Ο Άρθουρ Μίλερ και η ψυχή του καλλιτέχνη

Στις 17 Οκτωβρίου 1915 γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη ο μεγαλύτερος σύγχρονος θεατρικός συγγραφέας της Αμερικής. Ο Άρθουρ Μίλερ τόλμησε να στρέψει την πένα του εναντίον του κατεστημένου και να εκθέσει σε κοινή θέα τα προβλήματα του αμερικανικού ονείρου. Για αυτή την τόλμη του κυνηγήθηκε, ωστόσο τίποτε δεν κατάφερε να σπιλώσει τη φήμη του. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο βιογράφος του, Μάρτιν Γκότφριντ, «σπάνια ένας καλλιτέχνης έχει δεχτεί τόσες πολλές επιθέσεις και συκοφαντίες στην πατρίδα του και ταυτόχρονα έχαιρε βαθιάς εκτίμησης σε όλον τον κόσμο».

Το 1987 έγραψε το βιβλίο «Timebends», το οποίο κυκλοφόρησε στα ελληνικά ένα χρόνο μετά με τον τίτλο «Στη δίνη του χρόνου» (εκδόσεις Καστανιώτη, μτφρ. Φώντας Κονδύλης. Πρόκειται για την αυτοβιογραφία του από την οποία περνάνε ο μακαρθισμός, ο γάμος του με τη Μέριλιν Μονρό, οι περιπέτειες για το ανέβασμα έργων που στη συνέχεια σφράγισαν τον σύγχρονο πολιτισμό, οι συναντήσεις του με προσωπικότητες σαν τον Λουκίνο Βισκόντι ή τον Τζων Χιούστον, οι αγώνες του κατά του πολέμου του Βιετνάμ, η απογοήτευσή του από τον υπαρκτό σοσιαλισμό – όλες οι μεγάλες στιγμές που σφράγισαν την καλλιτεχνική και πολιτική ζωή στις ΗΠΑ στο μεγαλύτερο μέρος του 20ου αιώνα.

Το βιβλίο, που αποτελεί μια σπουδαία μαρτυρία για την Αμερική του 20ού αιώνα είναι εδώ και χρόνια εξαντλημένο. Επιλέξαμε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα που αναφέρεται στον τρόπο που ο Μίλερ ένιωθε το θέατρο και τον δικό του ρόλο σε αυτό.

«Κανένα έργο με κάποιο ενδιαφέρον δεν έχει μία και μοναδική πηγή, όπως ακριβώς και ένα άτομο δεν υπάρχει ψυχολογικά σε μια και μοναδική κατάσταση κάθε φορά. Μολαταύτα, όπως πίστευε ο Τολστόι, στο έργο ενός καλλιτέχνη θέλουμε να διαβάσουμε την ψυχή του· γι’ αυτό και ο καλλιτέχνης πρέπει να “παραδοθεί” και να σταθεί ακίνητος για μια αυτοπροσωπογραφία. Εγώ πάσχιζα να πλάσω από το πνεύμα ένα γεγονός, να κάνω συμβάν ό,τι θεωρούσα κοινή λαχτάρα για ένα νόημα. Ήθελα να γράψω ένα θεατρικό έργο που θα στεκόταν πάνω στη σκηνή σαν ένας πελώριος βράχος που είχε πέσει από τον ουρανό. Είχα φτάσει, μέσω ενός ιδιαίτερου δρόμου, στο σημείο να απαιτώ κάτι τέτοιο όχι μόνο από τον εαυτό μου μα κι από το θέατρο».