Η πανδημία ανέδειξε την ανάγκη για ένα ισχυρό δημόσιο σύστημα υγείας, με πρωταγωνιστικό τον ρόλο του Ιατρονοσηλευτικού προσωπικού των οποίων η προσφορά αξιολογήθηκε δυστυχώς μόνον από το κοινωνικό σύνολο και όχι από την πολιτεία.
Την άπνοια και την οπισθοδρόμηση που επικράτησε 3 χρόνια στα Νοσηλευτικά πράγματα, ήρθαν να την διακόψουν αιφνιδιαστικά και εν μέσω θέρους 2 ΦΕΚ όπου αποτυπώνονται στο μεν πρώτο (Φ.Ε.Κ. 4209/08-08-2022) το Καθηκοντολόγιο των Β. Νοσηλευτών, στο δε δεύτερο (Φ.Ε.Κ. 4262/10-08-2022), το Καθηκοντολόγιο των Νοσηλευτών. Στην ουσία πρόκειται για την εισήγηση της Ένωσης Νοσηλευτών Ελλάδος (ΕΝΕ) και της απόφασης του νέου Εθνικού Συμβουλίου Ανάπτυξης νοσηλευτικής (ΕΣΑΝ) που διορίστηκε πρόσφατα από την κυβέρνηση της Ν.Δ.
Η Νομοθέτηση δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία, παρά το γεγονός του αιφνιδιασμού και της εν κρυπτώ και χωρίς διαβούλευση διαδικασίας από ΕΝΕ & ΕΣΑΝ. Η ανάγκη να καθοριστούν αρμοδιότητες όσων ασχολούνται με την Νοσηλευτική ήταν ζητούμενο στα πλαίσια πάντοτε μιας ολοκληρωμένης πρότασης που θα λάμβανε υπόψη: α) σε ποιο σημείο ανάπτυξης βρίσκεται η Νοσηλευτική στη χώρα μας, β) ποιο είναι το μοντέλο της Νοσηλευτικής που οραματιζόμαστε και ταιριάζει στη χώρα μας, και γ) ποια βήματα θα έπρεπε να διανύσουμε και με ποιες μεταβατικές διατάξεις για να επιτύχουμε τον τελικό μας στόχο.
Επί Κυβερνήσεως Ν.Δ. και Υπουργίας Μ. Βορίδη στο Υπουργείο Υγείας το 2015, είχε επιχειρηθεί για πρώτη φορά να εισαχθεί προς ψήφιση Καθηκοντολόγιο Νοσηλευτών. Η Υ.Α. εκείνη, ως πρόχειρη και χωρίς να λαμβάνει υπόψη πιθανές αντιδράσεις δεν άντεξε, και αποσύρθηκε κατόπιν αντιδράσεων του Ιατρικού κόσμου και όχι μόνον. Η Νοσηλευτική εισέπραξε μια οδυνηρή ήττα καθώς οι πρωταγωνιστές της εποχής (τα ίδια σχεδόν πρόσωπα με σήμερα στις ηγεσίες ΕΝΕ και ΕΣΑΝ), δεν εξέφρασαν κάποιο συνολικό όραμα, δεν διαβουλεύτηκαν, δεν αξιολόγησαν το εσωτερικό και εξωτερικό περιβάλλον, αλλά στηρίχτηκαν μόνο σε υποσχέσεις της πολιτικής συγκυρίας ως φτωχοί συγγενείς στο χώρο της υγείας.
Διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ (2016-2019)
Η δεύτερη προσπάθεια για οριοθέτηση των θεμάτων της Νοσηλευτικής έγινε επί κυβερνήσεως ΣΥΡΙΖΑ και Υπουργίας Α. Ξανθού στο Υπουργείο Υγείας (2016-2019). Το ΕΣΑΝ, πριν εισηγηθεί πρόταση αρμοδιοτήτων προσπάθησε να βάλει σε ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο όλα τα ζητούμενα για την Νοσηλευτική. Έτσι λοιπόν γνωμοδότησε μεταξύ άλλων για:
- Κανονισμό – Αρμοδιότητες στελεχών Νοσηλευτικής Διεύθυνσης. Απόφαση 6ης Ολομέλειας.
