Η ΕΕ εγκρίνει τη βρώση ακόμη τριών εντόμων και της ανοίγει η όρεξη για ακόμη περισσότερα μαμούνια στο πιάτο μας
Μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία το παγκόσμιο επισιτιστικό πρόβλημα έχει αναδειχθεί σε ένα από τα μείζονα θέματα, ακόμη και για τον λεγόμενο Πρώτο Κόσμο, αφού οι αλυσίδες μεταφοράς των πολύτιμων πρώτων υλών έφτασαν στα όριά τους. Κι έτσι οι σοφές κεφαλές της Ευρώπης συσκέφθηκαν σοβαρά για την πιο πρόσφορη και ανθρωπιστική λύση. Και αποφάσισαν να επιτρέψουν τη βρώση των εντόμων… Αν και σε πολλά μέρη του κόσμου δεν είναι ταμπού, η βρώση εντόμων έρχεται για να καλύψει ένα κενό που δεν θα υπήρχε αν η ΕΕ δεν αποτελούσε ένα υδροκέφαλο γραφειοκρατικό μόρφωμα που εξυπηρετεί τα συμφέροντα των λόμπι της διατροφής, μεταξύ άλλων.
Κανονιστικό πλαίσιο για όλους
Η ΕΕ ενέκρινε τρία έντομα ως «καινοφανή τροφή» (novelty food): τον οικιακό γρύλο, το κίτρινο αλευροσκουλήκι και την αποδημητική ακρίδα. Παράλληλα, τον Ιανουάριο η ΕΕ είχε εγκρίνει τη βρώση άλλων δύο εντόμων, ενώ αναμένεται η έγκριση για άλλα οκτώ…
Πέρα από το γεγονός ότι ακόμη και στο άκουσμα της ιδέας η αντίδραση αηδίας είναι σχεδόν αυτόματη, η βρώση εντόμων κολλούσε πάντα στην έλλειψη ενός ξεκάθαρου κανονιστικού πλαισίου.
Υπό το παλαιό καθεστώς για τα νέα τρόφιμα, που καλύπτει τρόφιμα άγνωστα στους Ευρωπαίους πριν από το 1997 όπως το κινόα, ήταν ασαφές αν οι εκτροφείς εντόμων μπορούσαν να πουλήσουν ολόκληρα έντομα για ανθρώπινη κατανάλωση ή μόνο μέρη τους, όπως π.χ. τα φτερά. Παράλληλα, οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών έπρεπε να δώσουν ξεχωριστά το πράσινο φως για φαγητά από έντομα, προκαλώντας έτσι ένα νομικό μωσαϊκό στην επικράτεια της ΕΕ, αφού ένα πιάτο επιτρεπόταν στη μία χώρα αλλά απαγορευόταν στην άλλη.
Οι υπερασπιστές της υγιεινής διατροφής διακηρύσσουν ότι τα έντομα είναι άκρως αποδοτική πηγή πρωτεΐνης σε σχέση με τα βοοειδή και τα γουρούνια, που αποτελούν πηγές περιβαλλοντικής μόλυνσης. Επίσης, οι εταιρείες εκτροφής εντόμων διαφημίζουν την πραμάτεια τους ως διατροφικά ανώτερη, πλούσια σε πρωτεΐνες και ιχνοστοιχεία, χωρίς αλάτι και σάκχαρα, καθώς και περιβαλλοντικά πιο βιώσιμη, χωρίς χημικά και αντιβιοτικά. Η εκτροφή εντόμων φαίνεται να είναι η πιο περιβαλλοντικά φιλική λύση για την ανάπτυξη πρωτεΐνης, αφού η καλλιέργεια γρύλων παράγει 75% λιγότερο διοξείδιο του άνθρακα από τις φάρμες κοτόπουλων, ενώ απαιτεί έξι φορές λιγότερη τροφή απ’ ό,τι οι φάρμες βοοειδών για να παραγάγουν την ίδια ποσότητα πρωτεΐνης. Ομως για κάθε προϊόν, όσο καλό κι αν είναι, χρειάζεται και η ανάλογη προώθηση.
