Ο Νταν Γεωργακάς, ο ελληνικής_x000D_
καταγωγής Αμερικανός ιστορικός, συγγραφέας, ποιητής και ακτιβιστής της_x000D_
Αριστεράς υπήρξε ο πρώτος που έγραψε για την ιστορία των Ελλήνων εργαζόμενων μεταναστών στις ΗΠΑ, τις συνθήκες εργασίας τους και τους συνδικαλιστικούς αγώνες τους την εποχή που η ελληνική κοινότητα της χώρας ήθελε οι αφηγήσεις για εκείνη να αφορούν μόνο την επιτυχή συνάντησή της με το αμερικανικό όνειρο.
Το Documento μίλησε μαζί του για τη θέση της ελληνικής κοινότητας στο Ντιτρόιτ όπου ο Γεωργακάς γεννήθηκε και μεγάλωσε, για την εξέγερση του 1967 που άλλαξε την ιστορία της μεγαλύτερης αυτοκινητούπολης του κόσμου, για τη συμμετοχή του στις πολιτικές ομάδας Black Mask και Up Against the Wall Motherfuckers, τη δράση του στα χρόνια της χούντας, καθώς και για την κατάσταση στις ΗΠΑ σήμερα. Ο ίδιος λέει: «Πιστεύω ότι ο διάλογος μεταξύ Ελλάδας και ελληνικής διασποράς είναι εξαιρετικά επωφελής για όλους τους ενδιαφερόμενους. Η πρόσφατη αύξηση των αλληλεπιδράσεων μεταξύ της Ελλάδας και της ελληνικής κοινότητας της Αμερικής είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντική σε μια περίοδο κατά την οποία το πολιτικό κλίμα και στα δύο έθνη είναι καταθλιπτικό».
Πολλοί άνθρωποι στην Ελλάδα εξακολουθούν να πιστεύουν ότι οι πρώτοι Ελληνες μετανάστες στις ΗΠΑ έγιναν εύκολα αποδεκτοί από την αμερικανική κοινωνία. Η αλήθεια είναι ότι συχνά δεν τους επιτρεπόταν καν να ζουν σε «λευκές γειτονιές». Ποια είναι η δική σας εμπειρία;
Το πρώτο κύμα Ελλήνων μεταναστών στις ΗΠΑ θεωρήθηκε οριακά ευρωπαϊκό από τη μέινστριμ Αμερική. Σε πολλές πολιτείες καταγράφηκαν βίαιες πράξεις κατά των Ελλήνων, συχνά οργανωμένες από την αστυνομία. Η συντονισμένη εθνική αντίσταση των Ελλήνων ενάντια στις διακρίσεις ξεκίνησε με την ίδρυση της Αμερικανικής Ελληνικής Προοδευτικής Εταιρείας (American Hellenic Progressive Association) το 1922 και της Ελληνοαμερικανικής Προοδευτικής Ενωσης (Greek American Progressive Association) έναν χρόνο αργότερα. Οι εξεγέρσεις εναντίον των Ελλήνων και οι εξόφθαλμες διακρίσεις συνεχίστηκαν σε κάποιον βαθμό μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Οι Ελληνες δεν συμμετείχαν στους απελευθερωτικούς αγώνες των μαύρων, αλλά ήταν πιο άνετοι με τους μαύρους από ό,τι οι περισσότεροι Αμερικανοί. Τα εστιατόρια στο Γκρικτάουν του Ντιτρόιτ ήταν πρωτοπόρα στην εξυπηρέτηση των μαύρων πελατών κατά τη δεκαετία του 1940. Σε όλο τον Νότο μόνο κάποια ελληνικά εστιατόρια, ζαχαροπλαστεία και τζελατερίες αψήφησαν τους νόμους περί διαχωρισμού, εξυπηρετώντας τους μαύρους μαζί με τους λευκούς.
Η πιο ενδιαφέρουσα φυλετική αλληλεπίδραση σημειώθηκε στο Τάρπον Σπρινγκς της Φλόριντα. Έλληνες σφουγγαράδες ενεπλάκησαν σε ένοπλους αγώνες με λευκούς σφουγγαράδες που υποστηρίζονταν από την Κου Κλουξ Κλαν και την τοπική αστυνομία. Όταν κανένας λευκός δεν τολμούσε να δουλέψει με τους Έλληνες, εκείνοι προσλάμβαναν Αφροαμερικανούς. Οι μαύροι μισθοί ήταν ίσοι με εκείνους των Ελλήνων που εργάζονταν στην ίδια δουλειά. Πολλοί μαύροι έμαθαν ελληνικά και κάποιοι απέκτησαν τελικά τις δικές τους βάρκες. Κάθε άνοιξη, στον ελληνικό στόλο που ξεκινούσε για τον Κόλπο του Μεξικού συμμετείχαν και πλοία μαύρων. Ολα αυτά συνέβαιναν στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν η Κου Κλουξ Κλαν βρισκόταν στο απόγειο της επιρροής και της εξουσίας της.
