Δύο φάρμακα της Novartis μπήκαν στην ελληνική αγορά παρά τους δημοσιονομικούς περιορισμούς και παρότι ήταν 40 φορές πιο ακριβά από τα αντίστοιχα άλλων εταιρειών.
Προωθήθηκε στη φαρμακευτική
αγορά ως το πρώτο φάρμακο σε χάπι κατά της σκλήρυνσης κατά πλάκας.
Το Gilenya της Novartis για τη σκλήρυνση κατά πλάκας όχι μόνο εγκρίθηκε αστραπιαία, αλλά, όπως ισχυρίζονται μάρτυρες σε καταθέσεις τους στις εισαγγελικές αρχές κατά τη διερεύνηση του Novartis-gate, παρέκαμψε ακόμη και τη διαδικασία τιμολόγησης νέων φαρμάκων.
Κατακαλόκαιρο, κατά την ανακοστολόγηση παλαιών φαρμάκων και ενώ δεν εγκρίνονταν νέα φάρμακα, μπήκε εμβόλιμα στο δελτίο τιμών φαρμάκων και με ταχείες διαδικασίες τιμολογήθηκε από το υπουργείο Υγείας. Είναι ενδεικτικό ότι, σύμφωνα με κατάθεση στελέχους ανταγωνίστριας φαρμακευτικής εταιρείας, το Gilenya και η τιμή του είχαν προστεθεί χειρόγραφα σε πρωτότυπο μηχανογραφημένο δελτίο τιμών… Χαρακτηριστική είναι δε, σύμφωνα με καταγγελίες, η διαφορετική μεταχείριση που είχαν αργότερα δύο παρόμοια με το Gilenya φάρμακα, το Tecfidera και το Aubagio. Χρειάστηκε αρκετός χρόνος μετά τη χορήγηση της άδειας κυκλοφορίας τους από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (2013 και 2014) για να εγκριθούν, να τιμολογηθούν και να αποζημιωθούν στην Ελλάδα. Και ήταν πολύ φτηνότερα σε σχέση με το Gilenya –κάτι που σύμφωνα με καταγγελίες προκάλεσε ζημία στο δημόσιο (η σύγκριση τιμών είναι ενδεικτική: Tecfidera 883 ευρώ, Aubagio 696 ευρώ και Gilenya 1.473 ευρώ).
Το κουβάρι της υπόθεσης
Τον Μάρτιο του 2011 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χορήγησε άδεια κυκλοφορίας για το Gilenya της Novartis – έναν χρόνο πριν είχε εγκριθεί η κυκλοφορία του στις ΗΠΑ. Δεν πέρασαν ούτε τέσσερις μήνες και τον Αύγουστο του 2011 το υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης στην Ελλάδα εξέδωσε απόφαση, με το Δελτίο Τιμών Φαρμάκων ανθρώπινης χρήσης να περιλαμβάνει σε συμπληρωματικό μάλιστα κατάλογο (Αρ. Πρωτ. ΔΥΓ3 [α]/οικ. 88081/02.08.2011 – Ορθή Επανάληψη) το Gilenya. Την υπογράφει ο τότε υπουργός Υγείας Ανδρέας Λοβέρδος και με αυτή καθορίστηκαν οι ανώτατες τιμές πώλησης των φαρμάκων της λίστας, με την ισχύ του Δελτίου Τιμών να αρχίζει την 5-8-2011. Το Gilenya, τελευταίο στη λίστα των φαρμάκων, τιμολογήθηκε ως εξής: «1.930 ευρώ χονδρική, 1.679,10 ευρώ νοσοκομειακή, 1.721,08 ευρώ ν. χονδρική, 2.162,88 ευρώ λιανική».
Διάχυτες αιχμές αλλά και ευθείες κατηγορίες εναντίον του τότε υπουργού Υγείας υπάρχουν σε καταθέσεις για την υπόθεση Novartis. Μεταξύ άλλων ο προστατευόμενος μάρτυρας «Μάξιμος Σαράφης» σε κατάθεσή του αναφέρει για τον πρώην υπουργό Υγείας Ανδρέα Λοβέρδο ότι «χαρακτηριστική περίπτωση διακριτικής μεταχείρισης της Novartis Ελλάς ήταν η εκ μέρους του άνω υπουργού όταν πήγε στο υπουργείο Υγείας έκδοση δελτίου τιμών τον Αύγουστο του 2011, οπότε τιμολογήθηκε το Gilenya και το Tasigna 150». Και συμπληρώνει: «Για μεγάλο χρονικό διάστημα δεν είχε κυκλοφορήσει και δεν είχε τιμολογηθεί κανένα άλλο φάρμακο κατά σύσταση της τρόικας προκειμένου να μην αυξηθεί η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη […]». Για να προσθέσει στη συνέχεια: «[…] Γνωρίζω ότι ο Λοβέρδος για τη συγκεκριμένη περίπτωση δωροδοκήθηκε […]».