- Ενιαίο Νοσηλευτικό κλάδο. Απόφαση 6ης Ολομέλειας
- Επίπεδα Νοσηλευτικής Εκπαίδευσης και άσκησης στην νοσηλευτική. Απόφαση 6ης & 8ης Ολομέλειας
- Μεταβατικές διατάξεις αναφορικά με την υφιστάμενη κατάσταση
Νοσηλευτικής Εκπαίδευσης στην νοσηλευτική. Απόφαση 9ης Ολομέλειας - Την επικαιροποίηση των Νοσηλευτικών Ειδικοτήτων και συνεχιζόμενης εκπαίδευσης Νοσηλευτών. Απόφαση 11ης Ολομέλειας
Προκειμένου για τις παραπάνω γνωμοδοτήσεις υπήρξε επί διετίας πλούσιος διάλογος και συνεργασία με επιστημονικούς και άλλους φορείς, όπου συμμετείχε όλη η Νοσηλευτική κοινότητα εκτός από την Ηγεσία της ΕΝΕ και της ΠΟΕΔΗΝ. Επίσης κατατέθηκε στην Ηγεσία του Υπουργείου μελέτη για την κατάσταση της Ποιοτικής και ποσοτικής σύνθεσης και στελέχωσης των Νοσοκομείων της χώρας σε Νοσηλευτικό προσωπικό, προκειμένου να αποτιμηθεί η ανάγκη ενίσχυσης του ΕΣΥ με Νοσηλευτικό προσωπικό. Παράλληλα, και μέσα σε ένα μνημονιακό περιβάλλον, η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ ανέταξε το ΕΣΥ και προχώρησε σε 10 (!!) Προκηρύξεις Μόνιμου Προσωπικού για 4815 Μόνιμους Υγειονομικούς που ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΗΚΑΝ και εντάχθηκαν και ενίσχυσαν το Σύστημα. Ενώ μέχρι τον Ιούνιο του 2019, προκήρυξε άλλες 1204 Μόνιμες Θέσεις (2Κ/19) και ενέκρινε με ΠΥΣ 1209 Μόνιμες θέσεις το Μάιο του 2019.
Έτσι λοιπόν και συνοψίζοντας τα παραπάνω, καταγράφηκε το σχέδιο και το όραμα για την Νοσηλευτική, για ενιαίο Νοσηλευτικό κλάδο, νέο πλαίσιο ειδικοτήτων και εκπαίδευσης, μεταβατικές διατάξεις εξομοίωσης πτυχίων και αναβάθμισης τόσο για τους ΤΕ όσο και για όσους ΔΕ το επιθυμούσαν. Στην βάση όλου αυτού του πλαισίου νομοθετήθηκαν οι αρμοδιότητες της Νοσηλευτικής Διεύθυνσης ΦΕΚ 5622, και θα ακολουθούσε το περίγραμμα αρμοδιοτήτων των Νοσηλευτών από την φροντίδα, την εφαρμοσμένη θεραπεία, μέχρι την έρευνα και τον αυτόνομο ρόλο στην κοινότητα. Και όλο αυτό, στην βάση της αποτύπωσης του υπάρχοντος ανθρώπινου δυναμικού, τον καθορισμό των αναγκών με τις αντίστοιχες περιγραφές θέσεων εργασίας. Η κυβερνητική αλλαγή του 2019 δεν επέτρεψε την ολοκλήρωση του σχεδίου.
Διακυβέρνηση Ν.Δ. (2019-2022)
Κι ερχόμαστε στην περίοδο διακυβέρνησης της Ν.Δ. (2019-2022) για να μπορέσουμε να αξιολογήσουμε όσα συμβαίνουν σήμερα στην Νοσηλευτική. Στην τελετή παραλαβής – παράδοσης του Υπουργείου τον Ιούνιο του 2019 βρισκόταν σύσσωμη η Ηγεσία της ΕΝΕ στέλνοντας τα μηνύματα μέσα και από τα φωτογραφικά ενσταντανέ. Η δήλωση του Β. Κικίλια στις 10 Ιουλίου στις 7.48 το πρωί ανεβαίνοντας τα σκαλοπάτια του Υπουργείου: «..πρώτα ο άνθρωπος, μετά οι νοσηλευτές, μετά το ιατρικό προσωπικό και μετά όλοι οι υπόλοιποι» φούσκωσε με περηφάνια τους χειροκροτητές της ηγεσίας της ΕΝΕ, πόσο μάλλον όταν ακολούθησε η εξαγγελία από την Λάρισα στις 2 Φεβρουαρίου 2020 για: «..τη δημιουργία κλάδου νοσηλευτών, κάτι που σημαίνει ότι θα προσλαμβάνονται με πολύ πιο γρήγορες διαδικασίες στα νοσοκομεία του ΕΣΥ..(!!)». Κι αυτό ήταν όλο…!
