Ο σκηνοθέτης Δημήτρης Ινδαρές επιστρέφει με το φιλμ «Λενάκι, δυο φωτιές και δυο κατάρες» και μιλάει για την ερωτική ιστορία που σχετίζεται με το παρελθόν της οικογένειάς του αλλά και για το δυστύχημα στα Τέμπη.
Ο Δημήτρης Ινδαρές επιστρέφει στον κινηματογράφο έπειτα από μακρά απουσία χάρη στο ντοκιμαντέρ «Λενάκι, δυο φωτιές και δυο κατάρες». Πρόκειται για μια συγκλονιστική ερωτική ιστορία, η οποία σχετίζεται με το παρελθόν της οικογένειάς του κι έγινε μέχρι και δημοτικό τραγούδι. Μας μίλησε λίγες μέρες πριν από την προβολή της ταινίας στην Ταινιοθήκη.
Ας ξετυλίξουμε το κουβάρι από την αρχή. Πότε μάθατε για την ιστορία αυτή;
Ολα άρχισαν από το τηλεφώνημα ενός μελετητή από τη Μελβούρνη που έψαχνε τις ιστορίες των πρώτων Ελλήνων μεταναστών στην Αυστραλία. Ο προπάππους μου Λάμπρος Ινδαρές ήταν ίσως ο πρώτος μετανάστης εκεί που δημοσίευσε ενυπόγραφες επιστολές σε μια τοπική εφημερίδα γύρω στα 1867-68, με σκοπό να συγκεντρώσει χρήματα για την ενίσχυση των Κρητών κατά την περίοδο της μεγάλης κρητικής επανάστασης. Ο μελετητής προσπαθούσε να εντοπίσει το υπόβαθρό του (από πού προερχόταν, ποιο ήταν το επάγγελμά του, πώς ήξερε τόσο λόγια αγγλικά κ.λπ.) προκειμένου να εξηγήσει και τον θερμό πατριωτικό του οίστρο. Με βρήκε συμπτωματικά μέσω του Παντελή Βούλγαρη, όταν εκείνος το 2008 ήταν στην Αυστραλία για μια προβολή των «Νυφών», και τον πλησίασε ρωτώντας τον αν ξέρει κάποιον Ινδαρέ. Ο Παντελής –ήμουν βοηθός του σε κάποιες ταινίες του– του έδωσε το τηλέφωνό μου. Μέχρι τότε αγνοούσα ότι ο προπάππους μου είχε ζήσει στην Αυστραλία έναν αιώνα πριν γεννηθώ εγώ, όμως όταν ρώτησα τη μητέρα μου το επιβεβαίωσε και μου ανέφερε την ύπαρξη των συγκεκριμένων χειρογράφων.
Τι σκεφτήκατε όταν τα βρήκατε στο πατρικό σας στην Πάτρα;
Καταρχάς ένιωσα μεγάλη συγκίνηση. Διαβάζοντάς τα, παρότι δεν είμαι μελετητής-ερευνητής, οι ιστορίες που περιέγραφαν «μίλησαν» μέσα μου. Οι σκηνοθέτες είμαστε παραμυθάδες υπό μία έννοια. Με έβαλε λοιπόν στην πρίζα της έρευνας και μόλις εντόπισα τα πρόσωπα και την ιστορία τους αισθάνθηκα ότι όφειλα να την πω.
Κι από τον Λάμπρο Ινδαρέ του 1867 πώς φτάσαμε στο Λενάκι του 1821;
Σκαλίζοντας την ιστορία του Λάμπρου έφτασα στον πατέρα του, ο οποίος ήταν οπλαρχηγός της Ελληνικής Επανάστασης. Ανακάλυψα λοιπόν ότι στις 16 Μαρτίου 1821 ο Δημητράκης Ινδαρές χτύπησε έναν τοπικό Τουρκαλβανό αγά ονόματι Ελμάζ επειδή είχε κλέψει την ξαδέλφη του Ελένη. Μάλιστα, ο οπλαρχηγός Δημητράκης άρπαξε τα κανόνια από τον πύργο του αγά προκειμένου να χρησιμοποιηθούν στην πολιορκία των Καλαβρύτων.
Η ιστορία της Ελένης και του Ελμάζ έγινε δημοτικό τραγούδι που εξυμνεί τον έρωτά τους, σε μια εποχή απύθμενου μίσους μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων. Δεν είναι παράξενο;
Οντως. Ομως το τραγούδι αυτό, που ακούγεται ακόμη και σήμερα, είναι παγανιστικό και συμβολικό και δεν τους κρίνει αρνητικά (παρότι η οικογένεια της Ελένης την είχε καταραστεί), ενώ φωτογραφίζει τον έρωτά τους ως κάτι ξεχωριστό. Αυτό συμβαίνει επειδή, σύμφωνα με μελετητές της λαϊκής παράδοσης, τέτοια έργα καταφέρνουν να μεταβολίσουν τα τραύματα και τις εμπειρίες με τρόπο αμερόληπτο και ψύχραιμο.
