Η κατά το δοκούν νομοθέτηση από την εκάστοτε Βουλή προκειμένου να εξυπηρετηθούν ίδια συμφέροντα ή να συγκαλυφθούν σκάνδαλα ημετέρων αποδείχτηκε για άλλη μια φορά περίτρανα με την εισαγγελική απόφαση για άρση της προστασίας των μαρτύρων δημόσιου συμφέροντος στο σκάνδαλο Novartis.
Το γαϊτανάκι της νομοθέτησης με κριτήρια… «έννομου κομματικού ή ιδιωτικού συμφέροντος» στο οποίο έχουν επιδοθεί οι δύο κυβερνήσεις του Κυριάκου Μητσοτάκη, από τη μια απλώνοντας ομπρέλα προστασίας πάνω από τους δικούς της ανθρώπους (με ακαταδίωκτα σε τραπεζίτες, Γιώργο Πιτσιλή και λοιπούς… αρίστους) κι από την άλλη εξοντώνοντας «επικίνδυνα στοιχεία», κορυφώθηκε με την τροποποίηση Φλωρίδη που ρίχνει τους μάρτυρες της Novartis στην πυρά αποκαλύπτοντας τα στοιχεία τους, βάζοντας ταυτόχρονα ταφόπλακα στον ίδιο τον θεσμό των προστατευόμενων μαρτύρων.
Κόντρα σε ευρωπαϊκές οδηγίες, αυστηρές προειδοποιήσεις από τον ΟΟΣΑ για τυχόν παραβίαση των δικαιωμάτων των μαρτύρων αλλά και από την άλλη άκρη του Ατλαντικού από κορυφαίους νομικούς, όπως ο Στίβεν Κον, που εκπροσώπησε τους μάρτυρες δημόσιου συμφέροντος στην Αμερική που οι καταθέσεις τους ανάγκασαν τη Novartis να πληρώσει μεγάλες αποζημιώσεις.
Ας δούμε όμως τι έπραξε η χώρα μας όχι για να προστατεύσει, αλλά για να ενταφιάσει τον θεσμό του προστατευόμενου μάρτυρα.
Οταν αναγκάστηκαν να ενσωματώσουν την οδηγία
Ηταν 2014 όταν οι «νομοθέτες» Αντώνης Σαμαράς και Ευάγγελος Βενιζέλος ως συγκυβερνώντες αναγκάστηκαν να ενσωματώσουν στην εσωτερική μας νομοθεσία την ευρωπαϊκή οδηγία που αφορούσε την ισχυρή προστασία μαρτύρων προκειμένου να παταχθεί ή τουλάχιστον να περιοριστεί η διαφθορά.
Το 2018-19 και ενώ ήταν σε εξέλιξη η έρευνα για το σκάνδαλο της Novartis, η τότε κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, πατώντας πάνω σε αυτή την πρόβλεψη της ποινικής δικονομίας, η οποία ήταν αποτέλεσμα της ευρωπαϊκής οδηγίας, έθεσε υπό καθεστώς δικαστικής προστασίας τρεις βασικούς μάρτυρες της υπόθεσης.
Δυστυχώς όμως για τους Σαμαρά και Βενιζέλο, και όχι μόνο, οι προστατευόμενοι μάρτυρες τούς ενέπλεκαν στο σκάνδαλο, εμφανίζοντάς τους μάλιστα ως πρωταγωνιστές. Από ένα σπάνιο, τουλάχιστον για τα ελληνικά δεδομένα, παιχνίδι της μοίρας, το νομοθέτημά τους μετατράπηκε σε όπλο που τους σημάδευε.
Αναλαμβάνοντας λοιπόν η ΝΔ τη διακυβέρνηση της χώρας βάλθηκε να εξουδετερώσει τον θεσμό του προστατευόμενου μάρτυρα. Για να το πετύχει αυτό και να φτάσουμε σήμερα στην κατ’ ουσία de facto κατάργησή του χρειάστηκε να προχωρήσει με έντεχνο τρόπο σε δύο διαδοχικές τροποποιήσεις του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας.
Το φθινόπωρο του 2021 με τον ν. 4855/2021 και στο άρθρο 118 (τροποποίηση του άρθρου 218 ΚΠΔ) ανοίγει την κερκόπορτα για την τελική καταβαράθρωση του θεσμού, προβλέποντας μεταξύ άλλων: «Κατά τη διαδικασία στο ακροατήριο το δικαστήριο μπορεί να διατάξει την αποκάλυψη του πραγματικού ονόματος του μάρτυρα, αν τούτο ζητηθεί από τον εισαγγελέα ή από ένα διάδικο ή και αυτεπαγγέλτως. Αν δεν έχουν αποκαλυφθεί τα στοιχεία ταυτότητας του μάρτυρα, μόνη η κατάθεσή του δεν είναι αρκετή για την καταδίκη του κατηγορουμένου».