Ποια ήταν η θέση της ελληνικής κοινότητας στο Ντιτρόιτ;
Στις αρχές του 20ού αιώνα, το Γκρίκταουν του Ντιτρόιτ αποτέλεσε ζώνη ασφαλείας ανάμεσα στο εμπορικό κέντρο της πόλης και το μαύρο γκέτο. Οταν γεννήθηκα το 1938, η οικογένειά μου ήδη ζούσε στη βιομηχανική περιοχή όπου κατοικούσαν οι περισσότεροι Έλληνες της εργατικής τάξης. Με το τέλος του πολέμου η κοινότητα εγκατέλειψε τα ενοικιαζόμενα σπίτια για να αγοράσει δικά της λίγα μίλια ανατολικά, σε μια περιοχή όπου δεν υπήρχαν εργοστάσια. Οι σκληρές διακρίσεις στο θέμα της στέγασης είχαν υποχωρήσει, ωστόσο ακόμη και στη δεκαετία του 1960 τα πλουσιότερα λευκά προάστια που γειτνίαζαν με το Ντιτρόιτ περιόριζαν την ελληνική ιδιοκτησία. Η κοινότητα παρέμεινε σταθερή μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’70. Από τότε διασκορπίστηκε σε διάφορα προάστια και η Γκρίκταουν έχει ουσιαστικά σταματήσει να υπάρχει.
Μεγάλωσα σε πολυπολιτισμική γειτονιά, όπου οι οικογένειες των μεταναστών αποτελούσαν την πλειονότητα. Στην περιοχή υπήρχαν Πολωνοί, Ιταλοί, Ιρλανδοί, αλλά και Αραβες, Κινέζοι, Μεξικανοί και Εβραίοι. Η μόνη αποκλεισμένη ομάδα ήταν οι Αφροαμερικανοί. Επικρατούσε η αίσθηση ότι οι μετανάστες είχαν πρόθεση να παραμείνουν στην Αμερική και ότι δεν είχαν στόχο μόνο να κερδίσουν χρήματα και να επαναπατριστούν. Σε αντίθεση με πολλές άλλες πόλεις, εκεί δεν υπήρξαν εθνοτικές διαμάχες. Ωστόσο στη γειτονιά που είχαμε αφήσει σημειώνονταν βίαιες διαμάχες μεταξύ Αφροαμερικανών και «hillbillies», δηλαδή λευκών Αμερικανών που προέρχονταν από την περιοχή των Απαλάχιων Ορέων. Οι Ευρωπαίοι αντί να πάρουν μέρος σε όλο αυτό απομακρύνθηκαν.
Κατά τις δεκαετίες του 1950-60 το Ντιτρόιτ είχε το υψηλότερο βιοτικό επίπεδο από οποιαδήποτε άλλη αμερικανική μητρόπολη. Πώς προέκυψε η εξέγερση του 1967;
Οι κάτοικοι του Νιτρόιτ όταν αναφέρονται στο 1967 κάνουν λόγο για μεγάλη εξέγερση. Δεν αφορούσε φυλετικές προστριβές όπως συνέβη στην εξέγερση του 1943. Οι μαύροι το 1967 χτύπησαν τη λευκή δομή ισχύος. Σημειώθηκαν λεηλασίες αλυσίδων καταστημάτων καθώς και τοπικών καταστημάτων που είχαν υψηλές τιμές και απασχολούσαν λίγους ή καθόλου μαύρους.
Η αυτοκινητοβιομηχανία είχε αρχίσει να αποκαθιστά τη δύναμη που είχε χάσει στις άγριες μάχες του ’30. Το Συνδικάτο Ηνωμένων Εργατών Αυτοκινητοβιομηχανίας (United Auto Workers Union) ηλιθιωδώς εξολόθρευσε τους σκληροπυρηνικούς αριστεριστές που το είχαν δημιουργήσει και υιοθέτησε μια πολιτική ειρηνικής συνύπαρξης. Ως αντάλλαγμα για αυξήσεις στις συντάξεις, το συνδικάτο ελαχιστοποίησε τις άμεσες απαιτήσεις. Αυτή η δειλία αποξένωσε την αυξανόμενη αφροαμερικανική συμμετοχή, η οποία επίσης ήταν θυμωμένη επειδή το συνδικάτο δεν τους πρόσφερε ειδίκευση με την οποία θα μπορούσαν να διεκδικήσουν υψηλές αμοιβές και δεν τους έφερε στην εθνική ηγεσία.
