Από τις 21 Φεβρουαρίου στην κεντρική σκηνή του BIOS, ο ηθοποιός Διαμαντής Καραναστάσης μεταμορφώνεται σε διοικητή της φασιστικής ιταλικής αστυνομίας, για τις ανάγκες της παράστασης «Μια Ιστορία Έρωτα και Αναρχία». Με αφορμή αυτή την παράσταση μιλάει στην Αφροδίτη Ερμίδη.
Ο σκηνοθέτης Γιάννης Λασπιάς διασκευάζει τη θρυλική ταινία της Λίνα Βερτμίλερ που γυρίστηκε το 1973. Αυτή η πολιτικοποιημένη τραγικοκωμωδία που εκτυλίσσεται στα χρόνια της Ιταλίας του Μουσολίνι, αποτέλεσε ένα ισχυρό μήνυμα για την απειλή του φασισμού -ή οποιουδήποτε ολοκληρωτικού καθεστώτος. Ο Διαμαντής Καραναστάσης, εν μέσω προβών, μας μίλησε για την παράσταση αλλά και –αναπόφευκτα- για πολιτική.
Λίγα λόγια για την υπόθεση: Ο Τονίνο, ένα αγροτόπαιδο, μαθαίνει ότι ο αναρχικός του φίλος εκτελέστηκε από το φασιστικό καθεστώς μετά από μια αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας εναντίον του δικτάτορα Μπενίτο Μουσολίνι και αποφασίζει να αναλάβει την ημιτελή αποστολή. Κρύβεται σε ένα γνωστό οίκο ανοχής στη Ρώμη και με τη βοήθεια μιας αναρχικής ιερόδουλης καταστρώνει τα σχέδια της δολοφονίας του δικτάτορα. Πελάτης και άνθρωπος κλειδί για την εξέλιξη των γεγονότων είναι ο υπεύθυνος της μυστικής αστυνομίας του Ντούτσε. Τα πράγματα όμως περιπλέκονται όταν μπαίνει και ο έρωτας στο παιχνίδι…
Μίλησέ μας για το ρόλο σου στην παράσταση, τον διοικητή της μυστικής αστυνομίας του Ντούτσε.
Είναι ένας ρόλος ιδιαίτερος, απαιτητικός, σπάνιος και με τεράστιο και τρομακτικό εύρος κίνησης μέσα σε αυτόν. Ένας απέραντος καμβάς με πολλές μπογιές δίπλα και γύρω παντού! Έχω την τύχη να τον δουλεύω, να παίζω και να απολαμβάνω τη διαδρομή με ένα σκηνοθέτη (Γιάννης Λασπιάς) που εμπιστεύομαι και με εμπιστεύεται πραγματικά. Όπως και όλα τα παιδιά του θιάσου μας. Εξαιρετικοί όλοι. Ανυπομονώ για την τελική σύνθεση.
Ο ήρωας της ιστορίας, ο Τονίνο σκοπεύει να δολοφονήσει τον ανώτατο εκπρόσωπο του ιταλικού φασισμού, τον Μουσολίνι. Δεν βλέπουμε ωστόσο αυτή του η πράξη να είναι καταδικαστέα. Είναι από αυτές τις περιπτώσεις που η βία δικαιολογείται; Θεωρείς ότι υπάρχουν τέτοιες στιγμές ή «καταδικάζεις τη βία από όπου και εάν προέρχεται»;
Πιστεύω βαθιά στην αγάπη. Ξέρεις, ο Λένον έλεγε ότι «αν σε καταλήξουν στη βία, τότε παίζεις το παιχνίδι του συστήματος. Γιατί τότε ξέρουν πολύ καλά πώς να σε χειριστούν. Το μόνο πράγμα με το οποίο δεν έχουν ιδέα τι να κάνουν, είναι η μη-βία και το χιούμορ» και η βία, παίρνει πολλές μορφές. Τώρα για το πού μπορεί να φτάσει ένας άνθρωπος όταν εξαθλιώνεται κοινωνικά, επαγγελματικά, οικονομικά, οικογενειακά, έχουν χυθεί τόνοι μελάνι και έχουν ασχοληθεί μεγάλοι άνθρωποι ακόμη και πριν ανακαλυφθεί το μελάνι, ενώ εξακολουθεί να παραμένει ένας ανεξερεύνητος τόπος. Το τέλος που επιφύλαξαν ιστορικά οι λαοί, με ένα συλλογικό ένστικτο, σε ηγέτες που τους πρόδωσαν ή τους καταδυνάστευσαν ή τους κορόιδεψαν, από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα, κατά μήκος της ιστορίας, το κρίνω από τον τρόπο, που συχνά είναι αποκρουστικός. Ίσως ο παραπάνω χρόνος που τους χαρίστηκε στην εξουσία διαχρονικά, να είναι αυτός που επέτρεψε να δημιουργηθούν συνθήκες βίας, ακραίας ή μη.
Η ιστορία του «Έρωτα και Αναρχίας» δεν αποδίδει καμία κάθαρση στους θεατές, αντιθέτως επισφραγίζει την τραγική του μοίρα του ήρωά της. Τελικά είναι δύσκολο να ορθώσει το ανάστημά του μπροστά στην εξουσία; Είναι μάταιοι οι αγώνες;
Οι καθαροί αγώνες εμπνέουν περισσότερους αγώνες. Οι αποτυχημένοι αγώνες εμπνέουν καλύτερους αγώνες. Οι ψεύτικοι αγώνες εμπνέουν νέους αγώνες. Αυτή είναι η μοίρα τους.