Αρχικά γράψατε σε δοκίμιο την ιστορία της Ελένης.
Επειδή έχω το σύνδρομο του σπασίκλα μαθητή, κρατούσα με επιμέλεια και οργάνωση τις σημειώσεις για να μη χαθώ σε αυτή την ιστορία. Οταν ολοκλήρωσα την έρευνα, ζήτησα τη συμβουλή του Παντελή Μπουκάλα, που είναι ειδικός στη μελέτη του δημοτικού τραγουδιού. Εκείνος με ενθάρρυνε να προχωρήσω στην έκδοση του βιβλίου.
Και πότε αποφασίσατε να κάνετε το φιλμ;
Το 2018. Ουσιαστικά εκείνο το βιβλίο είναι σημειώσεις γραμμένες στην προοπτική του ντοκιμαντέρ. Η αίσθηση της συνάντησης του ιστορικού με το μυθικό στοιχείο ήταν ο λόγος για να προχωρήσω στη δημιουργία ενός φιλμ που η αφήγησή του θα ξέφευγε από την ακαδημαϊκή προσέγγιση των τηλεοπτικών ντοκιμαντέρ. Επίσης, με έλκυε η αίσθηση πως η ιστορία της δικής μας Ελένης που την «κλέβει» ένας ξένος βρίσκεται σε άμεση συνάφεια με το αρχετυπικό και επαναλαμβανόμενο μοτίβο της Ωραίας Ελένης που κλέφτηκε με τον Πάρη.
Μετά τον «Τσαλαπετεινό του Γουαϊόμινγκ» και τη «Γαμήλια νάρκη» απείχατε από το σινεμά. Ηταν συνειδητή απόφαση;
Είχα δύο παιδιά που ήθελα να περνάω χρόνο μαζί τους και ασχολήθηκα πολύ ενεργά με τη διαφήμιση, που είναι επίσης ένας πολύ δημιουργικός και απαιτητικός χώρος. Κάποια στιγμή γύρω στα 2008-2009 υπήρξε ένα πρότζεκτ και μάλιστα χρηματοδοτήθηκε από το ΕΚΚ, όμως ήρθε η κρίση που τα ισοπέδωσε όλα. Το σενάριο υπάρχει ακόμη στα σχέδιά μου και θέλω να το γυρίσω κάποια στιγμή σε ταινία.
Πώς βλέπετε την πολιτική κατάσταση μετά τις τελευταίες εξελίξεις που σχετίζονται με το έγκλημα των Τεμπών;
Την αποσύνδεση από τις συνταγματικές επιταγές, με πρώτη την ανεξάρτητη λειτουργία της Δικαιοσύνης, την παρακολουθούμε να κλιμακώνεται τα τελευταία χρόνια ανερυθρίαστα. Τις απαξιωτικές συζητήσεις για τα υποτιθέμενα ηθικά πλεονεκτήματα ακολούθησε η απαξίωση της ίδιας της ηθικής όχι μόνο στον πολιτικό λόγο αλλά και στην πολιτική πρακτική. Από την άλλη πλευρά, η αδυναμία των κομμάτων της αντιπολίτευσης να δημιουργήσουν ένα σοβαρό κοινό μέτωπο σε συγκεκριμένες, κομβικής σημασίας στιγμές είναι πολύ χαρακτηριστική. Επρεπε να συμβεί μία ακόμη τραγωδία για να σπάσει ο καθρέφτης της αυτάρεσκης αλαζονείας, που κρύβει και χειραγωγεί. Διαφεύγει σε πολλούς το πόσο σημαντική είναι για το πολίτευμα η στάση της Μαρίας Καρυστιανού. Είναι μια συνειδητή πολίτης που απαιτεί με αξιοθαύμαστη γενναιότητα και αντοχή την εύρυθμη λειτουργία των θεσμών, στη μνήμη της κόρης της και για το καλό όλων μας. Που δεν απαξιώνει, αλλά με τη στάση της υπερασπίζεται και τιμά τη δημοκρατία.
INF0
Το φιλμ «Λενάκι, δυο φωτιές και δυο κατάρες» προβάλλεται στις 2, 8, 9, 15 & 16 Φεβρουαρίου στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος