Η Μαργαρίτα Ζορμπαλά και ο Απόστολος Ρίζος γιορτάζουν την επέτειο της γέννησης του Μάνου Λοΐζου και επιλέγουν από το σύνολο των κύκλων τραγουδιών του αυτά που αγάπησαν περισσότερο αγκαλιάζοντας ένα ρεπερτόριο που παραμένει ζωντανό και εξακολουθεί να γεννάει νέες ιστορίες και αφηγήσεις. Ο Απόστολος Ρίζος πιστεύει στην τρυφερότητα που μπορεί να φτάσει στην καρδιά μας μέσω της μουσικής, στην αντίσταση στη βαρβαρότητα της εποχής και διατηρεί την πεποίθηση ότι ο κόσμος «γυρνάει». Το πρώτο τραγούδι που έμαθε να παίζει και να τραγουδάει ήταν το «Αχ Χελιδόνι μου», ενώ η σχέση του με το έργο του Μάνου Λοΐζου παραμένει απόλυτα βιωματική και ουσιαστική.
«Με φάρο το φεγγάρι». Ας ξεκινήσουμε τη συζήτηση από τη συναυλία με τη Μαργαρίτα Ζορμπαλά για την επέτειο της γέννησης του Μάνου Λοΐζου στο θέατρο Ακροπόλ. Τι θα παρουσιάσετε;
Θα παρουσιάσουμε τραγούδια του αγαπημένου δημιουργού από όλο το φάσμα της πορείας του, με έναν δικό μας τρόπο και με μια εξαιρετική ομάδα μουσικών. Θαύμαζα πάντοτε το καλλιτεχνικό ήθος και το πολυδιάστατο ταλέντο της κας Ζορμπαλά και χάρηκα όταν μου πρότεινε να τραγουδήσουμε Μάνο Λοΐζο τον περασμένο Μάρτη στην Κύπρο. Όλοι οι συντελεστές νιώσαμε ότι θα θέλαμε πολύ η παράσταση αυτή να ταξιδέψει κι αλλού. Έτσι έχουν προγραμματιστεί ήδη τρεις νέες παραστάσεις: 18/10 στο Δημοτικό θέατρο Λάρνακας, 22/10 στο Θέατρο Ακροπόλ στην Αθήνα και στις 6/11 στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης.
Γιατί θεωρείτε ότι το ανεκτίμητο αυτό ρεπερτόριο παραμένει ζωντανό και επίκαιρο μέχρι σήμερα; Ποια είναι η πολιτική, κοινωνική, ανθρώπινη διάσταση του έργου του Μάνου Λοΐζου η οποία το συνδέει με τη σημερινή εποχή;
Ο Μάνος Λοΐζος έφτιαξε καταπληκτικές μελωδίες μέσα από ένα δικό του «μουσικό χαρμάνι», με στοιχεία από όλα τα μεγάλα μουσικά ρεύματα της εποχής του, που ακόμα και στις μέρες μας αποτελούν την ουσία της μουσικής έμπνευσης και δημιουργίας. Πολύπλευρος συνθετικά, έγραψε από λαϊκά μέχρι μπαλάντες με μοναδικό ταλέντο, συντονισμένος και ευαισθητοποιημένος ως προσωπικότητα απέναντι σε διαχρονικά υπαρξιακά και κοινωνικά ζητήματα, όπως και οι στιχουργοί και ποιητές που μελοποίησε. Μέσα από τις σπουδαίες φωνές των ερμηνευτών του, τα τραγούδια αυτά χαράχτηκαν στην ψυχή μας. Ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο που κάνει τα τραγούδια ζωντανά και επίκαιρα είναι και η αύρα που είχε. Αυτή η τρυφερή και συγκινητική του αύρα ακολουθεί και τα τραγούδια του και τα κάνει ένα φιλόξενο τόπο για κάθε γενιά. Τραγούδια, όπως το «Σ΄ακολουθώ», το «Λίγα γαρούφαλλα» ή «τα τραγούδια της Χαρούλας» συναντούν το ανθρώπινο, τα «Νέγρικα», «Τα τραγούδια μας» ή « Τα τραγούδια του δρόμου», συναντούν το πολιτικό και το κοινωνικό. Μην ξεχνάμε όμως ότι το ανθρώπινο, το πολιτικό και το κοινωνικό είναι ένα, κι όταν διαχωρίζεται σε τρία μέρη η πραγματικότητά μας γίνεται προβληματική ως και επικίνδυνη, όπως στις μέρες μας. Το έργο του Μάνου πιστεύω πως έρχεται κάθε φορά και μας το θυμίζει αυτό με τον καλύτερο τρόπο, αφού στο έργο του αυτές οι διαστάσεις λειτουργούν ενιαία.
Στο “Σ’ ένα δωμάτιο με τον Μάνο Λοΐζο” είχατε προσεγγίσει το έργο με μία ιδιαίτερη και διαφορετική ματιά. «Από τη στιγμή που βρέθηκα μαζί του σε ένα δωμάτιο με μια κιθάρα και την εφηβεία μου για οδηγό, δεν ήμουνα ποτέ ξανά μόνος», είχατε αναφέρει. Τι σας συνδέει με το έργο του;
Η σχέση μου με το έργο του είναι βιωματική. Τα πρώτα τραγούδια που έμαθα να παίζω και να τραγουδάω ήταν τα δικά του και διαμόρφωσαν καθοριστικά την αντίληψή μου και το προσωπικό μου κριτήριο πάνω στο τραγούδι. Πάντοτε στις συναυλίες μου τα τραγούδια του Μάνου Λοΐζου είχαν την ξεχωριστή τους θέση στη ροή των παραστάσεων και τα προσέγγιζα μουσικά με διάφορους τρόπους. Κάποια στιγμή αυτή η σχέση με τα τραγούδια του έγινε βίωμα και προσωπική ματιά πάνω στο έργο του. Ώσπου πριν λίγα χρόνια, με την προτροπή και της κόρης του Μυρσίνης, γεννήθηκε η παράσταση «Σ΄ένα δωμάτιο με τον Μάνο Λοΐζο», η οποία μέχρι σήμερα είναι ένα παράλληλο μουσικό project που αγαπώ πολύ να παρουσιάζω.
Ο δρόμος σας οδήγησε από πολύ μικρή ηλικία στη μουσική με έμπνευση από τον κανταδόρο παππού σας που έπαιζε κιθάρα και φυσαρμόνικα. Ποιες είναι οι αναμνήσεις σας από εκείνη την εποχή και ποια ήταν τα πρώτα σας μουσικά βιώματα;
Είχα μαγευτεί από την κιθάρα του και τον πίεζα να μου δείξει κάποια ακόρντα. Τη διδασκαλία όμως την άφησε στον πιο νέο της παρέας των κανταδόρων, τον Αλέκο Νούλα, που ήταν και ο πρώτος μου δάσκαλος. Το πρώτο τραγούδι που έμαθα να παίζω και να τραγουδάω ήταν το «Αχ, χελιδόνι μου». Στο σπίτι που μεγάλωσα ακούγαμε πολύ μουσική. Η μητέρα μου είχε πολλούς δίσκους και καλό μουσικό γούστο. Περνούσα ώρες ακούγοντας τραγούδια και στη συνέχεια προσπαθούσα να μάθω στην κιθάρα και να τραγουδήσω όσα με γοήτευαν.
Με ποιον τρόπο πιστεύετε ότι η μουσική μπορεί να αποτελέσει πεδίο ανάτασης και αντίστασης απέναντι στην άγρια εποχή που διανύουμε σε όλα τα επίπεδα;
Με την τρυφερότητα που μπορεί να φέρει στην καρδιά και στη ματιά μας. Αυτή η άγρια εποχή, που όπως πολύ σωστά λέτε ότι διανύουμε, με συναντά σε μια βιολογική ηλικία που έχω απομακρυνθεί από την πρώτη μου νεότητα και ο χρόνος εμφανίζεται πια και με τα υπόλοιπα πρόσωπά του. Το άπειρο συνυπάρχει όλο και περισσότερο με το πεπερασμένο. Όμως αυτό είναι το μαγικό που κάνει η μουσική και ειδικά το τραγούδι που συνδυάζει και τον λόγο: Καταφέρνει να σε ταξιδεύει στο χρόνο, στην πρώτη σου νεότητα, όπου ο κόσμος και ο χρόνος φαντάζει απέραντος, οι ικανότητες και τα όνειρά σου επίσης. Αυτή την πρώτη μας νεότητα, την καλύτερη εκδοχή της, κρατάει ζωντανή η μουσική και η τέχνη γενικότερα. Να προσπαθείς να είσαι σε επαφή μαζί της και να μην χάνεις το νήμα. Είναι ένας τρόπος να αντιστέκεσαι στη βαρβαρότητα της εποχής και μερικές φορές να τα καταφέρνεις και να τη νικάς σε σημεία.