Πόσο επίκαιρη είναι σήμερα η «Ιστορία Έρωτα και Αναρχίας»; Μπορείς με κάποιο τρόπο να την παραλληλίσεις με τη σημερινή κοινωνία;
Όλα τα μεγάλα έργα είναι επίκαιρα. Δε θα ψάξω να βρω τις αντιστοιχίες. Από τη μεριά του συν-δημιουργού, του εκτελεστή, οφείλω μόνο να το κάνω όσο καλύτερα μπορώ. Με όλες μου τις δυνάμεις και τον τρόπο μου. Εκεί στοχεύω, όπως κάνω πάντα. Και να αφήσω στο λήπτη, το κοινό, να βρει τις αντιστοιχίες. Και ίσως κάποιες απαντήσεις. Όχι να τις υποβάλω εγώ. Ή να στοχεύσω σε αυτές.
Τελικά είναι «έρωτας και αναρχία» ή «έρωτας ή αναρχία»; Πόσο μπορούν να συνυπάρξουν το συναίσθημα και η πολιτική;
Η πολιτική δημιουργεί εξουσία. Έστω μια αίσθηση, μια ψευδαίσθηση εξουσίας. Και η εξουσία είναι πάρα πολύ ισχυρό ναρκωτικό. Εκτός από το να σε μεταλλάσσει σε κάτι άλλο, σου αφαιρεί -κατά κανόνα- και κάθε συναίσθημα, έστω το συλλογικό. Από αυτήν την ανθρώπινη κατάντια λίγες εξαιρέσεις ξέφυγαν που κατάφεραν να αντισταθούν. Εγώ πίστευα πάντα και πιστεύω σε αυτές.
Η Αθήνα τις νύχτες της καραντίνας, του Διαμαντή Καραναστάση σε μουσική MOBY
Η παράστασή σας έχει πάρει στοιχεία από την φελινική κινηματογραφική αποτύπωση της Λίνα Βερτμίλερ;
Εχει; Σίγουρα έχει. Η γραφή σε υποβάλλει αρχικά και μετά έρχεται η μουσική, η δομή των ηρώων, ο χώρος που εκτυλίσσεται η ιστορία: o καλύτερος οίκος ανοχής στην προπολεμική Ρώμη! Απ’ την άλλη κάθε έργο, είτε παράσταση είτε ταινία αποκτά τη δικιά του ζωή σαν ένας ζωντανός οργανισμός. Και μεγαλώνει και ομορφαίνει αν το αγαπάς και τραβάει το δρόμο του. Όποιες κι αν ήταν οι αρχικές προθέσεις του Γιάννη, έχει πάρει πολλή αγάπη ήδη από όλους και κυρίως από αυτόν και μεγαλώνει όμορφα.
Είσαι ένας πολίτης ενεργός, πολιτικοποιημένος. Πως κρίνεις τη σημερινή κατάσταση στο χώρο της αριστεράς; Γιατί κατά τη γνώμη σου είναι τα ποσοστά της ακροδεξιάς αυτά που ανεβαίνουν επικίνδυνα και όχι της αριστεράς;
Για ποια αριστερά μιλάμε; Την αριστερά των μνημονίων; της βίας και καταστολής; την αριστερά της απαγόρευσης των διαδηλώσεων; Την υπηρέτρια του Τραμπ και των εντολών της Μέρκελ και του ΝΑΤΟ; Της αριστεράς που αρπάζει τα σπίτια των πολιτών γιατί έτσι της λένε; Και δεν έχει αντισταθεί πουθενά και ποτέ; Την αριστερά του «ναι σε όλα»; την αριστερά της εξαθλίωσης των πολιτών; Την αριστερά, των δεξιών και ακροδεξιών μέσα στην Κυβέρνηση; Την αριστερά που πήρε αναγκαστικό συνεταίρο ένα ακροδεξιό στοιχείο ως εργαλείο και αντιμνημονιακό κομπάρσο και τον έκανε μέσα σε λίγους μήνες, πρωταγωνιστή και απόλυτο χειριστή του ακραίου φιλελευθερισμού που εφαρμόζει;
Μέσα σε τέτοιο τοπίο, σύγχυσης και κανιβαλισμού των όρων, πολλοί πολίτες στρέφονται ιστορικά -και δυστυχώς τώρα- σε ακραίες «λύσεις». Και ας μην ξεχνάμε ότι ο Μουσολίνι και οι άλλοι ιδρυτές του φασισμού -με ό,τι σήμαινε τότε αυτός ο όρος πέρα από τον ολοκληρωτισμό- ήταν οι πρώην σοσιαλιστές, οι κυνηγημένοι επαναστάτες και αντιιμπεριαλιστές που «το γυρίσανε». Η ιστορία είναι ένα τεράστιο μάθημα που κάποιοι το μελετάνε για να ξέρουν πώς να χειριστούν τους λαούς και κάποιοι άλλοι για να προσπαθούν να αποφύγουν την επανάληψη.
Η αριστερά δεν είναι τίτλος. Είναι στάση και αγωνία, νοιάξιμο και αλληλεγγύη και αγώνας. Δεν έχει προσωπικά οφέλη αλλά μόνο συνολικά. Και πια δεν έχει ταμπέλες.
Δημήτρης Ήμελλος: «Στο θέατρο δεν υπάρχει θεατής αλλά αυτόπτης μάρτυρας» [Συνέντευξη]
