ΑΜΚ της Πειραιώς και τις τιτλοποιήσεις του προγράμματος «Ηρακλής ΙΙ» από τα «κόκκινα» δάνεια ώστε να είναι σε θέση από το 2022 να χρηματοδοτήσει την οικονομία όπως υπόσχονται η κυβέρνηση και οι τραπεζίτες;
Είναι γεγονός ότι για να επενδύσουν με ένα story τους προκλητικούς χειρισμούς περί της ΑΜΚ της Τράπεζας Πειραιώς, όλοι οι πρωτομάστορές της (Χρήστος Μεγάλου, Αλέξης Πατέλης,ΥΠΟΙΚ, ΤΧΣ) βάλθηκαν να εκπέμψουν σε όλους τους τόνους το μήνυμα «εξυγιαίνουμε το τραπεζικό σύστημα, τώρα θα αρχίσει να χρηματοδοτεί την οικονομία». Μόλις την περασμένη Τρίτη όμως ο πρόεδρος της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ) Γιάννης Στουρνάρας έκρουσε το καμπανάκι για τα «κόκκινα» δάνεια της πανδημίας που κατά τις εκτιμήσεις της ΤτΕ θα φτάσουν τα 10 δισ. ευρώ, ενώ κυβέρνηση και τραπεζίτες τα υποβαθμίζουν σε 5 δισ. ευρώ.
Οι ελληνικές τράπεζες περιλαμβάνουν σήμερα στα κεφάλαιά τους αναβαλλόμενο φόρο 54,3%, δηλαδή «αέρα», που με τις προγραμματισμένες τιτλοποιήσεις και πωλήσεις «κόκκινων» δανείων θα φτάσει στο 75%. Άρα όταν το 2022 έρθει η ώρα να διαχειριστούν τα «κόκκινα» δάνεια της πανδημίας, θα έχουν πρόβλημα εποπτικών κεφαλαίων και δεν υπάρχει καμιά τραπεζική και κυβερνητική πρόβλεψη για το τι θα γίνει, καθώς σήμερα υπάρχει μόνον η άρνηση του προβλήματος.
Γιατί η ΑΜΚ της Πειραιώς έγινε κεντρικό πολιτικό ζήτημα
Η αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της Τράπεζας Πειραιώς κλυδώνισε την κεντρική πολιτική σκηνή με τρόπο που καμία από τις προηγούμενες ανακεφαλαιοποιήσεις των τραπεζών δεν είχε κάνει, λόγω των μεθοδεύσεων με τις οποίες συνοδεύτηκε, ήταν η κοινή διαπίστωση των ομιλητών στην εκδήλωση των Προοδευτικών Οικονομολόγων Ελλάδος.
Κατά τον αναπληρωτή τομεάρχη οικονομίας και επενδύσεων του ΣΥΡΙΖΑ Χάρη Μαμουλάκη, η αναγωγή της ΑΜΚ της Πειραιώς σε κορυφαίο πολιτικό ζήτημα κατέστη αναπόφευκτη λόγω του «οδικού χάρτη» των ενεργειών που έφεραν ως αυτήν, με κορυφαία γεγονότα την υπόθεση της μετατροπής των Cocos που κατείχε το δημόσιο σε μετοχές, το reverse split και τη μεθοδευμένη πτώση της τιμής της μετοχής ώστε να εξανεμιστεί όλη η αξία των παλαιών μετοχών και να πάρει το δημόσιο μαζί με τους μικρομετόχους τη ζημιά.
«Η brutal και προκλητική μεθόδευση της ΑΜΚ της Τράπεζας Πειραιώς είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα του τι συμβαίνει γενικότερα στη διακυβέρνηση αυτής της χώρας και σηματοδοτεί την αντίληψη των κυβερνώντων ότι μπορούν να επιτύχουν τα πάντα χωρίς να δίνουν και μεγάλη σημασία στις επιπτώσεις» παρατήρησε ο Χ. Μαμουλάκης.
Αν στην Αμερική μια τράπεζα προχωρούσε σε πραξικόπημα σε βάρος των μετόχων της σαν αυτό που έκανε στην Ελλάδα η Πειραιώς, μετατοπίζοντας πάνω στους μικρομετόχους της όλο το βάρος και τη φθορά των συσσωρευμένων «κόκκινων» δανείων, κάποια στελέχη της θα απολογούνταν στα δικαστήρια, πρόσθεσε ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ.
«Η έννοια της ασυλίας στελεχών ιδρυμάτων που ελέγχονται από τους μετόχους είναι κάτι ξένο και πρωτόγνωρο στη διεθνή εμπειρία, καθώς ο καθένας όταν αναλαμβάνει θέση πρέπει να αναλαμβάνει και την ευθύνη των πράξεών του» πρόσθεσε ο πρώην τομεάρχης ανάπτυξης του ΠΑΣΟΚ Ηρακλής Ρούπας.
Κατά τον ίδιο, και οι τρεις ανακεφαλαιοποιήσεις των ελληνικών τραπεζών που έγιναν στα χρόνια της κρίσης έγιναν με «συνθετικούς» τρόπους, αλλά αφού κάθε νέα ανακεφαλαιοποίηση υποδείκνυε ότι η προηγούμενη είχε αποτύχει θα έπρεπε να αλλάζουν οι διοικήσεις, ακόμη κι αν είχαν κάνει το καλύτερο, αφού η πραγματικότητα κατ’ ουσίαν τις διέψευδε.
Αποτέλεσμα της παραμονής των ίδιων διοικήσεων στις θέσεις τους επί μία 15αετία υπήρξε «η κορύφωση της στρέβλωσης με την κατά κυριολεξία μακιαβελική ΑΜΚ της Πειραιώς, η οποία συνοδεύτηκε από μεθοδευμένη διάλυση της τιμής ως μέρος ενός σχεδίου που δεν είχε όμοιό του σε άλλη χώρα» πρόσθεσε ο Ηρ. Ρούπας.
Αποτέλεσμα είναι το 37% της Τράπεζας Πειραιώς μετά την ΑΜΚ – χωρίς να προσμετράται σε αυτό το ποσοστό της τριάδας των κύριων μετόχων Πόλσον, Μυστακίδη, Helikon– να έχει περιέλθει σε ξένα χαρτοφυλάκια τα οποία δεν διασφαλίζουν συνέχεια μετοχικής αξίας και ελέγχου. Διασφαλίζουν κερδοσκοπία, οπότε η εκτίμηση του πρώην τομεάρχη ανάπτυξης του ΠΑΣΟΚ είναι ότι σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα το 37% των νέων μετόχων της Τράπεζας Πειραιώς που πήραν τα ξένα funds θα έχει αλλάξει χέρια.
