Το διεθνές σοκ από τις απειλές Τραμπ ενάντια σε Καναδά, Γροιλανδία και Παναμά και οι ανησυχητικές βλέψεις του
Να επαναχαράξει τον χάρτη της Δύσης φαίνεται ότι σχεδιάζει ο Ντόναλντ Τραμπ, πριν καν επιστρέψει επίσημα στον Λευκό Οίκο, με τις δηλώσεις του να προκαλούν διεθνή αναταραχή. Τα ιμπεριαλιστικά του όνειρα για τη Γροιλανδία, τον Καναδά και τον Παναμά, περιοχές ζωτικής σημασίας για τα συμφέροντα των ΗΠΑ, τα οποία εξέφρασε λίγες μέρες πριν από την ορκωμοσία του στις 20 Ιανουαρίου, καταδεικνύουν για ακόμη μία φορά την απρόβλεπτη συμπεριφορά ενός «καρχαρία» του real estate που εξισώνει
Ο επερχόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ δείχνει να αναβιώνει το δόγμα Μονρό, σύμφωνα με το οποίο η ευρωπαϊκή παρουσία στην αμερικανική ήπειρο μπορεί να εκληφθεί ως εχθρική
την εξωτερική με την εμπορική πολιτική. Η πεποίθηση δε του μεγιστάνα ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να κυριαρχούν στη δική τους σφαίρα επιρροής αποτελούν μια πρόγευση για το πώς σχεδιάζει να διαχειριστεί τις σημαντικές παγκόσμιες εστίες έντασης κατά την επόμενη τετραετία.
Αυτό που παραμένει άγνωστο είναι αν θα προσπαθήσει όντως να επιβάλει με κάποιο τρόπο την προσάρτηση της Γροιλανδίας από τη Δανία, ακόμη και διά της βίας αν χρειαστεί, την ενσωμάτωση του Καναδά ως 51ης πολιτείας των ΗΠΑ, την ανάκτηση του ελέγχου της Διώρυγας του Παναμά και την αλλαγή ονομασίας του Κόλπου του Μεξικού σε «Κόλπο της Αμερικής». Δηλώσεις παρόμοιου περιεχομένου έχει κάνει και στο παρελθόν, ενώ το ενδιαφέρον του για τη Γροιλανδία ανάγεται από την πρώτη του θητεία, όταν φερόταν να είχε προτείνει πιθανή ανταλλαγή της με το Πουέρτο Ρίκο. Πάντως, με βάση τα όσα ίσχυσαν από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και έπειτα, και μόνο οι δηλώσεις τέτοιου είδους από έναν ηγέτη του «ελεύθερου κόσμου» θεωρούνται αδιανόητες.
Η αποφασιστικότητα του Τραμπ να αντιμετωπίσει το δυτικό ημισφαίριο ως σφαίρα επιρροής των ΗΠΑ, εκτός από το ότι ενσωματώνει το «Πρώτα η Αμερική», σηματοδοτεί μια αναβίωση του δόγματος Μονρό, της στρατηγικής που εισήγαγε για πρώτη φορά ο πρόεδρος Τζέιμς Μονρό το 1823, όταν οι Ευρωπαίοι αποικιοκράτες ήταν η απειλή. Αυτό αποτελούσε ξεκάθαρη προειδοποίηση προς τις ευρωπαϊκές δυνάμεις ότι περαιτέρω προσπάθειές τους να αποικίσουν ή να αναμειχθούν στα πολιτικά πράγματα των κρατών της Βόρειας ή της Νότιας Αμερικής θα μπορούσαν να εκληφθούν ως επιθετική ενέργεια που θα απαιτούσε παρέμβαση των ΗΠΑ. Η σημερινή μεγαλύτερη ξένη απειλή για τα συμφέροντα των ΗΠΑ είναι η Κίνα.