Πάντως, ο πρώην υπουργός Υγείας Ανδρέας Λοβέρδος πριν από λίγες ημέρες σε συνέντευξή του στην τηλεόραση του Σκάι ανέφερε ότι δεχόταν από καιρό εισηγήσεις να ενταχθεί το Gilenya στον κατάλογο των φαρμάκων για σοβαρές ασθένειες. Το έκανε, όπως σημειώνει, με δεδομένο ότι επρόκειτο για θεραπεία ασθενών με σκλήρυνση κατά πλάκας. Τον Αύγουστο του 2011 υπέγραψε απόφαση και εκδόθηκε δελτίο τιμών περιλαμβάνοντας και αυτό το φάρμακο επειδή, όπως είπε, «ήταν θέμα ανθρωπιάς».
Ιδιο φάρμακο, 40 φορές ακριβότερο
Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί και το φάρμακο –που ενδείκνυται για τη θεραπεία της εκφύλισης της ωχράς κηλίδας– Lucentis της Novartis, το οποίο προωθήθηκε στην Ελλάδα όπως και στην Ιταλία «αντί φαρμάκου άλλης εταιρείας που ήταν 40 φορές φτηνότερο», όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά σε προηγούμενο δημοσίευμα του Documento.
Το Lucentis προέρχεται από τη φαρμακευτική ουσία ρανιμπιζουμάμπη και παράχθηκε στα εργαστήρια της εταιρείας Genetech. Στα ίδια εργαστήρια παράχθηκε και η φαρμακευτική ουσία μπεβασιζουμάμπη, από την οποία δημιουργήθηκε το φάρμακο Avastin. H πατέντα της τελευταίας ουσίας (φάρμακο Avastin) κατοχυρώθηκε στην εταιρεία Roche, ενώ η άλλη ουσία στη Novartis. Σημαντική λεπτομέρεια: τα δύο φάρμακα –βάσει πληθώρας επιστημονικών ερευνών– είναι ισοδύναμα.
Οχι όμως και η τιμή τους. Σύμφωνα με αποτελέσματα έρευνας που δημοσίευσε το ΑΠΕ-ΜΠΕ η οποία πραγματοποιήθηκε σε δύο ομάδες ασθενών, «στην πρώτη ομάδα έγιναν 248 ενέσεις Avastin σε συνδυασμό με φωσφορική δεξαμεθαζόνη (μειώνει το ποσοστό υποτροπής) και 313 ενέσεις με Lucentis, έχοντας τα ίδια ακριβώς αποτελέσματα στη θεραπεία. Στην πρώτη περίπτωση το κόστος των ενέσεων ήταν 8.680 χιλιάδες ευρώ (248 x 35) και στη δεύτερη το κόστος ήταν 203.450 χιλιάδες ευρώ».
Κι όμως οι δύο εταιρείες είχαν κοινά συμφέροντα, αφού το 30% των μετοχών της Roche ανήκει σήμερα στη Novartis, ενώ η Genetech ανήκει στη Roche.
Αυτή η σύμπραξη των δύο εταιρειών κρίθηκε προ ολίγων ημερών από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ως παραβίαση των κανόνων για τον ελεύθερο ανταγωνισμό των επιχειρήσεων. Το 2014 η Αρχή Διασφάλισης της Τηρήσεως των Κανόνων του Ανταγωνισμού και της Αγοράς της Ιταλίας (AGCM) επέβαλε δύο πρόστιμα, έκαστο ποσού άνω των 90 εκατ. ευρώ, στις επιχειρήσεις επειδή είχαν συμφωνήσει σύμπραξη με σκοπό την τεχνητή διαφοροποίηση των δύο φαρμάκων, αφού κατά την αρχή τα φάρμακα «είναι ισοδύναμα από κάθε άποψη».
Η μετατόπιση της ζήτησης προς το Lucentis, λόγω και τρομολαγνικών ανακοινώσεων ως προς την ωφέλεια του Avastin, προκάλεσε, σύμφωνα με την αρχή, το 2012 στο ιταλικό σύστημα υγείας επιβάρυνση 45 εκατομμυρίων ευρώ.