Μετά τα περιοριστικά μέτρα για την πανδημία, αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε αντιμέτωποι με το μεγάλο κύμα ακρίβειας που έχει υπονομεύσει την πρόσβαση σε όλα τα βασικά αγαθά. Ποιες είναι οι σκέψεις σας για όσα συμβαίνουν και τι πιστεύετε ότι μπορούν να προσφέρουν η τέχνη και η δημιουργία;
Όλα αυτά είναι το αιτιατό και όχι η αιτία και επειγόντως θα πρέπει κάτι να γίνει και με την αιτία που το προκαλεί, με το λάθος. Είναι λάθος που επέτρεψαν η ενέργεια από αγαθό να γίνει προϊόν και να ακολουθεί τους κανόνες του «νόμιμου τζόγου», ο οποίος έχει κατακτήσει τον πλανήτη. Σκεφτείτε κάτι τέτοιο να συμβεί και με το νερό, από αγαθό κι αυτό να γίνει προϊόν. Είναι γενικότερο το πρόβλημα και πολύ σοβαρό ειδικά στη χώρα μας, όπου η διαφθορά και η διαπλοκή είναι πια τόσο απροκάλυπτη και στο αποκορύφωμά της. Δεν την αντιμετωπίζει ούτε η δικαιοσύνη. Έχουμε φτάσει στο σημείο να ζούμε στη χώρα του «να μη σου τύχει». Ως πολίτες είμαστε απροστάτευτοι και απόλυτα εκτεθειμένοι σε οποιαδήποτε αυθαιρεσία και αδικία. Δεν ξέρω τι μπορεί να προσφέρει η τέχνη και η δημιουργία. Ίσως μπορούν να μας προσφέρουν δύναμη στο να μην αποδεχθούμε αυτά τα τερατώδη που συμβαίνουν και τα συνηθίσουμε ως μια πραγματικότητα που δεν μπορεί να αλλάξει. Και είναι απαραίτητο να αλλάξει.
Έχετε μία δισκογραφική πορεία περίπου 20 χρόνων. Ποια είναι τα σχέδια σας για το επόμενο διάστημα και με ποιους στίχους θα περιγράφατε τα συναισθήματα και τις σκέψεις σας σήμερα;
Μετά τις συναυλίες μας με τη Μαργαρίτα Ζορμπαλά στην Κύπρο, στο Θέατρο Ακροπόλ και στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, κάπου προς τα τέλη Νοέμβρη θα ξεκινήσουμε τις εμφανίσεις με το νέο προσωπικό live project που ετοιμάζω τους τελευταίους μήνες. Ελπίζω να ταξιδέψουμε όσο γίνεται περισσότερο και να συναντήσουμε τους φίλους που η «τρικλοποδιά» της πανδημίας μάς κράτησε μακριά. Το επόμενο διάστημα περιμένω με χαρά να κυκλοφορήσει από την ΕΜΙ και το live album «Σ΄ένα δωμάτιο με τον Μάνο Λοΐζο», με μια αντιπροσωπευτική επιλογή τραγουδιών από τις παραστάσεις μας. Παράλληλα συνεχίζω τις ηχογραφήσεις του καινούργιου album που έχει τίτλο «Ασκήσεις Τρυφερότητας», τα τραγούδια του οποίου κυκλοφορούν σταδιακά μέχρι τη συνολική του κυκλοφορία μες τη χρονιά που έρχεται. Η ερώτησή σας με πάει στους στίχους από το ρεφρέν του τραγουδιού «Πέρα από τα γνώριμα» που βρίσκεται στον καινούργιο δίσκο:
« … Θέλω πίσω τη ζωή μου
Κι αν υπάρχει γυρισμός
Θα γυρίσω να τα ζήσω όλα αλλιώς …»