Εκ του αποτελέσματος, η πολιτική Κικίλια και Πλεύρη, άφησε πίσω της 3 χρόνια μετά 32.000 θανάτους από την πανδημία και μια θλιβερή αρνητική πρωτιά στην διαχείρισή της κρίσης. Άφησε 5.222 λιγότερους Μόνιμους Υπάλληλους στην Υγεία, 4.700 ανεμβολίαστους υγειονομικούς τιμωρητικά εκτός συστήματος, δεν έγινε καμία πρόσληψη μόνιμου νοσηλευτικού προσωπικού με προκήρυξη Κυβέρνησης Ν.Δ, άφησε υποστελεχωμένα νοσοκομεία και κλινικές και υπερβάλλουσα θνητότητα λόγω Covid-19. Έμειναν όμως τα χειροκροτήματα της Μαρέβας από το μπαλκόνι, τα «..Λυγίζουμε εμείς για να μη σπάσουν οι άλλοι..» του Δημήτρη, έμειναν οι περισσότερες από 400 καθαιρέσεις και αναθέσεις θέσεων ευθύνης στα «Αριστόπουλα» της ΔΑΚΕ στα νοσοκομεία, η αναξιοκρατία και οι διώξεις όσων σήκωσαν κεφάλι. Εργαλειοποιήθηκε ο θεσμός των νέων ειδικοτήτων και χρειάστηκαν 2,5 χρόνια να συσταθεί εκ νέου το ΕΣΑΝ με τρόπο που να χωράνε ΟΛΟΙ. Σε ότι αφορά επομένως την Νοσηλευτική, αυτή εισέπραξε ένα ΤΙΠΟΤΑ τόσο από την ΕΝΕ, όσο και από την κυβέρνηση.
..και φτάνουμε στο δια ταύτα. Σήμερα! Τα μεγάλα ζητήματα της Νοσηλευτικής επί διακυβέρνησης ΝΔ έμειναν στα χαρτιά, και η θέση των Νοσηλευτών επιδεινώθηκε θεσμικά και κλινικά καθώς:
- Δεν εξαγγέλθηκε ένα συνολικό σχέδιο για την Νοσηλευτική της επόμενης μέρας, ούτε άρχισε κάποιος θεσμικός διάλογος για αυτό.
- Δεν θεσμοθετήθηκε ο ενιαίος νοσηλευτικός κλάδος.
- Δεν υπήρξε ένταξη στα ΒΑΕ και η Θεσμοθέτηση- Αύξηση του Ανθυγιεινού Επιδόματος με τη διασφάλιση της μόνιμης χορήγησή του.
- Δεν υλοποιήθηκε στρατηγική πολιτική μόνιμων προσλήψεων και στελέχωση του δημόσιου συστήματος Υγείας. Καμιά αναφορά σε δείκτες στελέχωσης
- Υπήρξε υποστελέχωση, ευνοιοκρατία και εντατικοποίηση εργασίας
- Δεν υπήρξε ένα καλά σχεδιασμένο και με προοπτική νέο θεσμικό πλαίσιο νοσηλευτικών ειδικοτήτων σύμφωνα με τις ανάγκες της χώρας, παρά μόνο εργαλειοποίηση του.
Σε όλο αυτό το ζοφερό πλαίσιο και μπροστά στην προοπτική προσφυγής σε πρόωρες εκλογές και προκειμένου να υπάρξει ένα αφήγημα που να χαϊδεύει τα αυτιά των Νοσηλευτών για τις εκλογές, βρέθηκε η εύκολη λύση. Το καθηκοντολόγιο και πιθανά αργότερα ο κλάδος ΤΕ & ΠΕ. Αρκεί άραγε μόνο αυτό, ή έπεσε και πάλι η κυβέρνηση θύμα κάποιων ΑΡΙΣΤΩΝ στελεχών της που μάλλον έχουν στο μυαλό τους την καρέκλα τους και όχι τα συμφέροντα των Νοσηλευτών?