Στο βιβλίο μου «Detroit: I do mind dying: A study in urban revolution» γράφω για τον σχηματισμό το 1968 της ριζοσπαστικής Ενωσης Επαναστατημένων Μαύρων Εργατών (League of Revolutionary Black Workers). Αυτοί οι εργάτες της αυτοκινητοβιομηχανίας είχαν σημαντική επιρροή για χρόνια, αλλά τελικά νικήθηκαν από έναν συνδυασμό γραφειοκρατών του Συνδικάτου Ηνωμένων Εργατών Αυτοκινητοβιομηχανίας, της αστυνομίας, των πολιτικών και των εσωτερικών διχονοιών. Από τη δεκαετία του 1970 οι διεφθαρμένες κυβερνήσεις με επικεφαλής μαύρους δημάρχους συνθηκολογούσαν σταθερά με τις απαιτήσεις που προέβαλλαν η Ford και η General Motors. Αν και το Συνδικάτο Ηνωμένων Εργατών Αυτοκινητοβιομηχανίας εξακολουθούσε να έχει μεγάλη δύναμη, δεν έκανε σοβαρό αγώνα κατά της αμείλικτης μεταφοράς θέσεων εργασίας σε εργοστάσια εκτός συνδικάτων στον Νότο, τα οποία πλήρωναν χαμηλότερους μισθούς.
Καθώς οι υπηρεσίες της πόλης, συμπεριλαμβανομένης της εκπαίδευσης, γνώρισαν πτώση, οι περισσότεροι λευκοί και μαύροι της εργατικής τάξης εγκατέλειψαν την πόλη. Ο πληθυσμός μειώθηκε από σχεδόν δύο εκατομμύρια το 1967 σε 600.000 σήμερα, εκ των οποίων το 80% αποτελείται από μαύρους και φτωχούς. Έτσι το Ντιτρόιτ που υπήρξε η πιο ευημερούσα μητρόπολη στην Αμερική έγινε η φτωχότερη. Το ποσοστό των δολοφονιών εκτοξεύτηκε τόσο ώστε ακόμη και το παρατσούκλι του άλλαξε από «motor city» σε «murder city USA».
Υπήρξατε από τα σημαντικά μέλη της πολιτικής ομάδας Black Mask και συμμετείχατε στην ομάδα Up Against the Wall Motherfuckers. Πώς επηρέασαν τη ζωή σας;
Η ομάδα Black Mask πίστευε ότι η επαναστατική πολιτική απαιτεί επαναστατική τέχνη. Επικεντρωθήκαμε στην άμεση συμμετοχή του κοινού και όχι στα μουσεία ή τα ακαδημαϊκά φόρουμ. Η πεζογραφία και η ποίησή μου θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν αναρχορεαλιστικά: έντονα και πλήρως αντιεξουσιαστικά. Οι σύντροφοί μου στην Black Mask ήταν αφηρημένοι ζωγράφοι που δούλευαν μόνο σε μαύρο και λευκό. Ήμασταν σε επικοινωνία με τον σουρεαλισμό του Σικάγου, μια λογοτεχνική ομάδα στο Χάρλεμ, τους Situationist International, και τον Μάρεϊ Μπούκτσιν που εκείνη την εποχή έγραφε το «Ακου μαρξιστή».
Η συμμετοχή μου στην ομάδα Black Mask ήταν η φυσική εξέλιξη του ακτιβισμού μου στο Ντιτρόιτ όπου είχα έρθει σε επαφή με τις αντιεξουσιαστικές θέσεις του Σι Ελ Αρ Τζέιμς και του Κορνήλιου Καστοριάδη. Ολο αυτό υποστήριξε την ανάγνωσή μου πάνω στη σοβιετική ιστορία. Η Black Mask ήταν ένα ακόμη βήμα σε αυτό το μονοπάτι. Ημουν ενεργό μέλος σε διάφορες εκδοτικές κολεκτίβες, με πιο αξιοσημείωτη την τριμηνιαία έκδοση του κινηματογραφικού περιοδικού «Cineaste». Εκείνη την εποχή έγραψα δυο βιβλία («Red Shadows» & «The Broken Hoop») για την ισότιμη κουλτούρα των ιθαγενών της Αμερικής και επεξεργάστηκα το «Solidarity Forever», μια προφορική ιστορία των αναρχοσυνδικαλιστών βιομηχανικών εργατών του κόσμου (Industrial Workers of the World). Στις δραστηριότητες του Up Against the Wall Motherfuckers συμμετείχα περιφερειακά, καθώς είχα μετατοπίσει τις ενέργειές μου στο κίνημα κατά της χούντας.
