Ο «Τζαμπάλ Σαφόν», που περιγράφει με πέτρες τον πόλεμο στη Συρία, μιλάει για ελπίδα και αγάπη.
Ο Νιζάρ Αλί Μπαντρ είναι 54 ετών και έχει ζήσει όλη του τη ζωή στη Συρία. Περνά την ημέρα του στους πρόποδες του ασβεστολιθικού βουνού Σαφόν συγκεντρώνοντας πέτρες και βότσαλα, τα οποία στη συνέχεια μετατρέπει σε έργα τέχνης που διηγούνται την ιστορία του λαού του. Εικόνες γνώριμες… Συμπατριώτες του που με τα λιγοστά υπάρχοντά τους και τα παιδιά τους στον ώμο εγκαταλείπουν τη ρημαγμένη χώρα τους. Ανθρωποι ακρωτηριασμένοι από τους ασταμάτητους βομβαρδισμούς, άλλοι νεκροί. Με αυτό τον τρόπο εξωτερικεύει τα συναισθήματα που τον κρατάνε ξύπνιο τα βράδια. Οταν η διάθεσή του είναι καλύτερη φέρνει στον νου του εικόνες από ένα ευτυχισμένο παρελθόν και τις ξαναζωντανεύει.
Ο ίδιος έχει δημιουργήσει περισσότερα από 25.000 γλυπτά αλλά έχει καταφέρει να διατηρήσει ελάχιστα,
καθώς η κόλλα που χρειάζεται είναι δυσεύρετη πλέον στη Συρία. Ετσι, τις περισσότερες φορές περιορίζεται στο να τα φωτογραφίζει προτού τα διαλύσει. Παλαιότερα του άρεσε την ώρα που εργαζόταν να ακούει μουσική, τώρα δεν έχει πλέον ηλεκτρικό ρεύμα αλλά δεν τον ενοχλεί· θεωρεί ότι με αυτό τον τρόπο έρχεται πιο κοντά στη φύση και στις ρίζες του. Ακούει, όπως λέει, την κραυγή των λίθων και προσπαθεί να μεταφέρει το μήνυμά τους στις καρδιές των ανθρώπων.
Παρότι ο Νιζάρ δεν γνωρίζει αγγλικά και προτιμά να μιλά με τα έργα του, δέχτηκε με χαρά να μιλήσει στο Documento. Η συνέντευξη με τον άνθρωπο στον οποίο έχει απαγορευτεί –άγνωστο γιατί– η είσοδος στην ΕΕ έγινε με τη βοήθεια μιας φίλης του καθηγήτριας στο Πανεπιστήμιο της Δαμασκού.
Μπορείτε να δίνετε στην πέτρα ζωή και τη δυνατότητα να διηγείται την ιστορία του λαού σας. Πώς αποκτήσατε αυτό το μοναδικό χάρισμα; Είναι η γη της Συρίας που οδηγεί το χέρι σας;
Χρησιμοποιώ το όνομα «Τζαμπάλ Σαφόν» (σημαίνει Ορος Σαφόν). Είμαι πιστός απόγονος των κατοίκων της συριακής Ουγκαρίτ, το δικό τους DNA τρέχει στο αίμα μου και στην ψυχή μου. Εχω την υποχρέωση να διαδώσω τη δουλειά μου με ειλικρίνεια. Οι πέτρες που χρησιμοποιώ προέρχονται από το ιερό βουνό Σαφόν και αυτές, πιστές στην προέλευσή τους, διατηρούν αυτό το βάρος. Το όρος Σαφόν, που βρίσκεται 30 χλμ. βόρεια από την αγαπημένη μου πόλη, τη Λατάκια, καταλήφθηκε διά της βίας από τους Τούρκους μαζί με το πολύτιμο σαντζάκι της Αλεξανδρέττας.
Ποια είναι η πηγή της έμπνευσής σας;
Εχω δημιουργήσει πάνω από 25.000 κομμάτια που έχουν αγγίξει τις ψυχές εκείνων που αγαπούν και λατρεύουν τη Συρία, μια χώρα όμορφη και γενέτειρα της πρώτης σφηνοειδούς γραφής, ανοίγοντας τον δρόμο για όλους τους πολιτισμούς που ακολούθησαν. Οντας απόγονος ενός αξιόλογου πολιτισμού, δημιουργώ τα έργα μου στην πόλη Ουγκαρίτ και τα έχω μετατρέψει σε δεύτερο αλφάβητο.
Τι είναι αυτό που σας πληγώνει περισσότερο και, αντιθέτως, τι σας δίνει τη δύναμη να μη χάνετε την ελπίδα;
Επαναστατώ για τη χώρα μου χρησιμοποιώντας πέτρες με τις οποίες δημιουργώ τέχνη αντί να λιθοβολώ τους εχθρούς μου. Είμαι πολύ σίγουρος ότι θα έρθει μια μέρα που οι ουρανοί της αγαπημένης μου πατρίδας θα είναι γεμάτοι με πουλιά που θα πετούν και όχι με πυραύλους.