Πόροι και διαδρομές
Η επιθυμία του Τραμπ να περάσει στις ΗΠΑ ο έλεγχος της Γροιλανδίας σηματοδοτεί τη σύγχρονη πραγματικότητα: έναν κόσμο που μεταμορφώνεται εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, με την Κίνα, τη Ρωσία και τις ΗΠΑ να προσπαθούν να επωφεληθούν. Η αιτία πίσω από την «τρέλα» του Τραμπ περί προσάρτησης είναι και πάλι οικονομική. Η καλυμμένη από παγετώνες στο 81% της έκτασης της Γροιλανδία, που γεωγραφικά ανήκει στη Βόρεια Αμερική και αποτελεί αυτόνομο τμήμα της Δανίας, βρίσκεται ανάμεσα στον Καναδά και στην Ευρώπη, δηλαδή σε μια διαδρομή ναυσιπλοΐας και διακίνησης εμπορευμάτων πολυσύχναστη και περιζήτητη. Στην εμμονή του Τραμπ με τη Γροιλανδία προστέθηκε και ένα χαρακτηριστικό στοιχείο φάρσας, καθώς ο γιος του, Ντόναλντ Τζούνιορ, πέταξε με το Boeing της οικογένειας στο νησί, δύο εβδομάδες αφότου ο πατέρας του πρότεινε να το αγοράσει.
Το σημείο-«κλειδί» είναι η κλιματική αλλαγή (την οποία ο Τραμπ θεωρεί φάρσα) και ο ρόλος που παίζει στο λιώσιμο των πάγων (περίπου 11.000 τετραγωνικά μίλια των πάγων και των παγετώνων έχουν λιώσει τις τελευταίες τρεις δεκαετίες) και στη «διάνοιξη», ακόμα περισσότερο στο άμεσο μέλλον, της «νέας» διαδρομής του Αρκτικού Ωκεανού. Ηδη το λιώσιμο των πάγων στις θάλασσες του βορρά έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον της Κίνας, που έχει δείξει σημαντικό ενδιαφέρον για μια νέα διαδρομή μέσω της Αρκτικής. Τον Νοέμβριο Κίνα και Ρωσία συμφώνησαν να συνεργαστούν για να αναπτύξουν αρκτικές ναυτιλιακές διαδρομές.
Η υπερθέρμανση του πλανήτη καθιστά το μεγαλύτερο νησί του κόσμου περιζήτητο, καθώς το μετατρέπει σε πολύ σημαντικό παράγοντα για την παγκόσμια ναυτιλία και το εμπόριο. Η κίνηση των πλοίων στην Αρκτική έχει αυξηθεί κατά 37% την τελευταία δεκαετία, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του Αρκτικού Συμβουλίου, καθώς ο θαλάσσιος πάγος έχει μειωθεί. Περισσότερο λιώσιμο των πάγων θα μπορούσε να ανοίξει ακόμη πιο πολλούς εμπορικούς δρόμους.
Η περίπτωση της Γροιλανδίας είναι ιδιαίτερη για έναν ακόμη λόγο, που επίσης σχετίζεται με την υπερθέρμανση του πλανήτη: το ανεκμετάλλευτο υπέδαφός της. Ο πάγος που υποχωρεί θα μπορούσε να ανοίξει περιοχές για γεωτρήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου καθώς και για εξόρυξη κρίσιμων ορυκτών, γεγονός που έχει ήδη προσελκύσει το διεθνές ενδιαφέρον και έχει εγείρει ανησυχίες για περιβαλλοντικές καταστροφές. Η Γροιλανδία, μέρος του ΝΑΤΟ μέσω της Δανίας, έχει παράλληλα στρατηγική σημασία για τον αμερικανικό στρατό και για το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης βαλλιστικών πυραύλων, καθώς η συντομότερη διαδρομή από την Ευρώπη στη Βόρεια Αμερική είναι μέσω του νησιού της Αρκτικής.
