Ηξερε από το 2011 τι ζημιά προκάλεσε στα δημόσια ταμεία, όμως αυτός ποιούσε την νήσσαν. Ακρως ενδεικτική και αποκαλυπτική για τα έργα και τις ημέρες του πρώην υπουργού Υγείας Ανδρέα Λοβέρδου είναι η κατάθεση στην Εισαγγελία Διαφθοράς του Κωνσταντίνου Ράνου, πρώην μέλους της Επιτροπής Τιμών Φαρμάκων στο υπουργείο Υγείας από το 2011 έως και το 2014. Εργα και ημέρες που κόστισαν περίπου μισό δισεκατομμύριο ευρώ!
Αύξηση ετήσιας δαπάνης 500.000.000
Το 2011, εν μέσω βαθιάς οικονομικής κρίσης, σημειώθηκε, σύμφωνα με τον Κων. Ράνο, αύξηση της ετήσιας δαπάνης για τα φάρμακα κατά περίπου μισό δισεκατομμύριο ευρώ, με αποτέλεσμα η Ελλάδα να έχει τη μεγαλύτερη κατά κεφαλήν φαρμακευτική δαπάνη στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Τρομακτικοί αριθμοί, τους οποίους ο Λοβέρδος όχι απλώς γνώριζε, αλλά σύμφωνα με τον μάρτυρα προέκυψαν λόγω των πράξεών του ως υπουργού.
Ο Κων. Ράνος –ο οποίος να σημειωθεί πως δεν είναι προστατευόμενος μάρτυρας ούτε κατηγορούμενος– κατέθεσε ότι με αφορμή το δελτίο τιμών φαρμάκων που εκδόθηκε στις 4 Αυγούστου 2011 εγχείρισε «αντίγραφο ενημερωτικού σημειώματος στον σύμβουλο του τότε υπουργού Υγείας Οθωνα Χαραλαμπάκη προκειμένου να το δώσει στον υπουργό» στο οποίο επεξηγούσε πώς το δελτίο τιμών που εκδόθηκε επί υπουργίας Λοβέρδου επέδρασε στη συνολική φαρμακευτική δαπάνη.
Δεν γνωρίζουμε αν το ενημερωτικό σημείωμα λήφθηκε σοβαρά υπόψη από τον πρώην υπουργό. Αναγράφεται συγκεκριμένα σε αυτό: «Η φαρμακευτική δαπάνη στην Ελλάδα είναι η μεγαλύτερη στην ΕΕ (κατά κεφαλήν), το δελτίο της 4/8/2011, έναν μόλις μήνα μετά τη δημοσίευση του προηγούμενου δελτίου αυξάνει την ετήσια δαπάνη για τα φάρμακα κατά 527,7 εκατομμύρια ευρώ. Το μεγαλύτερο μέρος αυτού του ποσού βαραίνει τα ασφαλιστικά ταμεία».
Η μεγαλύτερη φαρμακευτική δαπάνη στην ΕΕ
Σύμφωνα με το ενημερωτικό σημείωμα, η κατά κεφαλήν φαρμακευτική δαπάνη στην Ελλάδα ανερχόταν το 2011 σε «810 ευρώ και είναι η μεγαλύτερη στην ΕΕ. Το αντίστοιχο ποσό στην Πολωνία είναι 120 ευρώ και είναι η χαμηλότερη δαπάνη στην ΕΕ. Η δαπάνη στην Ελλάδα είναι σχεδόν 7πλάσια της αντίστοιχης στην Πολωνία». Ακόμη και από χώρες όπως η Σουηδία, που «είναι πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ στον αντίστοιχο δείκτη, αλλά με 380 ευρώ είναι λιγότερο από το μισό της ελληνικής φαρμακευτικής κατά κεφαλήν δαπάνης».
Ως αποτέλεσμα, η Ελλάδα ξόδευε περίπου 4 δισεκατομμύρια ευρώ περισσότερα από αυτές τις χώρες: «Στη συνολική δαπάνη για φάρμακα και σε σχέση με χώρες όπως Σουηδία, Ολλανδία, Πορτογαλία, Δανία (όλες χώρες περί τον μέσο όρο της ΕΕ) και λαμβάνοντας υπόψη διαφορές στον πληθυσμό, η χώρα μας ξοδεύει περί τα 4 δισεκατομμύρια ευρώ τον χρόνο περισσότερα από όλες αυτές τις χώρες, κάθε χρόνο τα τελευταία χρόνια. Συγκεκριμένα, Σουηδία και Πορτογαλία έχουν περίπου τον ίδιο πληθυσμό με την Ελλάδα». Σύμφωνα με τον κ. Ράνο, οι ετήσιες δαπάνες για το φάρμακο υπολογίζονταν το επίμαχο διάστημα για Πορτογαλία και Σουηδία στα 4,2 δισ. ευρώ ενώ για την Ελλάδα… στο διπλάσιο (!), δηλαδή σε 8,4 δισ. ευρώ. Μια διαφορά δηλαδή της τάξεως των 4,2 δισ. ευρώ, που «θυμίζει δόση ΔΝΤ». Κι όλα αυτά κατατεθειμένα από τον κ. Ράνο προς τον Ανδ. Λοβέρδο το 2011, προτού αρχίσουν τα περί σκευωρίας.