Παρά το γεγονός ότι υπήρχε από το 2019 νέα ευρωπαϊκή οδηγία (1937/2019) με την οποία ενισχυόταν κατά πολύ το κέλυφος προστασίας μαρτύρων δημόσιου συμφέροντος, η ενσωμάτωση της οποίας έπρεπε να γίνει μέχρι το τέλος του 2021. Ο πρωθυπουργός όμως πάγωσε την προώθηση του σχετικού νομοσχεδίου στη Βουλή. Οπως αποδείχτηκε στη συνέχεια, μια και η υπόθεση δεν θα έφτανε στο ακροατήριο αφού ακολούθησαν αρχειοθετήσεις, ήδη «μαγειρευόταν» ο τρόπος, υπό τον μανδύα πάντα του νόμου, που θα αποκαλύπτονταν για να… τιμωρηθούν παραδειγματικά οι προστατευόμενοι μάρτυρες.
Αγνοώντας ευρωπαϊκές οδηγίες, ακόμη και τον ΟΟΣΑ που ήδη από το 2022 με έκθεση-κόλαφο κατά της κυβέρνησης την καλούσε να προστατέψει με κάθε τρόπο τους μάρτυρες δημόσιου συμφέροντος επισημαίνοντας ότι απαιτείται άμεση βελτίωση του σχετικού νόμου, εκφράζοντας ανησυχία «για τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση του αδικήματος της ξένης δωροδοκίας από την Ελλάδα».
Σφράγισαν τα στόματα με νομικό πραξικόπημα
Με μια δεύτερη τροποποίηση του άρθρου 218/ν. 4855/21 και με τον ν. 5090/24 άρθρο 79, με κανονικό νομικό πραξικόπημα, σφραγίζει πλέον οριστικά τα στόματα και αποτρέπει από αποκαλύψεις όλους όσοι θέλουν να συμβάλουν με την ανώνυμη μαρτυρία τους στην αντιμετώπιση της διαφθοράς και μιας σειράς σοβαρότατων εγκλημάτων. Η επίμαχη τροποποίηση πέρασε τον Φεβρουάριο του 2024 κι ένα μήνα αφότου τέθηκε σε ισχύ πολιτικά πρόσωπα όπως ο Αντ. Σαμαράς έσπευσαν να ζητήσουν την άρση της προστασίας των μαρτύρων δημόσιου συμφέροντος στο σκάνδαλο Novartis.
Πώς ακριβώς άναψε το πράσινο φως; Δόθηκε η δυνατότητα στον εισαγγελέα να αποσύρει κατά την κρίση του οποτεδήποτε την προστασία των μαρτύρων.
Αναφέρει πλέον η σχετική διάταξη: «Η προσφορότητα και η αναγκαιότητα των μέτρων προστασίας εξετάζονται διαρκώς από τον αρμόδιο εισαγγελέα, ο οποίος δύναται, οποτεδήποτε, σε περίπτωση που έχουν επιβληθεί με διάταξή του να τα τροποποιήσει ή να τα ανακαλέσει ή σε διαφορετική περίπτωση να εισηγηθεί την τροποποίηση ή την ανάκλησή τους, όταν κατά την κρίση του διαφοροποιηθούν ή εκλείψουν οι λόγοι επιβολής τους».
«Η Ελλάδα είναι το βασίλειο της διαφθοράς και θα συνεχίσει να είναι»
Παύλος Σαράκης, Δικηγόρος – ανεξάρτητος βουλευτής
Ο θεσμός του προστατευόμενου μάρτυρα δημόσιου συμφέροντος είναι το ουσιώδες εργαλείο της Δικαιοσύνης για την καταπολέμηση της διαφθοράς στον δημόσιο βίο. Η ελληνική πολιτεία αρνείται πεισματικά να τον θωρακίσει νομικά, παρ’ όλες τις πιέσεις της ΕΕ και του ΟΟΣΑ.