Θέλετε να μας μιλήσετε για τις ενέργειες αυτές;
Η άμεση αντίδρασή μου στην 21η Απριλίου ήταν να συγκροτήσω την Επιτροπή Ρίτσος-Z-Θεοδωράκης (Ritsos–Z–Theodorakis Committee), η οποία σύντομα εξελίχθηκε σε μια μεγαλύτερη οργάνωση με την ονομασία Δημοκρατία (Democratia). Θεώρησα ότι θα μπορούσα να φέρω έναν αντιεξουσιαστικό προσανατολισμό στο ανερχόμενο κίνημα κατά της χούντας. Απογοητεύτηκα πολύ όταν τα παλιά σχήματα αποδείχτηκαν αδιάλλακτα.
Ταξίδεψα σε όλη τη χώρα το 1968 προσπαθώντας να ενώσω τις τοπικές επιτροπές σε ένα εθνικό δίκτυο. Απογοητεύτηκα βλέποντας ότι οι περισσότεροι Ελληνοαμερικανοί ήταν αδιάφοροι για τα γεγονότα στην Ελλάδα και ελάχιστα πληροφορημένοι. Τα ελληνοαμερικανικά μέσα ενημέρωσης και οι οργανώσεις ήταν συχνά φιλοχουντικά εξαιτίας υστερικών φόβων για κατάληψη της Ελλάδας από τους κομμουνιστές. Οι Ελληνοαμερικανοί στράφηκαν κατά της χούντας μόνο μετά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Σήμερα η ελληνοαμερικανική κοινότητα είναι πολύ πιο ενημερωμένη απ’ ό,τι το 1967. Νιώθει ντροπή για τη σιωπή της κατά τη διάρκεια της χούντας και σέβεται όσους είχαν τότε το θάρρος να μιλήσουν ανοιχτά. Πολλοί πρώην ακτιβιστές έγιναν εξέχοντα μέλη σε μίντια της ελληνικής κοινότητας ή πήραν έδρες Νεοελληνικών Σπουδών σε πανεπιστήμια.
Πώς αισθάνεστε για την άνοδο της ακροδεξιάς στην Ευρώπη και ειδικά στην Ελλάδα;
Όλα τα τμήματα της ελληνοαμερικανικής κοινωνίας είναι σοκαρισμένα με την άνοδο της Χρυσής Αυγής. Οι Ελληνοαμερικανοί προβάλλουν τους εαυτούς τους ως υποστηρικτές της ιστορικής κληρονομιάς της πρώτης δημοκρατίας του κόσμου. Αυτή η αυτοεικόνα απειλήθηκε όταν η Χρυσή Αυγή προσπάθησε να οργανωθεί στην Αμερική. Ένας ευρύς συνασπισμός δυνάμεων υπό την ηγεσία των αριστερών εμπόδισε αυτή την προσπάθεια. Οι περισσότεροι Αμερικανοί ενοχλούνται από την άνοδο της Δεξιάς στην Ευρώπη και παρόμοιες δυνάμεις στις ΗΠΑ. Πολλοί αντίπαλοι του Τραμπ θεωρούν τον ίδιο ως ένα πιθανό πρώτο κύμα πολύ χειρότερων καταστάσεων. Το 2017 ακροδεξιοί διαδηλωτές στον αμερικανικό Νότο χρησιμοποίησαν τον ναζιστικό χαιρετισμό και φόρεσαν ναζιστικά σύμβολα. Ακόμη και οι συντηρητικοί θορυβήθηκαν.
Ποιο είναι το πιο σημαντικό πρόβλημα της αμερικανικής κοινωνίας αυτήν τη στιγμή;
Το κυριότερο πρόβλημα είναι ότι το 1% των υπερβολικά πλούσιων γίνεται όλο και πιο πλούσιο, ενώ το 99% των Αμερικανών βλέπει το βιοτικό του επίπεδο να πέφτει συνεχώς και τις ελπίδες του για καλύτερο μέλλον να εξαφανίζονται. Το 99% του κόσμου ενοχλείται από αυτό το φαινόμενο αλλά δεν έχει ακόμη εξοργιστεί.