Αυξήσεις μέχρι και 3.814%
Στη συνέχειά του σημειώματός του ο κ. Ράνος αναφέρεται στο επίμαχο δελτίο τιμών φαρμάκων της 4ης Αυγούστου 2011, το οποίο εκδόθηκε για να διορθωθούν τα λάθη του αντίστοιχου δελτίου που εκδόθηκε στις 30 Ιουνίου 2011. Στο δελτίο της 4ης Αυγούστου διορθώθηκαν, σύμφωνα με τον κ. Ράνο, 2.866 λάθη στις τιμολογήσεις. Διορθώσεις που στη συντριπτική τους πλειονότητα αφορούσαν αυξήσεις, οι οποίες σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα ήταν… αρκετά μεγάλες: «Από αυτά (σ.σ.: τα 2.866 λάθη), τα 1.999 πήραν αύξηση από 3.814% έως 0,15%. Τα 180 πήραν μείωση». Επίσης, τα φάρμακα του νόμου 3816 «έγιναν 687 (333 παλιά και 354 που προστέθηκαν)». Κι αυτά τα τελευταία φάρμακα «πήραν αύξηση όλα, εκτός από 8 που πήραν μικρή μείωση. Η αύξηση ξεκινά από 2.939,45% έως 10,16% τα πρώτα 60 ενώ τα περισσότερα αυξάνονται κατά 2,90%».
Περαιτέρω, ο κ. Ράνος χωρίζει τα φάρμακα που επηρεάζουν τη συνολική δαπάνη σε δύο ομάδες. Η πρώτη ομάδα απαρτίζεται από 2.179 φάρμακα που επηρεάζουν τη δαπάνη μόνο μέσω της αλλαγής της τιμής τους. Από αυτά, στα 1.999 «αυξάνονται οι τιμές και αυτή η αύξηση προκαλεί αύξηση της δαπάνης κατά 160 εκατ. ευρώ. Οι τιμές των υπόλοιπων 182 φαρμάκων μειώνονται και αυτό προκαλεί μείωση 7,70 εκατ. ευρώ». Ως αποτέλεσμα, η καθαρή αύξηση από την πρώτη ομάδα φαρμάκων υπολογίζεται σε 152,3 εκατ. ευρώ.
Η δεύτερη ομάδα απαρτίζεται από 687 φάρμακα υψηλού κόστους που μετακινούνται από τα νοσοκομειακά φαρμακεία στα ιδιωτικά φαρμακεία και τα οποία «επηρεάζουν τη δαπάνη και μέσω αλλαγής τιμών αλλά και με την αλλαγή στον τρόπο/τόπο διάθεσής τους». Τα συγκεκριμένα 687 φάρμακα υψηλού κόστους χωρίζονται σε δύο περιπτώσεις: «Στην πρώτη περίπτωση όλη η ποσότητα πωλήσεων μετατοπίζεται από τα νοσοκομεία στα ιδιωτικά φαρμακεία. Στη δεύτερη περίπτωση ένα 20% των ποσοτήτων παραμένει στα νοσοκομεία και το 80% μετατοπίζεται στα ιδιωτικά φαρμακεία».
Ως αποτέλεσμα, η αύξηση στην πρώτη κατηγορία των 687 φαρμάκων υψηλού κόστους ανέρχεται σύμφωνα με τον κ. Ράνο σε 374,4 εκατ. ευρώ και στη δεύτερη σε 305 εκατ. ευρώ. Λαμβάνοντας λοιπόν υπόψη τη δεύτερη κατηγορία, η συνολική αύξηση στην ετήσια δαπάνη λόγω του δελτίου τιμών φαρμάκων που εκδόθηκε επί υπουργίας Λοβέρδου ανέρχεται σε 527,7 εκατ. ευρώ, ενώ αν ληφθεί υπόψη η πρώτη κατηγορία, η αύξηση υπολογίζεται σε 457,3 εκατ. ευρώ.