Η κίνηση φαίνεται να είναι βιαστική και δεν αποτελεί μέρους κάποιου σχεδίου. Δεν βρίσκει εφαρμογή στον ιδιωτικό τομέα υπηρεσιών υγείας για προφανείς λόγους, εκεί όπου κατά κανόνα θα έπρεπε η ΕΝΕ ως φορέας ελέγχου του επαγγέλματος να επιβάλλει κανόνες και έλεγχο. Δεν είναι σαφές αν οι διευθύνσεις των Νοσηλευτικών υπηρεσιών που τυγχάνουν γαλάζιες στα περισσότερα νοσοκομεία θα επιβάλλουν την εφαρμογή των ΦΕΚ. Ποιος αλήθεια θα αναλάβει την ευθύνη όταν τα προγράμματα θα έχουν σε μονοβάρδια μόνο ΔΕ; Είναι σαφές πως η εφαρμογή τους δεν λύνει κανένα πρόβλημα πάρα μόνο θα προσθέσει περισσότερα, θα υποβαθμιστούν περαιτέρω οι παρεχόμενες υπηρεσίες φροντίδας προς τους πολίτες και θα επιδεινωθεί το εργασιακό κλίμα ανάμεσα σε συναδέλφους. Άρα σε ένα πρώτο επίπεδο η εκτίμηση είναι πως λόγω υποστελέχωσης και εργασιακής πραγματικότητας θα μείνει η εφαρμογή του στα χαρτιά. Άρα, ποια ακριβώς η ουσιαστική σημασία της νομοθέτησης αυτής εν μέσου θέρους, πέραν της αναταραχής και του «διαίρει και βασίλευε» για άλλη μια φορά;
Σε ότι αφορά την ουσία των ΦΕΚ, αυτά κινούνται στη φιλοσοφία των δύο επιπέδων άσκησης της Νοσηλευτικής, δεν κομίζουν κάτι εξαιρετικά καινούργιο και είναι εντός του πλαισίου των υπαρχόντων από το 1989 & 2001 επαγγελματικών δικαιωμάτων με μικροδιαφοροποιήσεις χωρίς ιδιαίτερη σημασία. Σε ότι αφορά το καθηκοντολόγιο των Β. Νοσηλευτών, δεν υπάρχει αντιστοίχιση με όσα διδάσκονται στα δύο χρόνια της φοίτησης τους, η αναφορά σε αρμοδιότητες που σήμερα γίνονται από Υ.Ε. πιθανά να υποδηλώνει την πρόθεση μη πρόσληψης στο μέλλον ΥΕ, ενώ η δυνατότητα που τους παραχωρεί η παρ. 34, για νοσηλευτικές πράξεις υπό προϋποθέσεις και επίβλεψη δεν μπορεί να εφαρμοστεί, όπως δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Αντιστοίχως το καθηκοντολόγιο των Νοσηλευτών ακροβατεί ανάμεσα στο επιθυμητό και το εφικτό και υπάρχουν πισωγυρίσματα σε σχέση με αυτό του Βορίδη του 2015 (αρμοδιότητες στην κοινότητα, αυτόνομος ρόλος νοσηλευτικής, νοσηλευτική διάγνωση, αξιολόγηση, παρέμβαση, ενημέρωση και εκπαίδευση κ.α.) ενώ αφήνει ανοιχτό δρόμο για άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας. Τέλος η εφαρμογή και εδώ της άσκησης του άρθρου 34 τους αποδίδει ευθύνες που δεν μπορούν να ελέγξουν.