Μπορεί η συζήτηση για εξαγορά του νησιού να φαίνεται αδύνατη, ωστόσο δεν θα ήταν η πρώτη φορά που οι ΗΠΑ θα πλήρωναν για να αποκτήσουν ένα κομμάτι της Αρκτικής. Οι Αμερικανοί αγόρασαν την Αλάσκα από τη Ρωσία το 1867 για μόλις 138 εκατομμύρια (σημερινά) δολάρια. Η Αλάσκα αποτελεί πλέον μια από τις πλουσιότερες πολιτείες των ΗΠΑ χάρη στην αφθονία των φυσικών της πόρων, όπως το πετρέλαιο και ο χρυσός, την αλιεία, την τεράστια έκταση της παρθένας άγριας φύσης και τη στρατηγική θέση της ως «παραθύρου» στη Ρωσία και πύλης προς την Αρκτική.
Η ΕΕ φαίνεται να τηρεί στάση αναμονής μετά τις απειλές Τραμπ περί Γροιλανδίας και απέφυγε να τον κατηγορήσει ότι απειλεί την εδαφική ακεραιότητα μέλους της. Η κυβέρνηση της Δανίας αρκέστηκε στο να δηλώσει ότι είναι «ανοιχτή στον διάλογο για την ασφάλεια του νησιού», αλλά ο Δανός βασιλιάς προχώρησε σε μια πιο συμβολική κίνηση, η οποία στέλνει ξεκάθαρο μήνυμα στις ΗΠΑ: άλλαξε το βασιλικό οικόσημο ώστε να εμφανίζονται πιο εμφανώς η Γροιλανδία και τα Νησιά Φερόε.
Εντονότερη ήταν αντίθετα η απάντηση της Ρωσίας, με τον Ντμίτρι Πεσκόφ να διαμηνύει ότι «η Αρκτική είναι περιοχή των εθνικών και στρατηγικών μας συμφερόντων, ενδιαφερόμαστε να διατηρηθεί η ατμόσφαιρα ειρήνης και σταθερότητας στην περιοχή», κουνώντας παράλληλα το δάχτυλο στην Ευρώπη για το ότι «αντιδρά πολύ δειλά».
Η «51η πολιτεία»
Περισσότερο σαφείς είναι οι λόγοι για τους οποίους ο Τραμπ θέλει να προσαρτήσει τον Καναδά. Ο εκλεγμένος πρόεδρος απείλησε να χρησιμοποιήσει την «οικονομική ισχύ» εναντίον της γειτονικής χώρας, η ασφάλεια της οποίας, σύμφωνα με τον ίδιο, «επιδοτείται» από τις ΗΠΑ. Με αναρτήσεις του στην πλατφόρμα Truth Social, της οποίας είναι ιδιοκτήτης, προκαλεί τους Καναδούς, ενώ επανειλημμένως έχει μιλήσει υποτιμητικά για τον παραιτηθέντα πρωθυπουργό της χώρας Τζάστιν Τριντό, τον οποίο, όπως και το δεξί του χέρι, ο Ιλον Μασκ, αποκαλεί «κυβερνήτη». Αρχικά δημοσίευσε έναν χάρτη των ΗΠΑ που περιλαμβάνει τον Καναδά ως την 51η πολιτεία και έπειτα έναν δεύτερο, στον οποίο τα σύνορα των δύο χωρών έχουν εξαφανιστεί.
Τα λιμάνια του Καναδά –ο οποίος βρίσκεται ανάμεσα στις κεντρικές ΗΠΑ και την Αλάσκα– είναι πολύ πλησιέστερα στην Ευρώπη και έχουν μπει στο στόχαστρο του Τραμπ. «Θα ήταν πραγματικά σημαντικό να ξεφορτωθούμε αυτή την τεχνητά τραβηγμένη γραμμή» είπε χαρακτηριστικά αναφερόμενος στα σύνορα ΗΠΑ – Καναδά.
Αν οι ΗΠΑ προσαρτούσαν τον Καναδά, θα μετατρέπονταν στη μεγαλύτερη χώρα στον κόσμο ξεπερνώντας τη Ρωσία, με ατέλειωτους πόρους και κυριαρχία στην Αρκτική. Αν και ο Καναδάς δεν θεωρείται υπερδύναμη, η έκταση, οι φυσικοί πόροι και η γεωγραφική του θέση θα μπορούσαν να ενισχύσουν στρατηγικά και οικονομικά τις ΗΠΑ, με δεδομένη τη διαρκώς αυξανόμενη γεωπολιτική ένταση με τη Ρωσία και την Κίνα.