Στα περισσότερα έργα σας κυριαρχούν ο πόνος, η απόγνωση, αλλά και η αγάπη και η ελπίδα. Σε ελάχιστα υπάρχει οργή. Δεν είστε οργισμένος με τους ηγέτες που παίζουν με τις ζωές αθώων ανθρώπων και καταστρέφουν πόλεις με σπουδαία ιστορία και πολιτισμό;
Από την αρχαιότητα περισσότερα από 80 έθνη προσπάθησαν να καταλάβουν τη χώρα μου – όλα τους απέτυχαν. Πρόσφατα ένας πόλεμος ξέσπασε σε διάφορα επίπεδα, με διάφορα έθνη να επενδύουν σε στρατιωτικούς εξοπλισμούς, στην κεφαλαιαγορά, σε πολιτοφυλακές, προκειμένου να καταστρέψουν και πάλι τη Συρία. Ωστόσο έχουν περάσει εννέα χρόνια και για ακόμη μια φορά έχουν αποτύχει. Είμαι ένας άντρας χωρίς δουλειά, αλλά όπως λέει και το ρητό: «Στη Συρία κανένας δεν πεθαίνει από την πείνα», γιατί ζούμε σε μια χώρα καλοσύνης.
Τι σας λείπει περισσότερο από τη Συρία του παρελθόντος.
Προτού ξεκινήσει ο τελευταίος πόλεμος ζούσαμε με αρμονία και αγάπη. Η χώρα έκανε επενδύσεις στους τομείς της εκπαίδευσης, της βιομηχανίας και της γεωργίας. Πλέον όλα αυτά έχουν αλλάξει.
Αφότου ξέσπασε ο πόλεμος πολλοί Σύριοι έχουν έρθει στην Ελλάδα. Ποια είναι η άποψή σας για τον ελληνικό λαό;
Θα είμαι για πάντα ευγνώμων στα έθνη που στάθηκαν στο πλευρό μας και δέχτηκαν κοντά τους τις αδερφές και τους αδερφούς μου. Θα ήθελα ιδιαίτερα να ευχαριστήσω τη χώρα σας, την Ελλάδα, με την οποία μοιραζόμαστε κοινή ιστορία, γεωγραφία και αρχαίους πολιτισμούς.
Δεν πουλάτε τα έργα σας ούτε κερδίζετε χρήματα από αυτά, ωστόσο είστε διάσημος σε ολόκληρο τον πλανήτη. Εχετε σκεφτεί ποτέ το ενδεχόμενο να φύγετε από τη Συρία;
Ο στόχος μου δεν υπήρξε ποτέ το χρήμα ή η φήμη, αλλά να διαδώσω ένα ανθρωπιστικό μήνυμα. Παρ’ όλα αυτά έχω γίνει αρκετά διάσημος, αλλά ποτέ δεν σκέφτηκα να αφήσω πίσω μου την αγαπημένη μου χώρα για να ζήσω κάπου αλλού. Είμαι υπερήφανος πιστός γιος της Συρίας. Είναι το αγαπημένο μου σπιτικό.
Θα θέλατε να εκθέσετε τα έργα σας στο εξωτερικό για να μπορούν να τα δουν από κοντά περισσότεροι άνθρωποι;
Δυστυχώς η Ευρωπαϊκή Ενωση μου έχει απαγορεύσει να εισέλθω σε οποιαδήποτε από τις χώρες-μέλη της. Επιπλέον, η οικονομική μου κατάσταση, όπως ανέφερα και προηγουμένως, δεν είναι η καλύτερη. Ως εκ τούτου, δεν είμαι σε θέση να στείλω τα έργα τέχνης μου, που είναι εξαιρετικά βαριά, με κάποιο αεροπλάνο. Ευτυχώς μια πιστή ομάδα φίλων μπόρεσε να τα καταγράψει σε φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης και είναι σε θέση να τα μεγεθύνει για να τα παρουσιάσει έστω και με αυτό τον τρόπο.
Η Ουγκαρίτ και το Σαφόν
Η Ουγκαρίτ (σημερινό όνομα Ρας Σάμρα) ήταν σημαντική πόλη-κράτος της αρχαιότητας στη Χαναάν. Πιθανόν κατοικήθηκε ήδη από την πρώτη εμφάνιση του ανθρώπου στη Συρία και αποτελούσε σημείο συνάντησης πολλών πολιτισμών στην Εγγύς Ανατολή. Το 1929 σε ανασκαφές στον λόφο Ρας Σάμρα βρέθηκαν τα ερείπια της αρχαίας Ουγκαρίτ και ενδείξεις ότι στην περιοχή χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία συστηματικά η γραφή. Το όρος Τζεμπέλ Ακρα ή Σαφόν (Saphon), όπως αναφέρεται στις εβραϊκές γραφές, είναι ένα ασβεστολιθικό βουνό που βρίσκεται στα σύνορα της Συρίας με την Τουρκία. Για πολλούς λαούς και αρχαίους πολιτισμούς θεωρείται ιερό. Σύμφωνα με τους Χαναανίτες, στην κορυφή του ζούσαν όλοι οι θεοί.