Συνοψίζοντας:
Τα ΦΕΚ 4209/08-08-2022 & 4262/10-08-2022, δεν έρχονται να λύσουν προβλήματα αλλά να δημιουργήσουν επιπλέον. Είναι σαφές πως δεν αποτελούν μέρους ενός συνολικού σχεδίου ανάπτυξης για την Νοσηλευτική, είναι ανεφάρμοστα, δεν προωθούν τον αυτόνομο ρόλο της Νοσηλευτικής, και αποτελούν αντικείμενο συμβιβασμού έναντι του Ιατρικού κατεστημένου δημιουργώντας προϋποθέσεις ανάπτυξης της ιδιωτικής αγοράς στην Υγεία. Τα ανωτέρω ΦΕΚ δεν εκπληρώνουν τον σκοπό τους στο πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης πρότασης για την Νοσηλευτική, είναι μη λειτουργικά, διαιωνίζουν την κατακερμάτιση της Νοσηλευτικής επιστήμης και δεν αποτελούν εξέλιξη για την Νοσηλευτική. Οι ηγεσίες της ΕΝΕ και ΕΣΑΝ φέρουν βαρύτατες ευθύνες εφόσον αυτά αποτελούν εισήγησή τους, καθώς και η κυβέρνηση της Ν.Δ. που τα νομοθέτησε.
Η ανάταξη της Νοσηλευτικής προϋποθέτει πίστη στους ανθρώπους της και την θωράκιση τους με θεσμικά και υλικά μέσα κι όχι τουφεκιές στον αέρα και χειροκροτήματα. Η πολιτεία οφείλει να προχωρήσει σε συγκεκριμένες δεσμεύσεις για την αναβάθμιση του νοσηλευτικού επαγγέλματος και επιστήμης που στον πυρήνα της θα έχει την ενιαία Πανεπιστημιακή εκπαίδευση όπου με μεταβατικές διατάξεις θα δίνεται η δυνατότητα ένταξης σε αυτή των κατηγοριών ΤΕ και ΔΕ και την μισθολογική τους αναβάθμιση.
ΤΑ ΦΕΚ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΠΟΣΥΡΘΟΥΝ ΑΜΕΣΑ ΚΑΙ ΝΑ ΞΕΚΙΝΗΣΕΙ ΕΝΑΣ ΑΝΟΙΧΤΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΠΟΜΕΝΗΣ ΗΜΕΡΑΣ ΜΕ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ.
Το μεγάλο δίδαγμα της πανδημίας είναι η ανάγκη για μια μεγάλη επένδυση στο Δημόσιο Σύστημα Υγείας. Σε αυτό το πλαίσιο μια ολοκληρωμένη πρόταση οφείλει να συμπεριλαμβάνει:
- Στελέχωση με μόνιμες προσλήψεις νοσηλευτών, μηχανισμό αυτόματης αναπλήρωσης των ετήσιων αποχωρήσεων, μονιμοποίηση συμβασιούχων που υπηρετούν ήδη στις Δημόσιες Δομές Υγείας και καλύπτουν πάγιες και διαρκείς ανάγκες. Άμεση επιστροφή των νοσηλευτών/τριών που βρίσκονται σε αναστολή.
- Μισθολογική αναβάθμιση των νοσηλευτών και του υπόλοιπου προσωπικού και ένταξη στα ΒΑΕ.
- Ενιαίος Νοσηλευτικός κλάδος που θα συμπεριλαμβάνει τις σημερινές διακριτές κατηγορίες νοσηλευτών των (ΠΕ-ΤΕ) και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Β. Νοσηλευτών (ΔΕ).
- Νέο θεσμικό πλαίσιο για την ΕΝΕ που θα περιλαμβάνει μεταξύ άλλων, τον εκδημοκρατισμό της λειτουργία της.
- Κρίσεις Νοσηλευτικής Υπηρεσίας με θεσμικές διαδικασίες που θα διασφαλίζουν ισονομία και αξιοκρατία.
- Θεσμικά, Επαγγελματικά & Εκπαιδευτικά ζητήματα: Θεσμική & διάφανη λειτουργία του ΕΣΑΝ, νέο θεσμικό πλαίσιο των Νοσηλευτικών Επιτροπών (ΝΟΕ), κατοχύρωση θεσμικού πλαισίου για τοποθετήσεις και μετακινήσεις του Νοσηλευτικού προσωπικού, Νοσηλευτική Συνεχιζόμενη Εκπαίδευση κ.α.
Ο Δημήτρης Τζιάλλας είναι νοσηλευτής, μέλος ΣΕΠ του ΜΠΣ «Διοίκηση Μονάδων Υγείας» του ΕΑΠ, πρώην πρόεδρος του ΕΣΑΝ (2016-2019) και μέλος του Τμήματος Υγείας του ΣΥΡΙΖΑ