Πώς συνδέεται η πτώση του βιοτικού επιπέδου με την ψήφιση υπέρ του Τραμπ;
Άμεσα. Παρόλο που μπορεί να μην είναι ορατό για τους ξένους, το εκπαιδευτικό μας σύστημα έχει αποσαθρωθεί και τα Μέσα μας παρέχουν επιφανειακό πλαίσιο για βασικές οικονομικές πραγματικότητες. Οι υπερβολικά πλούσιοι κυρίως εξιδανικεύονται παρά επικρίνονται. Το μεγαλύτερο μέρος των ψηφοφόρων του Τραμπ προέρχεται από τα χαμηλότερα οικονομικά και εκπαιδευτικά στρώματα της Αμερικής. Τον ψήφισαν ελπίζοντας ότι ο εκκεντρικός Τραμπ, ο οποίος κρατά λαϊκίστικη στάση, θα αγωνιζόταν γι’ αυτούς, ενώ θεώρησαν τη Χίλαρι Κλίντον ελιτίστρια και αναμφισβήτητα υπέρ της Γουόλ Στριτ.
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι οι Λατίνοι και οι μουσουλμάνοι είναι οι νέοι μαύροι;
Νομίζω πως όχι. Ο ρατσισμός εναντίον των μαύρων είναι ο καρκίνος της αμερικανικής εμπειρίας. Το βάθος και η φύση του είναι πολύ πιο έντονα στον αμερικανικό πολιτισμό απ’ ό,τι στην Ευρώπη. Παρόλο που ο Ομπάμα υπηρέτησε δύο θητείες ως πρόεδρος της χώρας, οι περισσότεροι λευκοί δεν νιώθουν ακόμη άνετα με τους μαύρους. Οι Λατίνοι αποτελούν οικονομική απειλή για ορισμένους Αμερικανούς και αποτελούν εφεδρικό στρατό φτηνής εργασίας για αγροτικές επιχειρήσεις, αλυσίδες γρήγορου φαγητού και άλλα οικονομικά μεγαθήρια. Μεγάλο μέρος της εχθρότητας εναντίον τους αφορά τους πρόσφατους, χωρίς έγγραφα Μεξικανούς μετανάστες, με περιορισμένα αγγλικά. Οι Λατίνοι τρίτης γενιάς αποτελούν πάντως συχνά μέρος της μέινστριμ κουλτούρας.
Η εχθρότητα εναντίον των μουσουλμάνων συνδέεται κυρίως με την 11η Σεπτεμβρίου. Παρά την εχθρότητα αυτή, υπήρξαν λίγα περιστατικά εναντίον μουσουλμάνων σε περιοχές με μεγάλους μουσουλμανικούς πληθυσμούς όπως το Ντιτρόιτ, το Μπρούκλιν και το Νιου Τζέρσι. Το πρώτο κύμα Αράβων μεταναστών (1900-1924) ήταν κυρίως ορθόδοξοι Σύροι και καθολικοί Λιβανέζοι. Η είσοδός τους στην αμερικανική κοινωνία ήταν παρόμοια με των Ελλήνων. Οι Άραβες μουσουλμάνοι φαίνεται να βρίσκονται στην ίδια πορεία. Αλλά η ισλαμοφοβία καλλιεργείται από την άκρα Δεξιά που παίζει με τον φόβο ότι ένα κύμα μουσουλμάνων μεταναστών χωρίς έγγραφα θα περιλαμβάνει τρομοκρατικές ομάδες.
Μπορεί η Αριστερά σήμερα σε ΗΠΑ και Ευρώπη να σταθεί απέναντι στις κοινωνικές αλλαγές;
Οφείλουμε να σταθούμε. Για να είναι αποτελεσματική η Αριστερά παντού πρέπει να απαλλαγεί από την αυταρχική, σεξιστική και πατερναλιστική της νοοτροπία. Πρέπει να είμαστε πραγματικά οραματιστές. Για παράδειγμα, η Αριστερά θα πρέπει να προβάλει τρόπους σύμφωνα με τους οποίους ο συλλογικός έλεγχος του αυτοματισμού θα μείωναν την εργάσιμη ημέρα σε τέσσερις ώρες, αυξάνοντας την ποιότητα της καθημερινής ζωής. Εν ολίγοις πρέπει να αναπτύξουμε μια σειρά εφικτών επαναστατικών στόχων και όχι απλά να αντιτασσόμαστε στις πρωτοβουλίες της άκρας Δεξιάς.
Info
Στα ελληνικά κυκλοφορεί το βιβλίο του Νταν Γεωργακά «Το δικό μου Ντιτρόιτ – Μεγαλώνοντας ως Έλληνας και Αμερικανός στην αυτοκινητούπολη» (μτφρ. Αναστασία Στεφανίδου), από τις Εκδόσεις των Συνάδελφων