Ολοι αντιλαμβάνονται γιατί. Η Ελλάδα είναι «βασίλειο της διαφθοράς» και θα συνεχίσει να είναι. Λεηλατείται το δημόσιο χρήμα, λεηλατούνται οι φορολογούμενοι πολίτες και η ελληνική Δικαιοσύνη συνηγορεί. Ατιμωρησία για το σκάνδαλο του χρηματιστηρίου, για τη Siemens, για τις μίζες στα εξοπλιστικά προγράμματα. Η Νovartis ομολόγησε τις αθέμιτες πρακτικές της στην Ελλάδα στις αμερικανικές αρχές και υποχρεώθηκε να καταβάλει υπέρογκο πρόστιμο.
Η αμερικανική Δικαιοσύνη επιβραβεύει τους μάρτυρες δημόσιου συμφέροντος και ηθικά και οικονομικά. Η ελληνική Δικαιοσύνη, από την άλλη, προκαλεί την ασφάλεια δικαίου συνηγορώντας στη στοχοποίησή τους, βάλλοντας κατά του θεσμού, ακυρώνοντας στην πράξη τη λειτουργικότητά του.
Είναι βέβαιο ότι η συγκεκριμένη νομική εξέλιξη θα στοχοποιήσει την ελληνική πολιτεία στους διεθνείς οργανισμούς και στην αμερικανική κυβέρνηση. Παράλληλα δικαιώνεται πλήρως η επιλογή εμού και των εντολέων μου να προσφύγουμε κατά της Novartis μόνο στην αμερικανική Δικαιοσύνη, όπου δικαιωθήκαμε απόλυτα.
«Η ληξιαρχική πράξη θανάτου του θεσμού»
Γιάννης Μαντζουράνης, Δικηγόρος, συντονιστής τομέα Δικαιοσύνης ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ
Με το άρθρο 79 του ν. 5090/2024 προστέθηκε η διάταξη της §7 στο άρθρο 218 Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, η οποία άνοιξε τον ολισθηρό δρόμο για τον νομοθετικό ενταφιασμό του θεσμού της προστασίας των μαρτύρων δημόσιου συμφέροντος. Οι πρόσφατες εισαγγελικές ενέργειες σε σχέση με δύο προστατευόμενους μάρτυρες στην υπόθεση Novartis, κατ’ εφαρμογή της προαναφερόμενης διάταξης, είναι η ληξιαρχική πράξη θανάτου ενός θεσμού, που σε όλα τα σύγχρονα κράτη δικαίου αξιοποιείται για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του οργανωμένου εγκλήματος. Ωστόσο στη σημερινή Ελλάδα καθημερινά αποδεικνύεται ότι τα πάντα μπορεί να θυσιασθούν στον βωμό κομματικών συμφερόντων, ιδίως επί πρωθυπουργίας του Κυρ. Μητσοτάκη.
«Το Documento καλώς τα δημοσίευσε»
Αδωνης Γεωργιάδης
Παρακολουθώ από χθες με ενδιαφέρον της αιτιάσεις της αντιπολιτεύσεως ότι η απόφαση της Οικονομικής Εισαγγελίας να άρει το καθεστώς προστασίας στους δύο εναπομείναντες μάρτυρες δημόσιου συμφέροντος για την υπόθεση Novartis πλήττει την ουσία του θεσμού και ότι θα αποθαρρύνει στο μέλλον κάθε επόμενο ενδιαφερόμενο να ακολουθήσει την ίδια οδό. Μιας και έχω την ευκαιρία να μιλάω στο Documento, θέτω την εξής ερώτηση: Τι πλήττει περισσότερο την ουσία του θεσμού; Η χθεσινή απόφαση της Οικονομικής Εισαγγελίας ή παραδείγματος χάριν το γεγονός ότι όταν η εισαγγελέας διαφθοράς κ. Τουλουπάκη ξεκινούσε αυτή την ιστορία δεν είχε φροντίσει να διασφαλίσει το απόρρητο της διαδικασίας; Είχαν διαρρεύσει οι καταθέσεις των μαρτύρων στο Documento πριν φτάσουν στη Βουλή και είχαν διαρρεύσει τα ονόματα των μαρτύρων δημόσιου συμφέροντος στη δημοσιότητα μέσα σε 24 ώρες και ξεκαθαρίζω ότι δεν κατηγορώ την εφημερίδα Documento. Η εφημερίδα έκανε τη δουλειά της. Αφού τα βρήκε ήταν μια δημοσιογραφική της επιτυχία και καλώς τα δημοσίευσε, όμως για την ουσία της έρευνας ήταν ζημία. Διότι δεν διασφαλίστηκε το απόρρητο της διαδικασίας, όπως προβλέπει ο νόμος. Οπως δεν διασφαλίστηκε ότι τα ονόματα, ενώ έπρεπε να είναι επτασφράγιστο μυστικό, σε 24 ώρες τότε είχαν δημοσιευτεί σε όλα τα ΜΜΕ της χώρας και ζήσαμε τον τραγέλαφο οι μάρτυρες δημόσιου συμφέροντος να κάνουν δηλώσεις στα κανάλια και να διαψεύδουν ότι είναι οι μάρτυρες δημόσιου συμφέροντος και τώρα να αποδεικνύεται ότι η διάψευσή τους ήταν το ίδιο ψέμα όσο και οι αρχικές τους καταθέσεις.