Η ένωση των δύο χωρών θα ενίσχυε σημαντικά την οικονομική θέση των ΗΠΑ. Ο Καναδάς είναι η 16η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, με ΑΕΠ 2,4 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Εάν προστεθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες, το συνολικό ΑΕΠ θα ξεπεράσει τα 30 τρισεκατομμύρια, πλησιάζοντας την Κίνα. Παράλληλα, η προσαρμογή της Αρκτικής, με τις τεράστιες δυνατότητες εκμετάλλευσης φυσικών πόρων και τις νέες εμπορικές οδούς, θα ενίσχυε την παγκόσμια κυριαρχία των ΗΠΑ.
«Δώσαμε τη Διώρυγα στον Παναμά, όχι στην Κίνα»
Η Διώρυγα του Παναμά είναι μια πλωτή οδός που συνδέει την Καραϊβική Θάλασσα με τον Ειρηνικό Ωκεανό. Λειτουργεί ως διαδρομή συντόμευσης, εξοικονομώντας χρόνο και κόστος για τη μεταφορά εμπορευμάτων. Κατασκευάστηκε από τις ΗΠΑ, που την εκμεταλλεύονταν οικονομικά από τότε που εγκαινιάστηκε, το 1914. Το 1977 ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Τζίμι Κάρτερ σύναψε συμφωνία που κατέληξε στη μεταβίβαση του ελέγχου της Διώρυγας στον Παναμά το 1999. Τώρα ο Τραμπ θέλει να την «πάρει πίσω» και ο λόγος είναι ξεκάθαρος: να τη διασχίζουν οικονομικότερα τα αμερικανικά πλοία. Ο Τραμπ ισχυρίζεται ότι οι ΗΠΑ υφίστανται άδικη μεταχείριση, όταν τα αμερικανικά πλοία «υπερχρεώνονται» με υψηλότερα κόμιστρα διέλευσης σε σύγκριση με εκείνα άλλων χωρών.
Κατηγορεί δε τον Παναμά ότι «παραβιάζει» τη συμφωνία με τις ΗΠΑ, λέγοντας πως «επί της ουσίας την ελέγχει η Κίνα». «Δώσαμε τη Διώρυγα στον Παναμά. Δεν τη δώσαμε στην Κίνα. Εχουν καταχραστεί αυτό το δώρο» έχει δηλώσει ο ίδιος. Ο πρόεδρος του Παναμά Χοσέ Ραούλ Μουλίνο αρνήθηκε σε μια δήλωσή του τον περασμένο μήνα ότι η Κίνα έχει επιρροή στο κανάλι και απέρριψε την ιδέα να ανακτήσουν οι ΗΠΑ την εξουσία σε αυτό. Μολονότι θεωρείται απίθανο ο Τραμπ να πραγματοποιήσει τις επεκτατικές του βλέψεις, τα προκλητικά σχέδιά του μπορεί να στοχεύουν στην επίτευξη καλύτερων συμφωνιών για τις ΗΠΑ στα σημεία ενδιαφέροντος. Ο ίδιος θα άρπαζε έτσι την ευκαιρία να καυχηθεί ότι οποιαδήποτε τέτοια συμφωνία θα αποτελούσε μια τεράστια νίκη που μόνο ο ίδιος θα μπορούσε να έχει πετύχει.
Διαβάστε επίσης
Αγοραία Δικαιοσύνη – Στο Documento που κυκλοφορεί – Μαζί το Docville
Η φούσκα της Ελλάδας μέσα από τα γραφήματα Πατέλη
Πολεμικό Ναυτικό: Αποστρατείες εν μέσω Τουρκικών Προκλήσεων στο Αιγαίο