«Επενέβαινε ο υπουργός»
Η επίμαχη κατάθεση εκθέτει ακόμη περαιτέρω τον Ανδ. Λοβέρδο, αφού σύμφωνα με τον μάρτυρα η τιμολόγηση των φαρμάκων δεν τελούνταν με τον νόμιμο τρόπο: «Αυτό που υποτίθεται ότι έπρεπε να κάνει η επιτροπή δεν γινόταν. Η επιτροπή δεν ασχολήθηκε ποτέ με το πρακτικό θέμα να αναζητήσει τις τρεις χαμηλότερες τιμές της Ευρώπης. Στην επιτροπή πάντα ερχόταν κάποιο χαρτί με τις τιμές την τελευταία στιγμή. Τις τιμές τις προετοίμαζε πρόσωπο με τα στοιχεία Νικόλαος Μανίας ο οποίος ήταν υπάλληλος των φαρμακοβιομηχανιών, δεν πληρωνόταν από το υπουργείο. Αυτό που σας περιγράφω τώρα ήταν μια γενικευμένη κατάσταση την οποία θέλω να εκθέσω. Στην πράξη δηλαδή δεν γινόταν ποτέ αναζήτηση των τριών χαμηλότερων τιμών της Ευρώπης».
Αντί λοιπόν οι τιμές των φαρμάκων να διαμορφώνονται, όπως οριζόταν βάσει νόμου, με την αναζήτηση των τριών χαμηλότερων τιμών της Ευρώπης, αυτή η διαδικασία γινόταν «με εξωθεσμικά κριτήρια». Και, πάντα σύμφωνα με τον μάρτυρα, κατόπιν επεμβάσεων του υπουργού, αφού η επιτροπή τιμών της οποίας ο μάρτυρας ήταν μέλος είχε απλώς τυπικό ρόλο για την επικύρωση των τιμών που ήθελε το υπουργείο: «Ειδικότερα υπήρχε ασάφεια στη συλλογή των σχετικών στοιχείων στη διαμόρφωση της τιμής λόγω του ότι ο όρος τρεις χαμηλότερες τιμές της Ευρώπης δεν ήταν δυνατό να οριστεί. Την περίοδο που με ρωτήσατε Ιούλιο – Αύγουστο 2011 τις τιμές τις ετοίμαζε ο Μανίας με την επίβλεψη της κ. Δέδε. Την εισήγηση του Μανία πριν παρουσιαστεί στην επιτροπή την έβλεπε ο υπουργός Υγείας. Στο χρονικό αυτό σημείο διατυπώνονταν άτυπες ενστάσεις προς τον υπουργό και ενστάσεις προς την ΕΤΦ. Χωρίς να λαμβάνει γνώση η ΕΤΦ, ο υπουργός Υγείας επενέβαινε ουσιαστικά και πάντα σε συγκεκριμένες περιπτώσεις (ανά φάρμακο). Ως εκ τούτου η εισήγηση που ερχόταν στην επιτροπή ήταν κατόπιν αυτών των επεμβάσεων του υπουργού. Στην ουσία μόνο η πρόεδρος της επιτροπής έβλεπε το δελτίο πριν έρθει στην επιτροπή. Τα υπόλοιπα μέλη της επιτροπής απλώς επικύρωναν σε συνεδρίαση κάτι που δεν έβλεπαν».
Κι αυτό που τυπικά επικύρωνε η Επιτροπή Τιμών Φαρμάκων ήταν αυτό που ήθελαν στην εκάστοτε περίπτωση οι φαρμακευτικές εταιρείες: «Ουσιαστική επίβλεψη δεν υπήρχε. Η κ. Δέδε ουσιαστικά παραλάμβανε τις εισηγήσεις για τις τιμές που ετοίμαζε ο κ. Μανίας. Συγκεκριμένα, ο Μανίας προετοίμαζε τις τιμές λαμβάνοντας υπόψη του τα αιτήματα των φαρμακευτικών εταιρειών τα οποία διατυπώνονταν με τρεις τρόπους: 1) απευθείας από τις εταιρείες 2) από τις εταιρείες μέσω του υπουργού και 3) από τις εταιρείες μέσου της προέδρου της ΕΤΦ».