Η υπόθεση αυτή πήγε από την αρχή εντελώς στραβά, κατά τη γνώμη μου, με σημαντικές ευθύνες της εισαγγελέα διαφθοράς, κυρίως διότι έδωσε αυτό τον χαρακτήρα του μάρτυρα δημόσιου συμφέροντος σε παντελώς αναξιόπιστα πρόσωπα. Αν κάτι τελικά έπληξε πραγματικά τον θεσμό, είναι αυτό ακριβώς. Το να παίρνει κάποιος την προστασία αυτή είναι μεγάλο προνόμιο εκ μέρους της πολιτείας, αλλά επειδή είναι μεγάλο προνόμιο που στερεί από τους κατηγορουμένους το δικαίωμά τους σε μια δίκαιη και ισότιμη δίκη πρέπει να δίνεται με πολύ μεγάλη φειδώ από τους εισαγγελείς και μόνο εκεί που οι μάρτυρες έχουν να εισφέρουν αδιάσειστα στοιχεία που οδηγούν οπωσδήποτε σε καταδίκη.
Στην προκειμένη περίπτωση όχι μόνο τα στοιχεία δεν οδήγησαν σε καταδίκη, αλλά δεν ήταν αρκετά ούτε για να ασκηθούν διώξεις, κοινώς… βατερλό. Τώρα ξεκινάει η ιστορία να μάθουμε ποιος έβαλε. Την Τρίτη ο δικηγόρος μου Μιχάλης Δημητρακόπουλος επανασύρει τη μήνυση κατά των δυο και καταθέτουμε και την αγωγή.
H απάντηση του Documento στο σκέλος της δήλωσης Αδωνη Γεωργιάδη για την πηγή των δημοσιογραφικών μας αποκαλύψεων για το σκάνδαλο Novartis
Οπως γνωρίζει καλά ο Αδ. Γεωργιάδης, επειδή το έχει δημοσιοποιήσει ο εκδότης του Documento Kώστας Βαξεβάνης, οι πληροφορίες της εφημερίδας προέρχονταν από διάφορες πηγές, όχι εισαγγελικές, και μάλιστα βασική πηγή των αποκαλύψεων υπήρξε ο πρώην προστατευόμενος μάρτυρας και σύμβουλος του κ. Γεωργιάδη Νίκος Μανιαδάκης.
Ο Κ. Βαξεβάνης παρέδωσε όλα τα στοιχεία, όπως τα μηνύματα και τις μαγνητοφωνημένες συνομιλίες, όπου ο Ν. Μανιαδάκης δήλωνε ότι εκβιαζόταν από τον Γιάννη Στουρνάρα. Κι αυτό το έκανε ο Κ. Βαξεβάνης όταν ο Ν. Μανιαδάκης με κατάθεσή του οδήγησε στην ποινική δίωξη του εκδότη του Documento με ψευδείς κατηγορίες.
Προκειμένου να υποστηρίξει την αλήθεια ο Κ. Βαξεβάνης έσπασε το δημοσιογραφικό απόρρητο και κατέθεσε όλα τα αποδεικτικά στοιχεία στην ανάκριση, τα οποία φυσικά, όπως άλλωστε αποδείχτηκε, δεν προέρχονταν από πηγές από τον χώρο της Δικαιοσύνης.
Μετά την κατάθεση των στοιχείων ο Κ. Βαξεβάνης απαλλάχτηκε πανηγυρικά με βούλευμα του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου του ειδικού δικαστηρίου που αποδέχτηκε πλήρως την αλήθεια τους.
Διαβάστε επίσης
Σκάνδαλο Novartis και άρση προστασίας μαρτύρων: Μην τολμήσει κανείς να (ξανα) καταγγείλει διαφθορά
Γάζα: «Παράθυρο» για έμμεσες διαπραγματεύσεις μέσω Κατάρ – «Ναι» σε ανακωχή υπό όρους από τη Χαμάς