Λόμπι ανθεκτικό σαν… κατσαρίδα
Εκατοντάδες βιομηχανοποιημένες τροφές στις ΗΠΑ ενδέχεται να εμπεριέχουν κομμάτια από έντομα, καθώς οι ελεγκτικές αρχές έχουν χαλαρώσει τους ελέγχους στις βιομηχανίες. Ομως η εκτροφή εντόμων ανεβάζει το επίπεδο της πρόκλησης για τους λογής προωθητές. Ετσι, στην Ευρώπη υπάρχει –όπως για όλες σχεδόν τις βιομηχανίες– λόμπι που προωθεί τα συμφέροντα των εταιρειών που εμπορεύονται έντομα για τροφή. Η Διεθνής Πλατφόρμα για τα Εντομα ως Τροφή και Ζωοτροφή (IPIFF) είναι μια μη κερδοσκοπική οργάνωση με 77 μέλη που προωθεί την κατανάλωση εντόμων στην ΕΕ. Κατά τη δραστηριότητά της έχει προσπαθήσει να επηρεάσει τουλάχιστον 14 κανονισμούς, οδηγίες και εκτελεστικές αποφάσεις της Κομισιόν σχετικά με τις νέες τροφές και την ταξινόμηση πρώτων υλών ως κατάλληλων ή μη για βρώση από ανθρώπους και ζώα.
Και πώς το καταφέρνει αυτό; Ξοδεύοντας αξιοσέβαστα ποσά. Η ΜΚΟ Παρατηρητήριο Εταιρικής Ευρώπης (CEO) και η γερμανική μη κερδοσκοπική οργάνωση Lobby Control υπολόγισαν ότι την περίοδο 2016-22 η IPIFF χρησιμοποίησε τους τέσσερις εγγεγραμμένους λομπίστες της και περί το 1,35 εκατ. ευρώ για να προωθήσει τα συμφέροντα των εταιρειών που εκτρέφουν έντομα. Χάριν αίσθησης κλίμακας, το λόμπι που είναι πρώτο στη λίστα της ΕΕ, η Fleishman-Hillard, που εκπροσωπεί από εταιρείες υφασμάτων μέχρι κατασκευαστές μπαταριών, έχει δαπάνες της τάξης των 10 εκατ. ευρώ κάθε χρόνο. Ομως οι δαπάνες της IPIFF ισοδυναμούν με εκείνες μεγάλων πολυεθνικών κολοσσών της διατροφής όπως η Mondelēz και η Nestlé.
Σοβαρές ενστάσεις για το περιβάλλον
Οι επιχειρήσεις εκτροφής εντόμων, όπως είδαμε, διαφημίζουν το προϊόν τους ως περιβαλλοντικά βιώσιμο. Η οργάνωση Eurogroup for Animals, μια ΜΚΟ με μέλη φιλοζωικές οργανώσεις από όλη την Ευρώπη, έχει διαφορετική άποψη. Καταρχάς αποδομεί την περιβαλλοντική βιωσιμότητα της εκτροφής εντόμων, αφού είναι βιομηχανία έντασης ενέργειας και ως εκ τούτου συμβάλλει στις εκπομπές αερίων. Παραδείγματος χάριν, για να καλλιεργήσει κανείς γρύλους για ανθρώπινη κατανάλωση θα πρέπει οι εγκαταστάσεις να διατηρούνται σε θερμοκρασίες άνω των 30oC και υγρασία 75%. Παράλληλα υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι η παραγωγή ζωοτροφής από τη μαύρη στρατιωτόμυγα (Hermetia illucens) και το κίτρινο αλευροσκουλήκι (Tenebrio molitor) μπορεί να εκπέμψουν 20% και 191% περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα απ’ ό,τι η παραγωγή σόγιας.
Επιπλέον, για την πρωτεΐνη που προέρχεται από έντομα χρησιμοποιείται αρόσιμη γη που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να καλλιεργηθούν φρούτα ή λαχανικά, επιδεινώνοντας έτσι την επισιτιστική κρίση. Σημαντικός παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι η γενετική τροποποίηση των εντόμων ώστε να μεγαλώνουν πιο γρήγορα, καθώς ακόμη και η ίδια η βιομηχανία καλλιέργειας εντόμων παραδέχεται ότι τα έντομα που μεγαλώνουν φυσιολογικά είναι εμπορικά μη βιώσιμα. Υπογραμμίζεται ότι η μαζική παραγωγή εντόμων για ζωοτροφή είναι πιο ακριβή από άλλες: τρεις έως τέσσερις φορές πιο ακριβή από την ιχθυοκαλλιέργεια και έως και δέκα φορές ακριβότερη από την καλλιέργεια σόγιας. Υπολογίζεται ότι η αγορά βρώσιμων εντόμων αξίζει 3,2 δισ. δολάρια παγκοσμίως.