Ντου Αδωνη στην επιτροπή
«Φωτιά» είναι όμως ο κ. Ράνος και για τον Αδωνη Γεωργιάδη, αφού σκιαγραφεί ευθείες, αδιανόητες παρεμβάσεις του πρώην υπουργού στο έργο της επιτροπής, που θεωρητικά θα έπρεπε να εκτελεί ανεπηρέαστα το έργο της: «Το έτος 2014 επί υπουργίας Αδ. Γεωργιάδη είχε ληφθεί απόφαση να μη γίνει αύξηση κανενός φαρμάκου σε επικείμενη τότε έκδοση δελτίου τιμών. Κατά τη συνεδρίαση εγώ ως μέλος της ΕΤΦ διατύπωσα τις ενστάσεις μου καθώς αντιλήφθηκα ότι υπήρχε εισήγηση για αύξηση τιμών σε 30 φάρμακα παρά την απόφαση που είχε ληφθεί».
Στα εν λόγω τριάντα φάρμακα στα οποία αναφέρεται ο κ. Ράνος φαίνεται πως συγκαταλέγονται και τα δέκα που αναφέρονται στο περιβόητο Harvard Project, μια διαδικασία προώθησης των φαρμάκων της Novartis μέσω των πολιτικών προσώπων και των κρατικών λειτουργών που βρίσκονταν στην επιρροή της, τους οποίους αποκαλεί «engaged», δηλαδή μισθωμένους ή εμπλεκόμενους μαζί της. Το σχέδιο αυτό προέβλεπε ότι σε διάστημα δέκα μηνών το ελληνικό υπουργείο Υγείας έπρεπε να βάλει στην ελληνική αγορά (παρά τις απαγορεύσεις πάντα) δέκα νέα φάρμακα.
Ο κ. Ράνος πρότεινε να μη συμπεριληφθούν τα επίμαχα τριάντα φάρμακα στην απόφαση «και ζήτησα ψηφοφορία για αυτό. Εγινε ψηφοφορία και κατά πλειοψηφία (μειοψηφούντων των εκπροσώπων των φαρμακοβιομηχάνων) έγινε δεκτή η άποψή μου».
Κι ενώ το θέμα έπρεπε να τελειώσει εκεί, έγινε κάτι πρωτόγνωρο: «Τη στιγμή εκείνη ένας σύμβουλος του τότε υπουργού Υγείας από ό,τι θυμάμαι ο Χαράλαμπος Καραθάνος, ο οποίος δεν ήταν τότε μέλος της ΕΤΦ, επικοινώνησε προφανώς με τον υπουργό και στην ουσία τον ειδοποίησε να κατέβει».
«Ρεζιλεύεις την επιτροπή»
Κι όντως κατέβηκε: «Αμέσως κατέβηκε ο υπουργός και εισήλθε στον χώρο όπου συνεδρίαζε η ΕΤΦ. Ο υπουργός κάθισε δίπλα στον πρόεδρο της επιτροπής και ζήτησε να μάθει από τον πρόεδρο τι έγινε και αφού ενημερώθηκε για το θέμα που είχα θέσει σε ψηφοφορία, απευθύνθηκε σε όλα τα μέλη της επιτροπής λέγοντας ότι επιθυμεί να περάσει το συγκεκριμένο δελτίο τιμών αυτούσιο ως είχε παρουσιαστεί στην επιτροπή διότι την επομένη όπως ισχυρίστηκε είχε συνάντηση με την τρόικα και δεν ήθελε καμία εκκρεμότητα. Ο υπουργός γνώριζε το θέμα της αύξησης των τιμών γι’ αυτά τα 30 φάρμακα περίπου. Τον ενημέρωσα και εγώ και ο πρόεδρος ότι έγινε σχετική ψηφοφορία και είχε ληφθεί ήδη απόφαση για τη μη αύξηση των 30 αυτών περίπου φαρμάκων».
Και αν δεν έφτανε η παρουσία του υπουργού στην επιτροπή, όπως και το γεγονός ότι αυτή σύμφωνα με τον ίδιο πραγματοποιήθηκε προκειμένου να μην έχει εκκρεμότητες με την τρόικα –η οποία όμως ήθελε μείωση των τιμών των φαρμάκων και όχι αύξηση όπως ήθελε στην προκειμένη περίπτωση ο Αδωνης–, υπήρξε και ευθεία παρέμβασή του, που είχε ως αποτέλεσμα την επανάληψη της ψηφοφορίας: «Ο υπουργός τότε είπε “θα ξαναψηφίσουμε”. Του είπα ότι ρεζιλεύει την επιτροπή και απευθυνόμενος στον πρόεδρο του έκανα παρατήρηση γιατί δεν αντιδρούσε. Τότε ο υπουργός είπε “ψηφίζουμε πάλι, ποιος είναι με τον Ράνο και ποιος είναι με εμένα;”. Τότε όλα τα μέλη της επιτροπής εκτός από εμένα ψήφισαν υπέρ της άποψης του υπουργού».
